Επειδή κάποτε πήγες (ή πήγα) στο Αττικό Πάρκο (ή σε κάποια παρεμφερή εγκατάσταση) και πέρασες καλά ή επειδή ακόμη και σήμερα πιστεύεις (και πιστεύω) πως ως κοινωνίες έχουμε πολύ σημαντικότερα θέματα να ασχοληθούμε, δεν σημαίνει πως δικαιούμαστε να προσπεράσουμε με ευκολία το περιστατικό με την θανάτωση των δύο τζάγκουαρ στα Σπάτα, που επαναφέρει την συζήτηση για την συμπεριφορά μας απέναντι στα ζώα.
Πιθανότατα οι προθέσεις των ιδιοκτητών του Αττικού Πάρκου (και άλλων παρόμοιων μονάδων) να είναι οι καλύτερες του κόσμου. Ίσως να ανήκουν σ’ εκείνη την κατηγορία ανθρώπων (και δεν είναι λίγοι αυτοί) που πιστεύουν ότι οι ζωολογικοί κήποι είναι -στα μέτρα του εφικτού- ένας τρόπος να έρθει ο άνθρωπος σε επαφή με την άγρια ζωή, με το ελάχιστο δυνατό «κόστος» για τα ζώα.
Επιπλέον, είναι μάλλον βέβαιο πως η συντριπτική πλειοψηφία των υπαλλήλων που εργάζεται σε τέτοιου τύπου δομές, βρίσκεται εκεί πρωτίστως λόγω των αισθημάτων φιλοζωίας της και δευτερευόντως αντιλαμβάνεται την παρουσία της εκεί ως μια απλή επαγγελματική επιλογή.
Όση θετική διάθεση κι αν βάλεις, όμως, στον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζεις το θέμα, δεν μπορείς να αλλάξεις την ουσία. Που δεν είναι άλλη από το γεγονός ότι ζώντας στο 2018 δεν γίνεται να μην μπορούμε να αντιληφθούμε πως συμπεριφερόμαστε τους συνοδοιπόρους μας σ’ αυτή την Γη με πολύ λιγότερο σεβασμό από αυτόν που αξίζουν. Και ο εγκλεισμός τους -όσο κι αν εξυπηρετεί κάποιες καταστάσεις- δεν παύει να αποτελεί χείριστη μορφή εκμετάλλευσης.
Προφανώς κι ο κόσμος έχει πολύ σοβαρότερα πράγματα με τα οποία θα έπρεπε να ασχοληθεί, πριν βάλει στην ατζέντα του και την αιχμαλωσία των ζώων. Κανένας δεν είναι αρκετά τρελός ώστε να σου πει πως η πείνα, ο πόλεμος, η ορφάνια ή ο ανθρώπινος πόνος μπορούν να μπουν σε οποιαδήποτε σύγκριση. Το λάθος, όμως, εδώ είναι να προσεγγίσουμε με διάθεση αντιδιαστολής και αντιπαράθεσης δύο πράγματα τα οποία στην ουσία λειτουργούν συμπληρωματικά το ένα προς το άλλο και ενωμένα μας δίνουν μια πολύ ακριβή εικόνα της σύγχρονης εκδοχής μας. Μιας εκδοχής που -παρά το πέρασμα αιώνων και χιλιετιών- δεν δείχνει να έχει μεταβληθεί ιδιαίτερα και θέλει το άτομο στο κέντρο του σύμπαντος.
Αυτή η ατομοκεντρική προσέγγιση της ύπαρξης μας είναι που ευθύνεται για όλα.
Το είδος μας αντιλαμβάνεται τους πάντες (συμπεριλαμβανομένων και των ομοίων του) απλά ως μέσα ικανοποίησης των δικών του αναγκών. Έτσι συμπεριφέρθηκε από την χαραυγή της ιστορίας του κι έτσι συνέχισε να κάνει, ακόμη κι όταν δεν είχε λόγο να το πράττει πια. Κι όταν του στέρεψαν οι δικαιολογίες, αρνήθηκε να αλλάξει τις συνήθειές του. Ένα μικρό παράδειγμα. Αν εξαιρέσουμε τα φύλλα συκής, που δούλεψαν για τους Πρωτόπλαστους, η πρώτη ανθρώπινη ενδυμασία ήταν το δέρμα ή η γούνα ενός ζώου. Μπορεί αυτή η κάποτε απολύτως φυσιολογική τακτική (του να σκοτώνεις ένα ζώο προκειμένου να ζεσταθείς) να δικαιολογήσει την θανάτωση τσιντσιλά και λεοπαρδάλεων σήμερα, μόνο και μόνο για τις ανάγκες της μόδας; Σε έναν κανονικό κόσμο η απάντηση θα ήταν όχι. Αλλά ο πραγματικός κόσμος και οι ανάγκες του δεν απασχολούν τον άνθρωπο. Μόνο οι δικές του έχουν σημασία.
Αντίστοιχα παραδείγματα μπορεί να βρει πολλά ο καθένας από εμάς. Ξεκινώντας από την συμπεριφορά μας απέναντι στα αδέσποτα και φτάνοντας μέχρι τις διατροφικές συνήθειές μας, η σχέση ανθρώπων-ζώων ήταν, είναι και φαίνεται πως θα παραμείνει μια υπόθεση διαρκούς εκμετάλλευσης.
Οι ζωολογικοί κήποι και οι ανάλογες με αυτούς εγκαταστάσεις προτάσσονται από τους υποστηρικτές τους ως μια «έντιμη» μορφή εκμετάλλευσης. Υπό την έννοια ότι συνήθως τα ζώα δεν βασανίζονται, όπως θα συνέβαινε για παράδειγμα σε ένα τσίρκο, και ότι τουλάχιστον εκεί δεν κινδυνεύουν από λαθροθηρία ή άλλες μορφές ανθρώπινης παρέμβασης που θα τα έθετε σε κίνδυνο.
Ωστόσο αυτή η απάντηση δεν αρκεί για να αιτιολογήσει την ύπαρξή τους. Το γεγονός ότι πρόκειται για κάτι πιο ήπιο δεν λειτουργεί απολύτως απενεχοποιητικά. Είναι απλά μια πιο light εκδοχή της ίδιας ιστορίας. Δίχως να υπολογίζουμε τίποτα, εδώ και χιλιάδες χρόνια καταπατάμε κάθε διαθέσιμη σπιθαμή γης. Οικειοποιούμαστε κάθε τι, εισβάλλοντας σε χώρους που δεν μας ανήκουν και μετά μένουμε σοκαρισμένοι από τα αποτελέσματα των συμπεριφορών μας. Οι αλιγάτορες που αράζουν στις πισίνες καλοζωισμένων Αμερικανών στην Φλόριντα, οι λύκοι που κατεβαίνουν από την Πίνδο και μπουκάρουν σε μαντριά ή αρκούδες κι ελέφαντες που εμφανίζονται σε άλλα σημεία του κόσμου, δίπλα στον άνθρωπο, αντιμετωπίζονται ως εισβολείς και έχουν ανάλογη τύχη.
Ο παραλογισμός δεν έχει τελειωμό. Αφού ξεκληρίσουμε -σχεδόν- από το πρόσωπο της γης ένα είδος, παίρνουμε τους ελάχιστους εκπροσώπους του που έχουν απομείνει και τους βάζουμε σε κλουβιά, λέγοντας ότι με αυτό τον τρόπο συμβάλλουμε στην διατήρησή του. Κι αν -ο μη γένοιτο- συμβεί κάτι αντίστοιχο με τα τζάγκουαρ στα Σπάτα, δυστυχώς το πρωτόκολλο δεν προβλέπει αναισθησία. Δυο σφαίρες, μία για το καθένα, κάνουν την δουλειά. Και τι έγινε; Δύο ιαγουάροι λιγότεροι. Μήπως έκαναν καμία διαφορά αυτοί που είχαμε στην Ελλάδα;
Στην αιχμαλωσία δεν υπάρχει επαρκής αιτιολόγηση. Ειδικά όταν μιλάμε για ζώα, όπως τα αιλουροειδή, που έχουν στο dna τους την καθημερινή κάλυψη μεγάλων αποστάσεων. Ή όταν γίνεται λόγος για πρωτεύοντα σαν τους χιμπαντζήδες ή άλλα νοήμονα όντα, με περίπλοκους κοινωνικούς δεσμούς, όπως είναι τα δελφίνια. Ο περιορισμός κάθε έμβιου οργανισμού δεν είναι τίποτα λιγότερο από βασανιστήριο. Όποια επιχειρήματα κι αν χρησιμοποιήσεις για να τον αιτιολογήσεις, δεν μπορείς να αλλάξεις την ουσία. Που δεν είναι άλλη από την συνειδητοποίηση ότι κανείς δεν μπορεί να ζει ευτυχισμένος πίσω από τα κάγκελα ενός κλουβιού. Σε έναν πολιτισμένο κόσμο προς εξαφάνιση θα έπρεπε να οδεύουν τα κλουβιά και όχι τα ζώα που έχουμε κλείσει αναίτια εκεί μέσα