Μια διαπίστωση η οποία μπορεί να γίνει κοινά αποδεκτή, ανεξάρτητα από το πού στέκεται κανείς πολιτικά, είναι η εξής. Το σύστημα της παιδείας νοσεί. Εξαιτίας αυτής της παραδοχής ενδεχομένως -σχεδόν σαν να αποτελεί συμβατική υποχρέωση- κάθε κυβέρνηση αποφασίζει να κάνει τις δικές της τομές, «βαφτίζοντας» τις κινήσεις της «Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση».
Πίσω από αυτόν τον βαρύγδουπο τίτλο σπανίως υπάρχει οτιδήποτε άλλο πλην αποσπασματικών και κατακερματισμένων παρεμβάσεων οι οποίες συνήθως είναι προϊόν τον ιδεολογιών (ή ιδεοληψιών) που κατοικούν στο μυαλό του εκάστοτε υπουργού και των συμβούλων του. Κατ’ επέκταση, μοιάζει απολύτως φυσιολογικό κάθε απόπειρα αλλαγών να αποτυγχάνει οικτρά και να γυρνά πάντα σε βάρος των μαθητών οι οποίοι έτσι κι αλλιώς αποτελούν πάντα τα «πειραματόζωα» που ταλαιπωρούνται στους δοκιμαστικούς σωλήνες που τους προετοιμάζουν για τις αυριανές κοινωνίες που θα τους δεχτούν ως ισότιμους πολίτες στα 18.
Στην ίδια ηλικία, δηλαδή, που τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα (αλλά και όλα τα υπόλοιπα, ξεκινώντας από τα πανεπιστήμια ή «πανεπιστήμια» του εξωτερικού και φτάνοντας μέχρι τα ΙΕΚ τα ΚΕΚ και δεν συμμαζεύεται) ανοίγουν τις πύλες τους για όσους μόλις πέρασαν από την ψυχοφθόρο, αγχωτική και μάλλον αχρείαστη διαδικασία των Πανελλαδικών, Πανελληνίων ή όπως αλλιώς επιθυμεί ο καθένας να αποκαλεί αυτό το σύστημα που με διάφορες παραλλαγές ισχύει στην Ελλάδα εδώ και 40 χρόνια.
Σχεδόν εμμονικά κατά καιρούς (τέτοια εποχή πάντα) επανέρχεται στη συζήτηση το περίφημο θέμα των βάσεων εισαγωγής. Με την κουβέντα να περιορίζεται σε εκείνους που γράφοντας απλά και μόνο το όνομά τους σε μία ή περισσότερες κόλλες χαρτί κατάφεραν να μπουν σε μια σχολή.
Το προφανές μάλλον είναι πως το να γίνεις αποδεκτός σε ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα θα έπρεπε να προϋποθέτει ένα σαφώς πιο «υψηλό» εμπόδιο από την μονάδα… Ωστόσο δεν είναι λίγοι εκείνοι που διαφωνούν προτάσσοντας ως επιχείρημα τη θέση ότι η τριτοβάθμια εκπαίδευση και κατ’ επέκταση η μόρφωση, πρέπει να είναι προσβάσιμη από όσο το δυνατόν μεγαλύτερο κομμάτι του πληθυσμού. Υπό αυτό το πρίσμα, ακόμη και οι λιγότερο δυνατοί (πάντα με βάση τους βαθμούς τους) μαθητές μπορούν να «απολαύσουν» το προνόμιο της παιδείας και -ασφαλώς- της φοιτητικής ζωής.
Πίσω από αυτήν την θεωρητικά ανθρωποκεντρική, προοδευτική και… ρομαντική ιδέα κρύβεται (και μάλιστα καθόλου καλά) μια άκομψη και άβολη αλήθεια. Η ανάγκη να γεμίσουν οι δεκάδες σχολές οι οποίες ξεφύτρωσαν σε κάθε σημαντική (ή και όχι) επαρχιακή πόλη, μετά από πιέσεις των τοπικών αρχόντων. Στην πραγματικότητα, δηλαδή, έτσι συντηρούμε το πελατειακό κράτος (το οποίο τόσο κατακρίνουμε σε άλλου τύπου εκφάνσεις του) επιτρέποντας στον κάθε βουλευτή και υπουργό να βαφτίζει «έργο» το γεγονός ότι στην περιφέρειά του θα βρεθούν κάποιοι νεολαίοι και νεολαίες (συνήθως παρά την σαφή θέλησή του, απλά έτσι έκατσε στο μηχανογραφικό) που θα στηρίξουν την τοπική οικονομία, αλλά και τη νυχτερινή ζωή του τόπου.
Παράλληλα, χάρις στο «σύστημα» όλος αυτός ο πληθυσμός των χιλιάδων εισακτέων θα σταματήσει για τα επόμενα 4, 5 ή όσα θέλει ο Θεός χρόνια να καταγράφεται στους ανέργους! Μάννα εξ ουρανού ξανά για τους πολιτικούς…
Αλήθεια, πόσοι θα επέλεγαν το νεοϊδρυθέν Τμήμα Περιφερειακής και Διασυνορικής Ανάπτυξης (με κάθε σεβασμό στο έργο του) στην Κοζάνη, εάν δεν ήταν δυνατή η εισαγωγή σε αυτό με 840 μόρια (δηλαδή 0,8 με κλίμακα ως το 20); Πιθανότατα αυτός ο άγνωστος απόφοιτος ΕΠΑΛ που έγινε viral –άθελά του- με τις επιδόσεις του να αποδειχτεί αύριο εξαιρετικός φοιτητής και μεθαύριο διαπρεπής επιστήμων στην Περιφερειακή και Διασυνορική Ανάπτυξη, αλλά αυτό δεν αλλάζει πολύ την ουσία.
Και η ουσία είναι ότι το σύστημα που ξεκινά από τα φροντιστήρια (πολλές φορές πια και από το δημοτικό) και καταλήγει σε πτυχία δύο, τριών ή και παραπάνω ταχυτήτων μόνο κατ’ επίφαση δίνει σε όλους ευκαιρίες και φυσικά η ισορροπία δεν διατηρείται εάν ανοίγουν παντού σχολές που αρκούνται απλά στο να μην μείνουν κενά τα έδρανά τους και τεθεί υπό αμφισβήτηση η αναγκαιότητα ύπαρξής τους… Λες και δεν στρέφεται εναντίον της κοινωνίας το να γεμίσει με άνεργους πτυχιούχους αντί να τολμήσει να συνδέσει το πλέον παραγωγικό κομμάτι της με τον πραγματικό κόσμο και τις ανάγκες της αγοράς εργασίας.
Αν παραμείνουμε ρεαλιστές και αποδεχθούμε την φιλελεύθερη μορφή των σύγχρονων κοινωνιών μας, οφείλουμε να εμπλέξουμε και τις ίδιες τις σχολές στο παιχνίδι προσέλκυσης φοιτητών. Η εισαγωγή στα ιδρύματα θα έπρεπε να είναι αποτέλεσμα επιλογής του ενδιαφερόμενου και όχι απλά ένα τυχαίο και συμπτωματικό γεγονός που προέκυψε μέσα από την αστειότητα των Πανελλαδικών εξετάσεων.
Θεωρητικά, το συγκεκριμένο σύστημα και οι παραλλαγές του (δέσμες, πεδία κλπ) δημιουργήθηκε για λόγους αξιοκρατίας. Προκειμένου να γίνουν όλα κεντροποιημένα και απρόσωπα ώστε να μην είναι δυνατό ένα πανεπιστήμιο να κάνει τις δικές του εξετάσεις και να αποφασίσει εκείνο ποιοι θα γίνουν αποδεχτοί σε αυτό. Και εδώ είναι η υπέρτατη υποκρισία. Δεν θεωρούμε τα ίδια τα ανώτατα ιδρύματα και τα στελέχη τους ικανά να διοργανώσουν δικές τους ξεχωριστές εξετάσεις εισαγωγής και τους αφαιρέσαμε το δικαίωμα αυτό, αλλά την ίδια ώρα αποδεχόμαστε ότι μπορούν να το κάνουν από εκεί και έπειτα και μάλιστα για τα δεκάδες μαθήματα στα οποία θα κληθούν να εξεταστούν οι φοιτητές τους!
Κι επιπλέον, επειδή κι αυτή είναι συζήτηση της εποχής, μιλάμε πάντα για τις ίδιες πρυτανικές αρχές στις οποίες το κράτος είχε παραχωρήσει το αποκλειστικό δικαίωμα να καταλύουν το άσυλο όποτε εκείνοι έκριναν… Σύμφωνα, λοιπόν, με το σύστημα ο πανεπιστημιακός κόσμος ήταν αρκετά ώριμος για να προφυλάσσει και να περιφρουρεί τον χώρο του και να επιτρέπει το δικαίωμα αστυνομικής επέμβασης, αλλά παράλληλα δεν είναι σε θέση να διοργανώσει αξιοκρατικά μια και μόνη εξέταση…
Το πανεπιστήμιο, ως θεσμός, οφείλει να έρθει πιο κοντά στο σήμερα, να προσαρμοστεί στην εποχή και να αναλάβει ουσιαστικές ευθύνες με τις ευλογίες της πολιτείας. Να εκσυγχρονιστεί και να αναλάβει ευθύνες που σχετίζονται με τις αρμοδιότητες και την ίδια την φύση του. Και με αυτό τον τρόπο να επανασυνδεθεί με την κοινωνία έχοντας λόγο για τους απόφοιτους που θα της αποδώσει πίσω για να την στελεχώσουν αύριο σε κάθε επίπεδό προκειμένου να γίνουν παραγωγικά μέλη της στην οικονομία, τις επιστήμες, τον αθλητισμό, τις τέχνες, τις υπηρεσίες, το εμπόριο, την καινοτομία. Το να γίνεται ανεκτή η παρούσα κατάσταση της συμπτωματικής εισαγωγής βάσει μιας βαθμολόγησης κι ενός μηχανογραφικού συνιστά ομαδικό στρουθοκαμηλισμό σε καιρούς που δεν ευνοούν τις στρουθοκάμηλους…