Το βρίσκεις στα μπισκότα σου. Το βρίσκεις στο παγωτό γιατί βοηθάει στο να λιώσει όσο πιο αργά γίνεται. Υπάρχει στη βάση της πίτσας σου. Χωρίς αυτό δεν μπορεί να σταθεί η σοκολάτα. Μέχρι και το vegan τυρί το διαθέτει.
Αφθονεί σε σαπούνια και σαμπουάν. Αυτή τη στιγμή παράγεται σε ποσότητα 66 δισεκατομμυρίων τόνων σε όλο τον κόσμο. Είναι ένα έλαιο που σχετίζεται με το πετρέλαιο, αλλά αποτελεί μια «εναλλακτική» πηγή καταστροφής για τον πλανήτη.
Ο λόγος για το φοινικέλαιο, το οποίο χρησιμοποιείται σε πολλά αντικείμενα, βρώσιμα ή μη. Πέραν των προαναφερθέντων, ενυπάρχει σε πολλά προϊόντα αισθητικής και ομορφιάς. Αποτελεί την βάση των βιοκαυσίμων. Και πολλές ακόμα χρήσεις ων ουκ έστιν αριθμός.
Το φοινικέλαιο απέκτησε τέτοιο εύρος χρήσης εξαιτίας του κόστους παραγωγής του που είναι πολύ χαμηλό. Είναι από εκείνα τα πράγματα που ανακαλύφθηκαν τυχαία κι επειδή αποδείχτηκαν πολύ βολικά, κανείς δεν σκέφτηκε να βρει κάτι καλύτερο. Τόσο σε χρηστικότητα όσο και σε αποτύπωμα στο περιβάλλον.
Από τα 27 δισεκατομμύρια τόνους στα μέσα του 20ου αιώνα, σήμερα η παραγωγή έχει υπερδιπλασιαστεί, ενώ υπολογίζεται ότι ως το 2050 αυτή θα έχει πάει σχεδόν 4 φορές πάνω από τα σημερινά της επίπεδα. Κάτι που αν συμβεί θα σηματοδοτήσει το τέλος του κόσμου μας όπως τον γνωρίζουμε σήμερα.
Είναι χαρακτηριστικό ότι λόγω του μεθανίου και του διοξειδίου του άνθρακα που απελευθερώνει η ένωση του φοινικέλαιου με τα άλλα στοιχεία στα βιοκαύσιμα, το κάνουν να λογίζεται ως τρεις φορές πιο επιβλαβές για τον πλανήτη σε σχέση με τα απλά ορυκτά όπως το πετρέλαιο και η βενζίνη!
Το φοινικέλαιο, ως παράγωγο του φοίνικα, δεν υπήρχε ποτέ σε τέτοια αφθονία στο φυσικό περιβάλλον. Όταν όμως οι εταιρείες κατάλαβα τη σημασία του σε πολλά προϊόντα παγκόσμιας κυκλοφορίας, ξεφύτρωνε παντού. Στον Αμαζόνιο, στην Αφρική και ιδίως την Ινδονησία, πάρα πολλά δάση αποψιλώθηκαν για να καλλιεργηθούν στρέμματα με φοίνικες.
Για να γίνει αυτό έπρεπε πρώτα να καταστραφούν οι φωλιές πολλών ειδών, με τον ουρακοτάγκο να αντιμετωπίζει το φάσμα της εξαφάνισης κάθε μέρα που περνάει. Ήδη τα εκτάρια φοινικοεκτάσεων έχουν το μέγεθος της Νέας Ζηλανδίας και αποτελούν το 10% των καλλιεργειών σήμερα.
Κι αν κάποιος από εσάς βιαστεί να πει ότι αυτή η κατάσταση είναι αποτέλεσμα της δυτικής καταπίεσης, θα έχει πέσει μέσα. Όχι όμως απόλυτα. Οι λόγοι που το φοινικέλαιο εισχώρησε τόσο βαθιά στην παραγωγή πολλών προϊόντων είναι πέντε.
Πρώτον, αντικατέστησε στις τροφές πιο επιζήμια για τον ανθρώπινο οργανισμό λίπη. Δεύτερον, οι παραγωγοί έχουν κάνει μια «προαιώνια» συμφωνία να παραμένει χαμηλά η τιμή. Τρίτον, πήρε τη θέση ελαίων με ακριβότερο κόστος παραγωγής σε επίπεδο προϊόντων οικιακής χρήσης και καλλυντικών ή αντικατέστησε τα ζωικά λίπη και έβαλε ένα τέρμα στην κακοποίηση των ζώων για την παραγωγή τους.
Τέταρτον, εξαιτίας της φθήνιας του διαδόθηκε αρκετά και στις χώρες της Ασίας (σήμερα παράγουν και καταναλώνουν το 40% του φοινικέλαιου παγκοσμίως). Κι αυτό οδηγεί και στον πέμπτο λόγο. Οι εν λόγω χώρες πλούτισαν από το φοινικέλαιο.
Όλα τα παραπάνω οδήγησαν σε μια ασφυκτική κατάσταση, κυρίως στην Ινδονησία και τη Μαλαισία. Εκεί, όπου με τις μοχλεύσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, αποψιλώνονται αέναα τα δάση για να αυξηθεί η καλλιέργεια, άρα κι η παραγωγή φοινικέλαιου. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι η Ινδονησία ξεπέρασε τις ΗΠΑ σε εκπομπή μεθανίου στην ατμόσφαιρα, κι ας αποτελείται σε έναν σημαντικό βαθμό από ιθαγενείς.
Οι περισσότεροι εκ των οποίων, όπως κι οι ουρακοτάγκοι, εκδιώχθηκαν από το φυσικό τους περιβάλλον. Είναι χαρακτηριστικό ότι από τις υποθέσεις εδαφικής ακεραιότητας που έχουν προκύψει σε αυτή τη δεκαετία, οι 700 αφορούν άμεσα ή έμμεσα το φοινικέλαιο. Ένα προϊόν που αποτελεί το κορυφαίο εξαγώγιμο της Ινδίας και κατέχει το 13.7% της αγοράς της Μαλαισίας.
Όλη αυτή η πορεία του φοινικέλαιου ως το πιο απαραίτητο συστατικό στο μεγαλύτερο κομμάτι των εδώδιμων και οικιακών προϊόντων, έχει φτάσει στα μύχια της καθημερινής ζωής και των αναγκών των ανθρώπων, ώστε καθίσταται πλέον δύσκολο να μειωθεί. Ακόμα κι αν κάποιος αποφασίσει να είναι σωστός καταναλωτής και να κάνει εμπάργκο σε προϊόντα που περιέχουν φοινικέλαιο, θα χάσει τον μπούσουλα.
Όχι μόνο γιατί είναι άπειρα τα περισσότερα και σε κάποιους τομείς δεν υπάρχει αντίστοιχο προϊόν χωρίς φοινικέλαιο. Αλλά και γιατί σε πολλές περιπτώσεις δεν αναγράφεται με την κοινή του ονομασία. Με εξαίρεση τα τρόφιμα στα οποία έγινε υποχρεωτικό το 2014 να το αναφέρουν ρητά, άλλες κατηγορίες το περικλείουν στο αποτέλεσμα της ένωσης του με άλλη ουσία.
Ένα πολύ ενδιαφέρον παράδειγμα είναι αυτό που έκανε η Ισλανδία στο τέλος του 2018. Ανακοίνωση ότι θα πάψει να χρησιμοποιεί φοινικέλαιο σε όλα τα προϊόντα της που έφεραν την αντίστοιχη ένδειξη ΠΟΠ. Τελικά, κατάλαβαν ότι ήταν αδύνατο να γίνει αυτό και τους φάνηκε πιο εύκολο να αφαιρέσουν απλώς την ταμπέλα ΠΟΠ, παρά το φοινικέλαιο.
Μέχρι εδώ η επίδραση του φοινικέλαιου μοιάζει σαν μια απλή καταγραφή στοιχείων. Αυτό που άφησα για το τέλος είναι η έμμεση, μα πιο δραματική επίδραση απ΄όλες. Η μείωση των τροπικών δασών, αφού μόνον εκεί μπορεί να παραχθεί το φοινικέλαιο, μειώνει και τους «απορροφητήρες» της ηλιακής ακτινοβολίας. Αυτό σημαίνει αύξηση της θερμοκρασίας. Σημαίνει επίδραση προς το χειρότερο για κάθε μορφή ζωής.
Θα μπορούσε κάποιος να πει ότι το φοινικέλαιο είναι ένας κομήτης. Προκαλεί μια αφύσικη εκκαθάριση σε πολλές μορφές ζωής. Τι μπορεί όμως να κάνει ο άνθρωπος όταν είναι αυτός μέρος του φοινικέλαιου κι όχι το έσχατο μέρος της ζωής του;