Η ιστορία της Ελένης Παπαδάκη χρειάζεται ανάδειξη και όχι θάψιμο

Κάποια στιγμή το ΚΚΕ θα πρέπει να καταλάβει ότι δεν έχει μόνο αυτό μαρτυρολόγιο

Η ιδεολογική ηγεμονία της Αριστεράς στο χώρο της Ιστορίας ήταν αδιαμφισβήτητη. Ο Μπελογιάννης, ο Λαμπράκης, η χούντα, οι εξορίες τα βασανιστήρια και το Πολυτεχνείο τη θεμελίωσαν, η καλλιτεχνική δράση του Ρίτσου, του Λοΐζου, του Θεοδωράκη και τόσων άλλων την εδραίωσαν.

Η διακυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ ομολογουμένως την αποδυνάμωσε, στο βαθμό που οι ιδεολογίες κάπου μπερδεύτηκαν σε πρακτικό επίπεδο και οι διαχωριστικές γραμμές πήγαν λίγο – πολύ περίπατο. Το Κομμουνιστικό Κόμμα διατηρεί το «ηθικό» δικαίωμα να αυτοαποακαλείται ακόμα «αριστερό» λόγω συνέπειας και αποδεδειγμένα λιτού τρόπου ζωής των στελεχών του (αρκεί να θυμηθούμε ότι στην τσέπη των βουλευτών του καταλήγει περίπου μόνο το 1/5 της ονομαστικής βουλευτικής αποζημίωσης), επουδενί όμως νομιμοποιείται να παραμένει προσκολλημένο σε ρητορική και πρακτικές που αναπαράγουν εθνοδιχαστικά διλήμματα.

Διότι μόνο ως τέτοιο μπορεί να ερμηνευτεί η ανακοίνωση του (ελεγχόμενου από το ΚΚΕ) Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών για την απόφαση του νέου καλλιτεχνικού διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου Δημήτρη Λιγνάδη, να μετονομαστεί το ισόγειο του «Rex» σε Ελένη Παπαδάκη, προς τιμήν της σπουδαίας ηθοποιού που δολοφονήθηκε κατά τη διάρκεια των Δεκεμβριανών από μέλη της ΟΠΛΑ, παραστρατιωτικού σκέλους του ΕΑΜ.

Για τις υποκριτικές ικανότητες της Ελένης Παπαδάκη δεν υπάρχουν ενστάσεις φυσικά ούτε απ’ όσους την έχουν δαιμονοποιήσει. Υπήρξε μια τεράστια θεατρίνα – αντίπαλο δέος προπολεμικά της Κατίνας Παξινού. Συνελήφθη στις 21 Δεκεμβρίου του 1941 στο σπίτι του φίλου της, Δημήτρη Μυράτ, από τους άνδρες της ΟΠΛΑ με την κατηγορία της φιλογερμανικής στάσης. Για αυτό το λόγο είχε διαγραφεί ένα μήνα πριν από το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών (ΣΕΗ).

Η Παπαδάκη ήταν πράγματι φίλη του κατοχικού πρωθυπουργού Ιωάννη Ράλλη, πιθανόν και σύντροφος που ετοιμαζόταν να κάνει μαζί του κρυφό γάμο, όπως ανέφερε η φημολογία της εποχής. Οι οικογένειες Ράλλη και Παπαδάκη όμως συνδέονταν με φιλία από τα προπολεμικά χρόνια και δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι η Παπαδάκη χρησιμοποίησε αυτή τη σχέση για ίδιον όφελος την Κατοχική περίοδο. Πόσο μάλλον για να καταδώσει συμπατριώτες της. Αντίθετα, η εκδοχή ότι είχε μεσολαβήσει στον Ράλλη για την απελευθέρωση αντιστασιακών και Εβραίων θεωρείται τεκμηριωμένη.

Ο ΟΠΛΑ βέβαια και ο επικεφαλής εκείνης της ομάδας, Καπετάν Ορέστης, δεν το έψαξαν και πολύ. Με συνοπτικές διαδικασίες η 41χρονη τότε Παπαδάκη ανακρίθηκε, καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε, στις 22 Δεκεμβρίου, με δύο σφαίρες στον αυχένα από το όπλο του δήμιου Βλάσση Μακαρώνα.

Το επίσημο ΚΚΕ, διά στόματος Νίκου Ζαχαριάδη, καταδίκασε την εκτέλεση της ηθοποιού και ο ΕΛΑΣ δεν έδειξε κανένα οίκτο στον ηθικό αυτουργό. Ο καπετάν Ορέστης εκτελέστηκε ως «πράκτορας της Intelligence Service», δημόσια, στην πλατεία Κολιάτσου. Την ίδια τύχη είχε λίγα χρόνια αργότερα και ο Μακαρώνας, που καταδικάστηκε σε στρατοδικείο.

Αυτή είναι μια ιστορία που σε κάποιο βαθμό έχει επισκιαστεί από την ιδεολογική ηγεμονία, που αναφέρθηκε προηγουμένως. Το ίδιο ισχύει για την ταινία «Ελένη» του Νίκου Γκατζογιάννη, της οποίας σωματεία τεχνικών που ήλεγχε το ΚΚΕ είχαν ματαιώσει τα γυρίσματα, ενώ αργότερα εμποδίστηκε η προβολή της στους κινηματογράφους από ανθρώπους που κατά τα άλλα αρέσκονται να δηλώνουν προοδευτικοί.

Το ΣΕΗ διέβλεψε πολιτικά κριτήρια στην απόφαση του Λιγνάδη να τιμήσει την Παπαδάκη, χαρακτηρίζοντάς την ταλαντούχα καλλιτέχνιδα, πλην όμως αμφιλεγόμενη προσωπικότητα. Μέσω της αναγνώρισης μιας γυναίκας, που είναι εξαιρετικά πιθανό να έσωσε ζωές συμπατριωτών της προτού σφαγιαστεί σαν ζώο, έκρινε ότι αναπαράγεται «μια ζοφερή, δολοφονική εικόνα για το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, που αντιστρέφει ολοσχερώς την πραγματικότητα»! Δεν μιλάμε για την ανακοίνωση κάποιας αριστερής οργάνωσης που δεν έχει υπερβεί ακόμα τις εμφυλιοπολεμικές αγκυλώσεις, αλλά για το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών, που θα έπρεπε υποτίθεται ως καλλιτεχνικός φορέας να διδάσκει και πολιτικό πολιτισμό.

Η ανακοίνωση κατονόμασε μάλιστα καλλιτέχνες από τον αριστερό χώρο που θα άξιζαν τέτοια τιμή, διότι «έδωσαν με ανιδιοτέλεια και αυταπάρνηση την ψυχή και το αίμα τους για να απελευθερωθεί αυτός ο τόπος από τους φασίστες κατακτητές και τους εγχώριους συνεργάτες τους». Λες και από τη μετονομασία τόσων δημόσιων χώρων θα έπρεπε να εξαιρείται de facto κάποιος ή κάποια που εκτελέστηκε από ακροαριστερούς.

Με τη στάση του το ΚΚΕ θυμίζει τη ζηλόφθονη θεία που όταν ανοίγει η διαθήκη του μακαρίτη διαπιστώνει ότι ο ανιψιός απ’ το άλλο σόι έχει λαμβάνειν περισσότερα. Είναι ξεκάθαρο ότι αυτό που το ενόχλησε είναι η αμφισβήτηση του προνομίου να έχει μόνο αυτό μαρτυρολόγιο. Και είναι τουλάχιστον θρασύδειλο να μην βγάζει το ίδιο ανακοίνωση για να εκφράσει τη διαμαρτυρία του, αλλά να το κάνει μέσω ανθρώπων που υπό φυσιολογικές συνθήκες θα ήθελαν να διαδοθεί η ιστορία της Ελένης Παπαδάκη, ως ένα αποκρουστικό δείγμα της παράνοιας που εδρεύει και στα δύο μέρη της διελκυστίνδας σε καταστάσεις εθνικού διχασμού.