Εάν υπάρχουν άνθρωποι στις ομοσπονδίες μπάσκετ που θεωρούν ακόμα πως για έναν αθλητή αποτελεί «χρέος» η συμμετοχή του σε αγώνες των εθνικών ομάδων, ας ξεκινήσουν συνεργασία με μια εισπρακτική εταιρεία, στον δρόμο που πρώτες χάραξαν οι τράπεζες.
Να χτυπάει το τηλέφωνο και να ακούει ο Χ αστέρας το… παραμύθι. «Ναι, γεια σας. Από την ΕΟΚ σας καλούμε. Να σας ενημερώσω πως για λόγους που αφορούν τη δική σας ασφάλεια η συνομιλία καταγράφεται και για να συνεχίσουμε θα ήθελα παρακαλώ ημερομηνία γέννησης και ΑΦΜ. Λοιπόν, κύριε Γιάννη Αντετοκούνμπο σας πήρα για εκείνο το χρέος σας απέναντι στην Εθνική. Χρωστάτε τις δόσεις σας από τα παράθυρα Αυγούστου και Σεπτέμβρη. Ναι, καταλαβαίνω πως αντιμετωπίζετε δυσκολίες με τους Μπακς αλλά υπάρχει η δυνατότητα να κάνετε μια κατάθεση εμφάνιση μέχρι το Παγκόσμιο της Κίνας για να μην φαίνεστε ληξιπρόθεσμος»;
Όροι συζήτησης
Ανάλυση του θέματος της συμμετοχής των αθλητών στις υποχρεώσεις των εθνικών ομάδων δεν μπορεί να υπάρξει εάν πρώτα δεν τεθούν οι όροι της συζήτησης. Εάν αυτή κινηθεί στα… ρηχά, δηλαδή διεξαχθεί σε mood ανάλογο με αυτό που έχει κανείς στο πίσω κάθισμα ταξί ή στην ουρά για τον ΕΦΚΑ, τα πράγματα είναι σχετικά απλά. Όπως και τα συμπεράσματα. Πετάς με στόμφο και περισπούδαστο ύφος κάτι για «χρέος», «πατρίδα», «τιμή», «εθνόσημο», «καθήκον» και καθάρισες. Προσθέτεις μια δόση μνησικακίας σε ατάκα που απαραίτητα πρέπει να περιέχει δυσμενή σχόλια «για τα παλιόπαιδα που έκαναν λεφτά και τα γράφουν όλα στα μέζεά τους» και μετά από αυτό, υπερήφανος για το γεγονός ότι εσύ μια φορά το χρέος σου το έκανες, συνεχίζεις την ζωή σου.
Μια τέτοια κουβέντα, εκτός από αβάσταχτα επιδερμική και επιφανειακή, είναι και παρωχημένη. Μοιάζει να έχει ξεπηδήσει από κάποιο αραχνιασμένο μπαούλο της ιστορίας και να προέρχεται από τις δεκαετίες του ’60 και του ’70. Δηλαδή από ένα πλαίσιο κι έναν κόσμο που δεν έχει πια τίποτα κοινό με αυτό που ζούμε σήμερα.
Εθνική υπόθεση
Ο αθλητισμός είναι μια υπόθεση στενά συνδεδεμένη με την έννοια του έθνους-κράτους και συχνά-πυκνά χρησιμοποιείται ως μέσο άσκησης εξωτερικής πολιτικής ή βοηθά κυβερνήσεις να απορροφήσουν κραδασμούς στην εσωτερική επικράτεια. Προφανώς και αυτός ο δεσμός, αυτό το σφιχταγκάλιασμα παραμένει ισχυρό, αλλά σε καμία περίπτωση δεν συγκρίνεται με ό,τι συνέβαινε στο παρελθόν. Τότε που κάθε αθλητική αναμέτρηση μπορούσε να περάσει στη λαϊκή αφήγηση ως ζήτημα «εθνικής τιμής» και συχνά έδινε την ευκαιρία νικών που ξέφευγαν από τα στενά όρια των σπορ.
Ένα κλασικό τέτοιο παράδειγμα ήταν ο αιματοβαμμένος αγώνας πόλο μεταξύ ΕΣΣΔ και Ουγγαρίας στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Μελβούρνης το 1956. Λίγες εβδομάδες νωρίτερα οι δρόμοι της Βουδαπέστης είχαν γεμίσει από 2.500 νεκρούς, που άφηναν πίσω τους τα σοβιετικά τανκς που έσπευσαν να δώσουν χέρι «βοηθείας» στην κομμουνιστική κυβέρνηση-μαριονέτα της χώρας, έναντι των ξεσηκωμένων διαδηλωτών. Η πισίνα στις 6 Δεκεμβρίου γέμισε με αίμα, οι Μαγυάροι νίκησαν 4-0 και έδωσαν στους συμπατριώτες τους την ευκαιρία να νιώσουν ότι πήραν την εκδίκησή τους απέναντι στο καθεστώς.
Ποιες εθνικές ομάδες;
Σχεδόν έναν αιώνα μετά ο διάδοχος και θεματοφύλακας της σοβιετικής κληρονομιάς, δηλαδή η Ρωσία, κατακτά το Ευρωμπάσκετ. Τα καταφέρνει με νικητήριο καλάθι του J.R Χόλντεν, που γεννήθηκε στο Πίτσμπουργκ και προπονητή τον εβραϊκής καταγωγής Αμερικανό τεχνικό Ντέιβιντ Μπλατ. Λίγα χρόνια πιο πριν ένα τέτοιο σενάριο δεν θα γινόταν δεκτό ούτε από το Χόλιγουντ για ταινία επιστημονικής φαντασίας. Τόσο μακρινό και αλλόκοσμο θα έμοιαζε. Για τον 21ο αιώνα όμως είναι απλά η νέα πραγματικότητα.
Η μοντέρνα εκδοχή των αντιπροσωπευτικών συγκροτημάτων (που μεταξύ μας αποτελεί πολύ παρωχημένο όρο, αφού μόνο αντιπροσωπευτικά της εγχώριας παραγωγικής διαδικασίας κάθε σπορ δεν είναι πια) είναι η συνέχεια μιας πορείας που ξεκίνησε καιρό πριν. Η μισή εθνική Ισραήλ ήταν παραδοσιακά αμερικανική. Οι Γάλλοι πορεύονταν με τους περίφημους «νατουραλιζέ» και κάποια στιγμή μπήκαν και όλοι οι υπόλοιποι στο κόλπο. Αρχικά με τερτίπια και παρανομίες σε ό,τι αφορά την καταγωγή κάποιου και στη συνέχεια δίχως την παραμικρή ντροπή ή ενδοιασμό. Πλέον ο κάθε Αμερικανός, χωρίς πολλή γραφειοκρατία και χαρτομάνι, μπορεί να παίξει στην εθνική ομάδα της Πολωνίας, της Σλοβακίας ή οποιαδήποτε άλλης χώρας διαπιστώσει ότι τα «δικά της παιδιά» δεν αρκούν για να καλύψουν, ας πούμε, τη θέση του play maker. Όσο κι αν το Χ παλικάρι από το Ουϊσκόνσιν δηλώσει υπερήφανο που θα φορέσει τη φανέλα της Μολδαβίας, για παράδειγμα, η αλήθεια είναι πως δεν πείθει κανέναν.
Ποιο μπάσκετ;
Στην περίπτωση του Αντετοκούνμπο οι επικριτές της στάσης του τον τελευταίο χρόνο βάζουν σε διαφορετικό πλαίσιο την έννοια του «χρέους». Ο Γιάννης δεν είναι ένας «ξένος» που θέλει να πολιτογραφηθεί παράνομα ή ημιπαράνομα Έλληνας, αλλά ο γιος μεταναστών από τη Νιγηρία. Για κάποιο λόγο, ακόμη και από ανθρώπους που κατέχουν πόστα ευθύνης και αποφάσεων στον χώρο, θεωρείται πως η δική του «υποχρέωση» είναι μεγαλύτερη από των άλλων. Όσο κι αν μπασκετικά γιγαντώθηκε κι έφτασε στο σημείο να διαθέτει το brand name που έχει σήμερα, στη δική τους λογική παραμένει (και εδώ βάζω δικά μου λόγια και εκτιμήσεις, για να μην έχουμε τίποτα μηνύσεις) «ο μαύρος από τα Σεπόλια που δεν θα είχε στον ήλιο μοίρα αν δεν τον… παίρναμε στο μπάσκετ»…
Στην πραγματικότητα, όμως, ο Γιάννης (και ο κάθε Γιάννης) δεν χρωστά τίποτα περισσότερο σε κανέναν εξαιτίας της καταγωγής του. Δεν έχει μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης σε σχέση με τον Ελληνοαμερικανό ομογενή που επίσης δεν κατεβαίνει στα «παράθυρα», τον γκαρντ μεγάλης ΚΑΕ που αποφασίζει να θέσει εαυτόν εκτός Εθνικής, τον φόργουορντ άλλης μεγάλης ΚΑΕ που αποφασίζει το καλοκαίρι να κάνει την αποθεραπεία του ώστε να είναι έτοιμος να παίξει με την ομάδα του στην Ευρωλίγκα ή τον παίκτη που παίζει σε σύλλογο του εξωτερικού και αποφασίζει να μην θυσιάσει αυτή τη χρονιά τις διακοπές του.
Υποκρισία μέχρι εκεί που μας παίρνει
Ο καθένας διαχειρίζεται το κορμί και την εικόνα του με τον τρόπο που θεωρεί τον καλύτερο και αφού συνυπολογίσει τα πάντα. Ευτυχώς για εκείνον, ο Γιάννης Αντετοκούνμπο ως πραγματικός σταρ του NBA, έχει πολλά περισσότερα να λογαριάσει πριν πει το «ναι» ή το «όχι» στη συμμετοχή του. Μπορεί να μας ενοχλεί, μπορεί να μας πειράζει, αλλά δεν παύει να είναι αλήθεια.
Σε αυτό το παιδί λοιπόν πέφτει όλο το ανάθεμα για τη συμπεριφορά του. Τον εγκαλούν και του ζητούν να επιστρέψει κάτι στο άθλημα και στην πατρίδα μέσω της Εθνικής οι άνθρωποι που δεν μπορούν να συμφωνήσουν στα βασικά. Οι άνθρωποι που βρίσκονται σε διαρκή κόντρα (FIBA-Euroleague) που έχουν κάνει την αγωνιστική περίοδο λάστιχο και είναι εδώ και χρόνια στα χαρακώματα, δίχως την παραμικρή διάθεση να βάλουν στην άκρη τους εγωισμούς τους για το καλό του αθλήματος και των αθλητών. Οι άνθρωποι που έχουν θέσει τους εαυτούς τους διαθέσιμους σε μάχες για τους διαιτητές ή τις ημερομηνίες διεξαγωγής των αγώνων, αλλά δεν μπορούν να καθίσουν στο ίδιο τραπέζι και να βρουν μια λύση. Οι άνθρωποι που προχωρούν σε κλήσεις διεθνών πριν καν ανακοινώσουν το όνομα του ομοσπονδιακού τεχνικού.
Ο Νοβίτσκι κι ο Γκασόλ
Κι όμως είναι οι ίδιοι οι άνθρωποι που σηκώνουν το χέρι και δείχνουν με το δάκτυλο τον κάθε Γιάννη στοχοποιώντας τον στα μάτια του κόσμου, επαναλαμβάνοντας μονότονα το όνομα του «Νοβίτσκι» ως πρότυπο συμπεριφοράς. Εάν αυτή η λογική ίσχυε, κάποιος θα έπρεπε να «κράζει» σε κάθε ευκαιρία τα σύγχρονα τοτέμ του ελληνικού μπάσκετ, Διαμαντίδη και Σπανούλη που αποφάσισαν να σταματήσουν (άλλος νωρίτερα άλλος αργότερα) από την Εθνική, σε αντιδιαστολή με τον Γκασόλ που έβαζε τριαντάρες στα… γεράματα.
Όμως, όπως κανείς ποτέ δεν διανοήθηκε να προσάψει οτιδήποτε σε αυτούς τους δύο, λογαριάζοντας τη συνολική τους προσφορά στο ελληνικό μπάσκετ, έτσι θα έπρεπε να συμβαίνει και με τον Αντετοκούνμπο. Του οποίου η συνεισφορά θα αποτιμηθεί σε βάθος 10-15 χρόνων και είναι σχεδόν βέβαιο πως τα πεπραγμένα του «Greek Freak» θα είναι τέτοια που θα έχουν προσδώσει στο ελληνικό μπάσκετ προστιθέμενη αξία πολύ μεγαλύτερη από εκείνη της συμμετοχής του σε ματς προκριματικών με την Γεωργία ή την Μεγάλη Βρετανία ή ακόμη σε μια μεμονωμένη μεγάλη διοργάνωση.