«Έχουμε μια τρομερή ομάδα. Νομίζω ότι μπορούμε να ανταγωνιστούμε τους Αμερικανούς», έλεγε ο Ντούσαν Ίβκοβιτς μετά την απονομή του τροπαίου στην Εθνική Ομάδα της Γιουγκοσλαβίας στο Ευρωμπάσκετ του 1989.
Τότε που η επίδειξη ισχύος των πλάβι ήταν ολοκληρωτική και ο κόσμος δεν είδε ποτέ το blockbuster απέναντι στους Ολυμπιονίκες του ’88 Σοβιετικούς, που παρότι ενισχυμένοι με Σαμπόνις και Μπελοστένι «τράκαραν» (ξανά) πάνω στον Νίκο Γκάλη και την Εθνική Ελλάδας. Θα είχαν όμως πραγματικά τύχη μέσα στο Ζάγκρεμπ και απέναντι σε μια ομάδα αποτελούμενη από Ντράζεν, Κούκοτς, Ράτζα, Ντίβατς, Πάσπαλιε, Βράνκοβιτς, Ζντοβτς, Τσούτουρα και Ντανίλοβιτς;
Πιθανότατα όχι, αυτή η ομάδα έμοιαζε πράγματι φτιαγμένη να αντιμετωπίσει τους κορυφαίους όλων των εποχών. Το ότι δεν μακροημέρευσε για να σταθεί μεταξύ άλλων απέναντι στη Dream Team του 1992, θα μπορούσε και να συνιστά το μεγαλύτερο… χαμένο κεφάλαιο στη βίβλο του παγκόσμιου μπάσκετ.
Αυτή είναι βέβαια η μία όψη του νομίσματος. Η άλλη υποδηλώνει ότι η απόσταση NBA – Ευρώπης ήταν στην πραγματικότητα χαοτική εκείνη την εποχή. Ίσως όχι τόσο λόγω ταλέντου, αλλά κυρίως αθλητικών προσόντων και τρόπων εκγύμνασης και προπόνησης. Και μάλλον καλύτερο επιχείρημα απ’ ότι το χάσμα δεν θα μπορούσε να γεφυρωθεί ακόμα και αν αντίπαλος των Αμερικανών ήταν η μικτή Ευρώπης, δεν υπάρχει από τα δύο πρώτα τουρνουά MacDonald’s Open της ιστορίας.
Εκείνο του 1987 στο Μιλγουόκι αποτέλεσε την πρώτη επαφή NBAers – Ευρωπαίων στην ιστορία. Τον Οκτώβρη εκείνης της χρονιάς οι οικοδεσπότες Bucks αντιμετώπισαν την πρωταθλήτρια Ευρώπης Τρέισερ Μιλάνο και τη Σοβιετική Ένωση (γιατί όχι και την πρωταθλήτρια Ευρώπης Εθνικών Ομάδων, δηλαδή την Ελλάδα, είναι ένα καλό ερώτημα…). Η πρώτη εμπειρία δεν ήταν ιδιαίτερα… ευοίωνη. Οι Σοβιετικοί συνέτριψαν την Τρέισερ με 135-108, αλλά ηττήθηκαν με την ίδια ακριβώς διαφορά (100-127) από τους Bucks, που λίγους μήνες νωρίτερα είχαν φτάσει έως τους ημιτελικούς της ανατολικής περιφέρειας στο NBA.
Η δεύτερη ήταν ακόμα πιο… τραυματική. Το 1988 το τουρνουά διοργανώθηκε στη Μαδρίτη και επίσημοι προσκεκλημένοι ήταν οι τρανοί Boston Celtics, μια τεράστια ομάδα (και) της δεκαετίας του ’80, που ωστόσο είχε αφήσει τα καλύτερα χρόνια πίσω της. Ο Λάρι Μπερντ ήταν στα 32, ο Κέβιν ΜακΧέιλ στα 31 και το άλλο μέλος του big-three, ο Ρόμπερτ Πάρις, στα 35. Ακόμα όμως και με κορεσμένη τη δίψα από τίτλους και διακρίσεις, αποδείχτηκαν σε θέση να κάνουν… πλάκα στους ανταγωνιστικές από την άλλη άκρη του Ατλαντικού.
Το τουρνουά απέκτησε τεράστια δημοφιλία και εμπορικό ενδιαφέρον, λόγω των συμμετοχών της Εθνικής Γιουγκοσλαβίας και της οικοδέσποινας Ρεάλ Μαδρίτης, που μόλις είχε αποκτήσει τον Ντράζεν Πέτροβιτς (και… δυστυχώς τον είχε στη δική της σύνθεση στο τουρνουά). Πρακτικά οι πλάβι είχαν το ίδιο ρόστερ με το ’89, με την τεράστια διαφορά βέβαια της απουσίας του Ντράζεν. Αντί για τον Ντανίλοβιτς, είχαν το ’88 στη σύνθεσή τους τον συνομήλικό του, 18χρονο τότε, Άριαν Κόμαζετς.
Ήταν εκεί Κούκοτς, Ράτζα, Πάσπαλιε, Ντίβατς, Βράνκοβιτς, Ζντοβτς, Τσβετίτσιανιν, Τσούτουρα, Ραντούλοβιτς, καθώς και ο Ζέλικο Ομπράντοβιτς. Όλη η «πρώτη γραμμή» όμως ήταν ακόμα νέοι, Κούκοτς και Ντίβατς στα 20, Ράτζα στα 21, Πάσπαλιε στα 22 και ο ημιτελικός με τους Celtics, στις 21/10/88, εξελίχθηκε σε μια αναμέτρηση που έμοιαζε με… ανδρικό απέναντι σε εφηβικό. Με 27 πόντους του Λάρι Μπερντ, 20 και 15 ριμπάουντ του Πάρις και 21/11 του ΜακΧέιλ, οι Κέλτες διέλυσαν την ομάδα του Ντούσαν Ίβκοβιτς με 113-85, μολονότι στο ημίχρονο ήταν μόλις στο +6 (53-47).
Για τους ηττημένους, Ράτζα και Τσβετίτσιανιν έβαλαν από 17, ο Πάσπαλιε 16, ενώ Κούκοτς και Ντίβατς έμειναν στους 7 (πέμπτος σκόρερ ο Ομπράντοβιτς με 6).
Στον άλλο ημιτελικό, η Ρεάλ νίκησε τη Σκαβολίνι 108-96, με τον Ντράζεν να έχει 34 πόντους, 10 άσιστ και 8 ριμπάουντ! Στον τελικό όμως η ισπανική ομάδα και ο ηγέτης της αναγκάστηκαν να υποκλιθούν στην αυτού μεγαλειότητα, τον κορυφαίο λευκό που έπαιξε ποτέ μπάσκετ. Ο Μπερντ έβαλε 29, μοίρασε 12 ασίστ και πήρε 8 ριμπάουντ, παραδίδοντας… δωρεάν μαθήματα (προηγμένου) μπάσκετ στο ευρωπαϊκό κοινό. Ένα λεπτό πριν το τέλος του τρίτου 12λεπτου η Ρεάλ ήταν στο -6 (77-83), στην τελευταία περίοδο όμως ο Ντράζεν εξουδετερώθηκε από την άμυνα της Βοστώνης (και περιορίστηκε στους 22π.), ενώ ο Μπερντ ηγήθηκε σε ένα επί μέρους 22-5 της ομάδας του, που εν τέλει έφτασε εύκολα στη νίκη (111-96).
Είναι πανθομολογούμενο ότι η Γιουγκοσλαβία του ’89 ήταν η κορυφαία ευρωπαϊκή ομάδα που πάτησε ποτέ παρκέ, έχοντας επιπλέον μεγάλα περιθώρια εξέλιξης (και προοπτικές διαχρονικότητας), καθώς κανείς από τους σταρ δεν είχε υπερβεί τα 25 χρόνια. Ωστόσο είναι μάλλον υπερβολή να θεωρούμε ότι θα μπορούσε στα 90’s να σταθεί πρόσωπο με πρόσωπο απέναντι στην κορυφαία φουρνιά στην ιστορία του NBA, όταν – μια αποδυναμωμένη έστω εκδοχή της – συνετρίβη με 28 πόντους διαφορά, όχι από τους all star, αλλά από μία ομάδα που τη σεζόν 1987/88 είχε φτάσει έως τους τελικούς της ανατολικής περιφέρειας.