Η μοναδικότητα της Κρήτης εκφράζεται με αμέτρητους τρόπους. Κι ανάμεσα σε αυτούς ξεχωρίζει κανείς την ιδιαιτερότητα της χλωρίδας και της πανίδας της, που κατατάσσουν το περήφανο νησί μεταξύ εκείνων που μπορείς να συναντήσεις σπάνια βιοποικιλότητα και ήδη που δεν υπάρχουν πουθενά αλλού στον πλανήτη.
Απολύτως χαρακτηριστικό και ενδεικτικό της παραπάνω διαπίστωσης είναι το γεγονός ότι στην Κρήτη υπάρχουν περισσότερα από 1.500 είδη δέντρων και φυτών, με 180 από αυτά να είναι ενδημικά. Δηλαδή μπορεί να τα δει κανείς μόνο εκεί! Και για να έχετε μια τάξη μεγέθους, αναλογιστείτε πως σε ολόκληρη την Μεγάλη Βρετανία και τα νησιά της ο αντίστοιχος αριθμός είναι μόλις 9…
Ένα από αυτά τα σπάνια φυτά είναι και η ορχιδέα που φέρει την επιστημονική ονομασία «Cephalanthera cucullata». Ανακαλύφθηκε το μακρινό 1845 από τον Γάλλο φυσιοδίφη, Victor Raulin, ο οποίος την εντόπισε στις αρχές του καλοκαιριού εκείνου του έτους κι έγινε έτσι ο πρώτος που κατέγραφε αυτό το υπέροχο λουλούδι.
Σήμερα γνωρίζουμε ότι η συγκεκριμένη ορχιδέα είναι τόσο σπάνια που φύεται μόνο στην Κρήτη και μάλιστα σε 5-6 σημεία όλα κι όλα. Πράγμα που μαρτυρά το πόσο ευάλωτη είναι, καθώς ανήκει σε εκείνα που κινδυνεύουν με εξαφάνιση.
Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο προστατεύεται από Προεδρικό Διάταγμα που εκδόθηκε το 1981 αλλά και δύο διεθνείς συνθήκες, τη Συνθήκη της Βέρνης και τη Συνθήκη Cites, ενώ έχει ενταχθεί στο Κόκκινο Βιβλίο των Σπάνιων και Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας.
Την βρίσκει κανείς σε ορεινές περιοχές της Κρήτης και σε υψόμετρο που κυμαίνεται από 700 μέχρι 1500 μέτρα. Είναι πολυετής και ποώδης, με κοντά, έρποντα ριζώματα. Δεν ξεπερνά σε ύψος τα 30 εκατοστά και βάζει τα… καλά της Μάιο και Ιούνιο όταν και εμφανίζει έως και 24 εντυπωσιακά άνθη.
Στον Κουστογέρακα, ένα από τα σημεία που υπάρχει η «Cephalanthera cucullata», επιπλέον προστασία παρέχει η ένταξη στη «Natura», ενώ οι κάτοικοι έχουν ενημερωθεί για την σημαντικότητά της και συμμετέχουν με τον δικό τους τρόπο στην προσπάθεια να παραμείνει ακμαία. Άλλωστε εκεί λαμβάνει χώρα και το πρόγραμμα των «μικροαποθεματων», το οποίο χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα κατά 75%.
Ο στόχος αυτού του πιλοτικού προγράμματος είναι να ενημερωθούν οι ντόπιοι για την σημασία τέτοιων ειδών και να υπάρξει σαφής σύνδεση με τον οικοτουρισμό, που πέρα όλων των άλλων έχει και οικονομικού τύπου προεκτάσεις και ωφέλειες για τους τοπικούς πληθυσμούς.