«Παίζουμε για αυτή τη φανέλα και είναι μεγάλη υπόθεση για μας. Εμένα ο θείος μου πέθανε για να είμαι ελεύθερος και να κάνω αυτό που κάνω τώρα εκπροσωπώντας τη χώρα μου, γι’ αυτό και θα κάνω ό,τι μπορώ, ακόμη και πέρα από τις δυνάμεις μου, για να βοηθήσω την εθνική μου ομάδα». Τα λόγια αυτά ανήκουν στον Μάριο Χεζόνια. Τα είπε εν όψει του αγώνα της Κροατίας με την Ελλάδα στο EuroBasket του 2015.
Είχε δει το φως της ζωής 20 χρόνια νωρίτερα, συγκεκριμένα στις 25 Φεβρουαρίου 1995. Δηλαδή μια τετραετία ύστερα από την έναρξη των Γιουγκοσλαβικών Πολέμων και έξι πριν από την ολοκλήρωσή τους. Μια σκοτεινή και κατάμαυρη εποχή για την ευρύτερη περιοχή.
Από τον Ιούνιο του 1991 ως τον Απρίλιο του 1992, τέσσερις δημοκρατίες κήρυξαν την ανεξαρτησία τους (μόνο η Σερβία και το Μαυροβούνιο παρέμειναν ομοσπονδιακές).
Ωστόσο, το καθεστώς των Σέρβων εκτός Σερβίας & Μαυροβουνίου, όπως επίσης των Κροατών εκτός Κροατίας, παρέμεινε ανεπίλυτο.
Έπειτα από σειρά επεισοδίων μεταξύ των εθνοτήτων, αφότου έγινε επεισόδιο στις λίμνες Πλίτβιτσε στα τέλη Μαρτίου-αρχές Απριλίου 1991, ξέσπασε ο Πόλεμος της Κροατίας μεταξύ της τοπικής κυβέρνησης και ανταρτών της Δημοκρατίας της σερβικής Κράινα.
Η επίδραση της ξενοφοβίας και του εθνικού μίσους κατά την κατάρρευση της Γιουγκοσλαβίας κατέστη σαφής σε αυτές τις εχθροπραξίες.
Η προπαγάνδα από την πλευρά της Κροατίας και της Σερβίας διέδωσε το φόβο, ισχυριζόμενη ότι η άλλη πλευρά θα ασκούσε καταπίεση εναντίον τους, ενώ παράλληλα θα υπερέβαλε τον αριθμό των θυμάτων για να ενισχύσει την υποστήριξη των πληθυσμών της.
Τώρα είναι η στιγμή για να μπει στην ιστορία ο Μάριο Μάτανα, ο προαναφερθείς θείος του Μάριο Χεζόνια, ο οποίος προερχόταν από την πλευρά της μητέρας του, της Πέτριτσα.
Το γιουγκοσλαβικό ναυτικό είχε τον έλεγχο στη Δαλματία και τα νησιά, μπλοκάροντας τα λιμάνια και ανακόπτοντας τις επικοινωνίες από εδάφους.
Η κροατική αντίδραση ήρθε στις 12 Σεπτεμβρίου 1991, όταν ιδρύθηκε το HRM που δυνάμωσε με την απελευθέρωση του Πλότσε, κατά το διήμερο 14-15 Σεπτεμβρίου.
Αρκετοί ήταν οι εθελοντές που παρουσιάζονταν εκείνες τις μέρες. Ανάμεσα σ’ εκείνους ο Μάτανα, ο οποίος στις 23 Οκτωβρίου 1991 είχε γενέθλια και έκλεινε τα 25 του. Πιθανότατα να φανταζόταν ότι θα ήταν τα τελευταία του. Γνώριζε ότι η ζωή του βρισκόταν σε άμεσο κίνδυνο, ωστόσο δεν δείλιασε.
Ήθελε να ενισχύσει με τη φυσική του παρουσία το νεοσύστατο κροατικό ναυτικό (το προαναφερθέν HRM), γνωρίζοντας ότι κατοικεί σε ένα πολύ κομβικό σημείο για τον πόλεμο.
Κι επειδή ακριβώς η περιοχή ήταν σημαντική, το Ντουμπρόβνικ βομβαρδίστηκε ανηλεώς από τις γιουγκοσλαβικές δυνάμεις, αφού οι πολιορκημένοι απέρριπταν τα διαδοχικά τελεσίγραφα.
Το τριήμερο 9-12 Νοεμβρίου, η Παλιά Πόλη, το Γκρουτς, το Λάπαντ, το Πλότσε, καθώς και έξι ξενοδοχεία που δεκάδες πρόσφυγες είχαν βρει καταφύγιο, χτυπήθηκαν σφοδρά.
Στις 10 Νοεμβρίου, ο Μάτανα υπέστη βαρύτατο τραυματισμό από θραύσματα στο φρούριο Στρίντσερα στον λόφο του Σερτζ, ένα στρατηγικό σημείο για τους υπερασπιστές του Ντουμπρόβνικ.
Ο θείος του μετέπειτα άσου του Παναθηναϊκού δεν κατάφερε να επιβιώσει. Θυσιάστηκε για τα «πιστεύω» του. Προς τιμήν εκείνου και των υπόλοιπων υπερασπιστών, κάθε χρόνο διοργανώνεται στην περιοχή Πορπόρελα ένα ερασιτεχνικό τουρνουά πόλο που φέρει το όνομά του.
Ενεργός στον πόλεμο δεν ήταν μόνο ο Μάτανα, αλλά και ο πατέρας του μπασκετμπολίστα, ο Ρόναλντ, ο οποίος υπήρξε πολίστας και είχε αναδειχθεί κορυφαίος τερματοφύλακας στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Εφήβων του 1989 στην Κωνσταντινούπολη.
Έβγαλε το σκουφάκι και φόρεσε στολή με την έναρξη του πολέμου. Δεν την έβγαλε από πάνω του για έξι χρόνια. Κατά τα λεγόμενά του, σε ηλικία 19 ετών είχε υπό τις διαταγές του 80 στρατιώτες, καθώς ήταν διοικητής του τάγματος πυροβολικού της 163ης ταξιαρχίας HV. Τουλάχιστον εκείνος επιβίωσε και είδε το «βλαστάρι» του να διαπρέπει στον χώρο του μπάσκετ.
