Οι περισσότεροι ίσως να έχουμε τρομάξει βλέποντας το Jaws. Κάποιοι μπορεί να έχετε τρομάξει βλέποντας καρχαρία από κοντά, στην ίδια θάλασσα που κολυμπάτε ή κάνετε σέρφινγκ κτλ.
Ως ένα γνήσιο αρπακτικό, ο καρχαρίας έχει περάσει στη συνείδηση των ανθρώπων σαν ένα από τα πιο επικίνδυνα ζώα της θάλασσας. Αυτό όμως που για εμάς με την κοντόφθαλμη ανθρώπινη λογική μετριέται ως επικίνδυνο, είναι σούπερ απαραίτητο για την διατήρηση της ισορροπίας στις θάλασσες.
Το τι μπορεί να συμβεί σε μια πιθανή περίπτωση εξαφάνισης κάθε είδους καρχαρία από τις θάλασσες, δεν φτάνει ένα κείμενο για να το περιγράψει. Αρκεί να πούμε πως ένα είδος που φροντίζει για τον έλεγχο των πληθυσμών πολλών ειδών ψαριών, θα εκλείψει, άρα τα είδη αυτά θα αυξηθούν σε αριθμούς με τρόπο που η θάλασσα δεν θα μπορεί να ανταπεξέλθει και η συντήρησή τους σε έναν κόσμο όπου η κλιματική κρίση καταστρέφει τους υφάλους, θα είναι ανέφικτη.
Αλλά δεν χρειάζεται να μιλήσουμε με λέξεις. Τα επιστημονικά δεδομένα είναι διαθέσιμα, μιας και ήδη η Μεσόγειος αντιμετωπίζει τεράστια έλλειψη καρχαριών και τα είδη που κάποτε ευδοκιμούσαν σε αυτήν, είναι σήμερα ως επί το πλείστον στη λίστα με τα υπό εξαφάνιση. Συνολικά 79 είδη καρχαριών είναι υπό εξαφάνιση, κάτι που οφείλεται αποκλειστικά στην υπεραλίευση τους και στην πλαστική καταστροφή των θαλασσών.
Είναι χαρακτηριστικό πως κάθε χρόνο σκοτώνονται από τον άνθρωπο άμεσα 100.000.000 καρχαρίες, κυρίως για τα πτερύγια τους και λιγότερο για την λήψη σκουαλένιου, ενός λίπους που βρίσκεται στα συκώτια αυτών των θηλαστικών. Το σκουαλένιο χρησιμοποιείται στα εμβόλια από το 1997 και σύμφωνα με το CDC, τον αμερικάνικο ΕΟΔΔΥ, είναι άκρως αποτελεσματικό στις μέχρι τώρα μετρήσεις.
Οι αριθμοί είναι τρομακτικοί αν τους συνδέσει κανείς με τον πολύ αργό ρυθμό κύησης και ανάπτυξης των νεογέννητων καρχαριών. Σε μια θεωρητική εξίσωση λοιπόν, ο ρυθμός θανάτωσης είναι πολύ μεγαλύτερος από τον ρυθμό γέννησης και ενίσχυσης των πληθυσμών.
Μέσα σε αυτό το κλίμα, ήρθε μια πανδημία που ενώ είχε πολυεπίπεδο θετικό αντίκτυπο ως προς το περιβάλλον, η έξοδος απ΄αυτήν μπορεί να αποβεί μοιραία για την επιβίωση του καρχαρία. Κι αυτό γιατί στα εμβόλια που αναπτύσσονται αυτή τη στιγμή, το σκουαλένιο έχει πολύ σημαντική θέση. Στα 193 στελέχη που αναπτύσσονται παγκοσμίως, τα 5 περιλαμβάνουν σκουαλένιο και είναι στα πιο αποτελεσματικά.
Κάτι που σημαίνει πως αν τελικά προκριθεί ένα εμβόλιο με σκουαλένιο, θα οδηγηθεί η ανθρωπότητα σε μια γενοκτονία των ειδών καρχαρία, με τις εκτιμήσεις να κάνουν λόγο για ως και μισό εκατομμύριο νεκρούς καρχαρίας. Κι αυτό μόνο για το πρώτο στάδιο χορήγησης. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα μιας βρετανικής φαρμακευτικής που σύμφωνα με το Sky News σχεδιάζει να δημιουργήσει 1 δισ. εμβόλια για να χορηγηθούν τον Μάρτιο.
Για να περιλαμβάνει σκουαλένιο το κάθε ένα, θα πρέπει να θανατωθούν 3.000 καρχαρίες με στόχο να εκμαιεύσουν περίπου έναν τόνο αυτής της ουσίας.
Δεδομένου μάλιστα πως δεν πρόκειται να αρκεί ένα μόνο εμβόλιο κι ότι σε βάθος χρόνου θα παράγονται αρκετές νέες παρτίδες, η πρόβλεψη γίνεται δυσοίωνη όσο δεν πάει, με τον αφανισμό του θηλαστικού να είναι προ των πυλών. Κι αν επέλθει αφανισμός εκεί, η αλυσιδωτή αντίδραση θα είναι κατακλυσμιαία και σε βαθμό που ούτε να αντιληφθούμε μπορούμε τώρα. Ο φαύλος κύκλος φαίνεται ξεκάθαρα στο ότι αν εξοντώσουμε τους καρχαρίες για το σκουαλένιο, κάποια στιγμή δεν θα υπάρχουν να μας το προσφέρουν, οπότε θα αναζητήσουμε εναλλακτικές. Γιατί να μην παρακάμψουμε αυτό το στάδιο και να πάμε άμεσα στις εναλλακτικές;
Μάλιστα, μαζί με τον κορωνοϊό, αυτή την περίοδο είναι σε ζήτηση και τα εμβόλια για την κοινή γρίπη που παραδοσιακά περιλαμβάνουν γύρω στα 10 μεγαγραμμάρια σκουαλενίου, ώστε να γίνουν ανοσογόνα.
Ποια είναι επομένως η επιλογή; Μη αντιμετώπιση της πανδημίας ή δολοφονίες καρχαριών; Αυτό είναι το δίλημμα; Όχι. Κι αυτό γιατί η φύση έχει άλλες πηγές σκουαλένιου να προσφέρει, οι οποίες δεν θα απαιτήσουν εξαφάνιση ειδών. Σύμφωνα με τον οργανισμό Shark Allies, το σκουαλένιο υπάρχει στα ζαχαροκάλαμα, στη μαγιά, στο σιτάρι κ.α., απλώς είναι 30% πιο ακριβή η απόσταξη του και με πολύ πιο απαιτητικό τρόπο.
Να μια πολύ κρίσιμη απόφαση που ίσως κληθεί να πάρει η ανθρωπότητα και δη πολύ σύντομα, εν μέσω μάλιστα μιας δεκαετίας όπου τίθενται διαρκώς πιο αυστηροί στόχοι σχετικά με τις εκπομπές αερίων, με πιο πρόσφατη τη συνεδρίαση της Ε.Ε. για την αύξηση του στόχου μείωσης ως το 2030.