Σε μια χώρα όπου ένας υφυπουργός Υγείας απευθύνεται στον Ευρωπαίο Επίτροπο Υγείας με εκφράσεις του στυλ «το κάπνισμα θα το κόψω όποτε θέλω εγώ», η ύπαρξη του Akapnos.gr αποτελεί μια κοινότητα ανθρώπων που αντιστέκεται σε τέτοιες λογικές.
Κι αντιστέκεται πάντοτε με ευγένεια. Γιατί εκεί που ο τάδε Πολάκης ακούει τον Επίτροπο να του λέει ότι είναι απαράδεκτο να καπνίζει σε κλειστούς δημόσιους χώρους και για κάποιο ανεξήγητο λόγο σταματάει να ακούει στο ρήμα «καπνίζει», το Akapnos.gr έρχεται να ξεθολώσει τα νερά.
«Δεν ζητάμε από τον καπνιστή να πάψει να καπνίζει. Του ζητάμε να απολαμβάνει τη συνήθεια του επιτρέποντας και στον μη καπνιστή να απολαύσει» μου λέει ο ιθύνων νους της ιδέας Γιώργος Μπαλαφούτης. Τι είναι όμως το Akapnos.gr;
«Το βασικό πράγμα που πετυχαίνουμε είναι να εντοπίζουμε τα καταστήματα που δεν επιτρέπουν το κάπνισμα στους κλειστούς χώρους τους. Με αυτό το σκεπτικό ξεκινήσαμε. Εκεί που καταλήξαμε είναι να στηρίζουμε τα άκαπνα καταστήματα σε όλη την Ελλάδα, ώστε να είναι πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση. Οπότε αντί απλώς να τα βρίσκουμε και να τα τοποθετούμε σε ένα χάρτη, η προσπάθεια άλλαξε και μεγάλωσε.
Φτάσαμε έτσι να μιλάμε με δημάρχους, με τα αρμόδια όργανα της εκάστοτε περιφέρειας, ώστε να μπορέσουμε να βοηθήσουμε τα καταστήματα και να παρακινηθούν κι άλλα καταστήματα να γίνουν άκαπνα. Εμείς κάνουμε κίνηση προς τον καπνιστή που δείχνει σεβασμό, εκτιμούμε αυτό που κάνει και του το δείχνουμε. Σε μη άκαπνα καταστήματα η προσέγγιση είναι πολύπλοκη και δύσκολη. Εξάλλου αυτό είναι κομμάτι της πολιτείας.
Εμείς δεν πάμε να αλλάξουμε – τουλάχιστον προς το παρόν – αυτόν που δεν θέλει να αλλάξει. Εμείς προβάλλουμε αυτούς που άλλαξαν και τα οφέλη που αποκόμισαν, ώστε αυτός που δεν αλλάζει να πειστεί από τα ίδια τα γεγονότα και να αποφασίσει μόνος του την αλλαγή».
Σε αυτούς τους 20 μήνες λειτουργίας της πρωτοβουλίας έχουν υπάρξει πολλά καταστήματα που αποφάσισαν να κάνουν την αλλαγή. Ειδικά στην περιφέρεια.
«Έχουμε δει τρομερή ανταπόκριση. Ο κόσμος μας φάνηκε ότι το είχε ανάγκη καιρό αυτό. Έψαχνε και ψάχνει αρκετός κόσμος να καθίσει σε ένα μέρος και να μη μυρίζουν τα ρούχα του, να μην εισπνέει καπνό ως παθητικός καπνιστής. Είναι κάτι που θεωρείται δεδομένο σε όλο τον δυτικό πολιτισμό. Θα έπρεπε να θεωρείται κι εδώ δεδομένο, εφόσον υπάρχει νόμος που το στηρίζει.
Ο μη καπνιστικός νόμος, που τον λένε αντικαπνιστικό, δεν είναι κατά του καπνίσματος. Είναι κατά του παθητικού καπνίσματος. Κι αυτό το τονίζουμε πάντα γιατί ο κόσμος συγχέει αυτά τα δύο και οι καπνιστές το αντιλαμβάνονται ως απειλή αντί να το δουν ως μια ανάγκη των γύρω τους να μην υποδέχονται τον καπνό».
Όπως μας εξηγεί ο κύριος Μπαλαφούτης, το γεγονός ότι η περιφέρεια αποδεικνύεται πολύ πιο δυναμική στο κομμάτι της αλλαγής, οφείλεται στην βούληση της τοπικής αυτοδιοίκησης.
«Η διαφορά δεν είναι περιφέρειας ή αστικού κέντρου όπως η Αθήνα κι η Θεσσαλονίκη. Η διαφορά είναι στην απόφαση της εκάστοτε πολιτείας. Στη δημοτική αστυνομία, το υγειονομικό της περιφέρειας και την εν γένει καθοδήγηση της τοπικής αυτοδιοίκησης. Για παράδειγμα ο δήμος Τρικκαίων πήρε την απόφαση, το ανακοίνωσε, έκανε τις δράσεις και ο νόμος εφαρμόζεται. Όλα είναι ζήτημα πολιτικής απόφασης».
Η προσπάθεια αλλαγής της νοοτροπίας σχετικά με το κάπνισμα σε κλειστούς δημόσιους χώρους δεν αφορά όμως μόνο την πολιτεία. Αφορά και τον κάθε ένα από εμάς. Φυσικά ένας καπνιστής δεν πρόκειται να αλλάξει τις επιλογές του γιατί του το λέει ένας μη καπνιστής. Μπορεί όμως να δείξει σεβασμό και ευγένεια αν η προσέγγιση χαρακτηρίζεται από αυτά τα δύο.
«Η προσπάθεια μας επικεντρώνεται σε μπαρ, καφετέριες και κλειστούς χώρους συνολικά. Αν κάνουμε αυτό αυτονόητο, ο κόσμος θα αρχίσει να αναρωτιέται. “Αφού δεν καπνίζουν εκεί, γιατί να καπνίζουν στα νοσοκομεία, στα κομμωτήρια ή οπουδήποτε αλλού;” είναι ο λογικός συνειρμός.
Τώρα όσον αφορά στην προσέγγιση από μη καπνιστή σε καπνιστή, η βάση μας πάντα είναι η ευγένεια. Αν κάθεσαι κάπου κι έρχεται ο καπνός πάνω σου, μπορείς να ζητήσεις με ηρεμία κι ευγένεια, χωρίς να μπεις σε λεπτομέρειες, να το σβήσει ο άλλος ή εν πάση περιπτώσει να συμφωνήσετε κάπως ώστε να απολαμβάνετε και οι δύο την εμπειρία σας. 90-95% των περιπτώσεων ο καπνιστής θα το σκεφτεί, θα απαντήσει εξίσου ευγενικά.
Αυτό δημιουργεί και το κατάλληλο κλίμα συνεννόησης. Αν ο καπνιστής αποδεχτεί την παράκληση, το σημαντικό είναι ο μη καπνιστής να πει ευχαριστώ. Κι όχι μόνο εκείνη τη στιγμή, μα και φεύγοντας από το χώρο. Την επόμενη φορά ο καπνιστής θα σκεφτεί το περιστατικό και θα δείξει εκ των προτέρων την ευγένεια. Ίσως να κάνει ο ίδιος την ερώτηση «να ανάψω το τσιγάρο μου ή σας ενοχλεί ο καπνός;».
Πώς λειτουργούν ή επηρεάζουν την πρωτοβουλία του Akapnos.gr συμβάντα όπως αυτό με τον κ. Πολάκη και ποιο είναι το θετικό που απορρέει;
«Εμείς είμαστε προσεκτικοί και διακριτικοί σε σχέση με τα καταστήματα. Αν ένα κατάστημα δεν είναι άκαπνο, δεν τηρεί το νόμο, δεν θα το φέρουμε σε δύσκολη θέση, δεν θα το καταγγείλουμε. Δεν είναι αρμοδιότητα μας. Εμείς επικεντρωνόμαστε να προτάξουμε τα άκαπνα καταστήματα.
Σαφώς όταν υπάρχουν περιστατικά που γιγαντώνονται, όπως αυτό που μου αναφέρατε με τον κ. Πολάκη, φέρνει στην επιφάνεια αυτή την ανάγκη που αναφέραμε και πριν. Ο κόσμος αντιδρά αρνητικά και δεν επικροτεί. Ακόμα και το γεγονός ότι ανακινείται συζήτηση, βοηθάει για να φτάνουμε όλο και πιο κοντά σε μια καλυτέρευση».
* Μάθε περισσότερα στο Akapnos.gr και στο Fb page τους.