Έχει περάσει περίπου μια δεκαετία από τότε που ο Γιώργος Σαμαράς έκανε το ντεμπούτο του με την φανέλα της Σέλτικ. Οι οπαδοί της ομάδας περίμεναν πώς και πώς να δουν το τελευταίο μεταγραφικό απόκτημα από την Μάντσεστερ Σίτι, αλλά η προσμονή μετατρέπεται σε οργή, σχεδόν από το ζέσταμα. Ο Έλληνας άσος αποδοκιμάζεται χωρίς να καταλαβαίνει τι προκάλεσε μια τέτοια αντίδραση. Αργότερα μαθαίνει πως ο λόγος της έκρηξης ήταν τα πορτοκαλί παπούτσια του!
Από την εποχή που ο Γουλιέλμος της Οράγγης (William of Orange) έκανε απόβαση στα βρετανικά νησιά το 1688 και ξερίζωσε την καθολική μοναρχία, εγκαθιστώντας παράλληλα τον προτεσταντισμό στην Αγγλία, Ιρλανδοί και Σκωτσέζοι έγιναν ορκισμένοι εχθροί του. Με εξαίρεση κάποιους που ασπάστηκαν το νέο δόγμα. Αιώνες αργότερα, το ίδιο μίσος μεταφέρθηκε και στον αθλητισμό, με την Ρέιντζερς να αποτελεί τον βασικό φορέα προτεσταντισμού στο ποδόσφαιρο και το πορτοκαλί να μετατρέπεται σε ένα χρώμα ενδεικτικό των ιδεών και της «διαμαρτυρόμενης» κληρονομιάς της.
Οι καθολικοί της Σέλτικ ήταν ικανοί να απορρίψουν έναν παίκτη μόνο και μόνο για τα παπούτσια του, παρά το γεγονός ότι ο μεγαλύτερος προπονητής της ιστορίας της ομάδας, ο Τζον «Τζοκ» Στιν ήταν διαμαρτυρόμενος. Πέρα όλων των άλλων, οδήγησε την ομάδα στην κατάκτηση ενός Κυπέλλου Πρωταθλητριών κι αργότερα έδωσε -κυριολεκτικά- την ζωή του για την (καθολική) Σκωτία ως ομοσπονδιακός τεχνικός.
Αυτή είναι η ιστορία του.
Ανθρακωρύχος και ποδοσφαιριστής
Η ποδοσφαιρική καριέρα του Τζον (ή Τζοκ, όπως τον φώναζαν) δεν ήταν και η πλέον εντυπωσιακή, αλλά σίγουρα δεν τα πήγε και άσχημα αν αναλογιστεί κανείς ότι ξεκίνησε παίζοντας περιστασιακά μπάλα. Αγωνιζόταν μόνο εκείνα τα σαββατοκύριακα του χρόνου που είχε ρεπό από την κανονική δουλειά του. Η οποία μάλιστα δεν ήταν καθόλου εύκολη, καθώς εργαζόταν ως ανθρακωρύχος. Αντίστοιχα σκληροτράχηλο προφίλ είχε και στα γήπεδα όπου είχε έναν δυναμικό ρόλο, για όσο άντεξαν τα πόδια του τους τραυματισμούς.
Δίχως άλλο, το γεγονός ότι κατόρθωσε να φτάσει να αγωνίζεται ως επαγγελματίας για λογαριασμό της Σέλτικ, ξεπερνώντας αμέτρητες δυσκολίες ήταν απολύτως ενδεικτικό του χαρακτήρα του. Κι ένα από το μεγαλύτερα εμπόδια που στάθηκαν στον δρόμο του ήταν εκείνο του θρησκεύματος. Όντας προτεστάντης ο ίδιος, αντιμετωπίστηκε με δυσπιστία μέχρι να καταφέρει να κερδίσει τον κόσμο με το πάθος και την αυταπάρνησή του, που κάλυπταν τις τεχνικές αδυναμίες του. Περιστασιακά η Σέλτικ έδειχνε πιο διαλλακτική στο να επιτρέψει σε μη καθολικούς να ταυτιστούν μαζί της, αντίθετα από την πολύ πιο σκληροπυρηνική στάση της Ρέιντζερς, όταν όμως ανακοινώθηκε ότι ο Στιν θα γινόταν προπονητής του συλλόγου, το «μούδιασμα» των οπαδών των Καθολικών ήταν πρωτόγνωρο.
«Απάντησε» με την καλύτερη Σέλτικ όλων των εποχών
Ο Στιν έδωσε για άλλη μια φορά απαντήσεις στο γήπεδο. Δημιούργησε την κορυφαία ομάδα της Σέλτικ όλων των εποχών, οδηγώντας την σε 9 σερί πρωταθλήματα από το 1966 μέχρι το 1974. Αναμφισβήτητα όμως, σπουδαιότερο επίτευγμά του και αδιανόητο με βάση τις συνθήκες της εποχής, ήταν η κατάκτηση του Κυπέλλου Πρωταθλητριών του 1967. Τότε που έχοντας στα χέρια του μια χούφτα παιδιών που όλα είχαν γεννηθεί σε ακτίνα μερικών χιλιομέτρων από την έδρα του συλλόγου, έφτασε να επικρατεί της Ίντερ του Χερέρα.
Οι παίκτες του Στιν ταξίδεψαν για τον τελικό ως τα απόλυτα αουτσάιντερ κι επέστρεψαν ως «τα λιοντάρια της Λισσαβώνας». Ο μετέπειτα αρχιτέκτονας της μεγάλης Λίβερπουλ που έθεσε τις βάσεις της κυριαρχίας της στην Ευρώπη, Μπιλ Σάνκλι, πλησίασε τον Στιν και του ψιθύρισε: «Τώρα είσαι αθάνατος»…
Στο ταξίδι του «Τζοκ» προς την αιωνιότητα το θαύμα της Λισσαβώνας (που χαρακτηρίστηκε θρίαμβος του ποδοσφαίρου επί του κατενάτσιο) ήταν δίχως αμφιβολία ένας από τους σημαντικότερους σταθμούς. Δεν ήταν όμως ο μόνος.
Μεγάλη καρδιά
Έξω από τις γραμμές του γηπέδου ο Τζον Στιν έδινε στον κόσμο πολλούς λόγους για να λατρευτεί. Όλοι έκαναν λόγο για την μεγάλη καρδιά του Σκωτσέζου τεχνικού, τον χαρακτήρα του, το ήθος του και όλα εκείνα τα στοιχεία που συνέθεταν μια εξωστρεφή προσωπικότητα που αποτυπωνόταν στο πλατύ χαμόγελό του.
Εκείνο, όμως, που πολλοί αγνοούσαν ήταν ότι αυτή η τεράστια καρδιά που κατάφερε να νικήσει το θρησκευτικό μίσος και τις διαχωριστικές γραμμές που είχε δημιουργήσει η μισαλλοδοξία, ήταν προβληματική. Για καιρό ακολουθούσε συγκεκριμένη φαρμακευτική αγωγή που περιελάμβανε διουρητικά χάπια. Μυστικό που γνώριζαν μόνο οι πολύ κοντινοί σε αυτόν άνθρωποι. Μα ούτε εκείνοι (για την ακρίβεια ούτε καν η σύζυγός του) ήξεραν για την απόφασή του να σταματήσει την αγωγή επειδή θεωρούσε ότι τα φάρμακα θόλωναν την κρίση του και δεν του επέτρεπαν να κάνει σωστά τη δουλειά του. Η ιδέα και μόνο ότι δεν θα μπορούσε να κάτσει στον πάγκο τον τρέλαινε. Άλλωστε η μόνη φορά που είχε συμβεί κάτι τέτοιο ήταν την σεζόν 1975-1976, όταν εξαιτίας ενός τροχαίου αναγκάστηκε να εγκαταλείψει προσωρινά τα γήπεδα, λίγο καιρό πριν έλθει το άσχημο διαζύγιο με τους Καθολικούς.
Τότε ήταν που ξεστόμισε το ιστορικό «Δεν μπορώ να πω ότι η Σέλτικ είναι η πρώτη μου αγάπη αλλά μπορώ να πω ότι είναι η τελευταία μου».
Ένωσε μια χώρα
Μια άλλη μεγάλη αγάπη του ήταν η ίδια του η πατρίδα. Ανήμερα των 56ων γενεθλίων του, στις 5 Οκτωβρίου 1978, θα κάνει ντεμπούτο ως ομοσπονδιακός τεχνικός της εθνικής Σκωτίας σε ένα ματς κόντρα στη Νορβηγία. Τέσσερα χρόνια αργότερα θα την οδηγήσει στην τελική φάση του Παγκοσμίου Κυπέλλου της Ισπανίας. Έχοντας στο πλευρό του ως βοηθό τον μετέπειτα Σερ, Άλεξ Φέγκιουσον, ο Στιν θέλει να επαναλάβει το ίδιο κατόρθωμα και το 1986.
Σε ένα ματς που θα αποδειχθεί ιστορικό, οι Σκωτσέζοι φιλοξενούνται στο Κάρντιφ από την Ουαλία, την τελευταία αγωνιστική της φάσης των ομίλων. Οι γηπεδούχοι θέλουν μόνο νίκη, ενώ η ομάδα του «Τζοκ» προκρίνεται και με ισοπαλία. Παραμονές του αγώνα ο Στιν σταματά να παίρνει τα χάπια του. Δεν το λέει σε κανέναν και την ημέρα του ματς βαδίζει στο πλάι των παικτών του χωρίς να γνωρίζει πως κάθε του βήμα εκείνο το βράδυ τον οδηγεί ολοένα και πιο κοντά στον θάνατο.
Οι Ουαλοί προηγούνται από το 13’ με γκολ του Χιουζ και βλέπουν τον χρόνο να κυλά υπέρ τους. Μόλις δέκα λεπτά πριν την λήξη έρχεται η λύτρωση. Ο Κούπερ ευστοχεί σε πέναλτι και κάνει το 1-1. Επικρατεί πανδαιμόνιο. Ο Στιν νιώθει την καρδιά του να πιέζεται όπως ποτέ άλλοτε. Λίγα λεπτά ακόμη και θα πήγαινε στα αποδυτήρια για να πάρει τα χάπια του. Τη στιγμή που ο διαιτητής σφύριξε ένα φάουλ στις καθυστερήσεις πολλοί μπερδεύτηκαν και θεώρησαν πως ήταν η λήξη του αγώνα. Λανθασμένα όλοι ξεσπούν σε πανηγυρισμούς, την ίδια ώρα που στον πάγκο της εθνικής Σκωτίας συντελείται το απόλυτο δράμα. Η καρδιά του Στιν προδίδει τον σπουδαίο τεχνικό. «Σβήνω…» πρόλαβε να πει.
Και μ’ αυτή τη λέξη αποχαιρέτησε τον κόσμο που γνώρισε. Έναν κόσμο γεμάτο μίσος, φανατισμό και ταμπού. Έναν κόσμο τον οποίο άλλαξε μέχρι ενός βαθμού και ο ίδιος βοηθώντας αρκετούς να αντιληφθούν την ασημαντότητα επίπλαστων διαχωριστικών γραμμών που δεν έχουν θέση ούτε στο ποδόσφαιρο, ούτε σε καμία άλλη έκφανση της ανθρώπινης ζωής. Ο Στιν τα κατάφερε, έστω με τίμημα την ίδια την ζωή του.