Τα στοιχεία των ερευνών και μελετών που πραγματοποιούνται ακόμη και την ώρα που γράφονται αυτές τις γραμμές καταγράφουν μια ζοφερή πραγματικότητα για τους κατοίκους των μεγαλουπόλεων, συμπεριλαμβανομένων και αυτών της Ελλάδας.
Σύμφωνα με αυτά, περίπου 7.000.000 θάνατοι κάθε χρόνο σχετίζονται άμεσα με την μόλυνση του περιβάλλοντος και πιο συγκεκριμένα με την κακή ποιότητα του αέρα που αναπνέουμε.
Ο αριθμός αυτός γιγαντώνεται κυρίως εξαιτίας της συμπεριφοράς των κατοίκων στις λιγότερες αναπτυγμένες χώρες ως προς τον τρόπο με τον οποίο προσπαθούν να νικήσουν το κρύο χρησιμοποιώντας ρυπογόνα μέσα, αλλά επίσης από την τακτική των επιχειρήσεων (συνήθως δυτικών συμφερόντων) που λειτουργούν με τέτοια ελευθερία (ασυδοσία θα ήταν ο καταλληλότερος χαρακτηρισμός) ώστε να μετακυλούν στους πολίτες το περιβαλλοντικό κόστος της ύπαρξής τους. Ένα κόστος που για τον ανθρώπινο παράγοντα μεταφράζεται σε ανθρώπινες ζωές.
Για την Γηραιά Ήπειρο το πρόβλημα είναι μεν λιγότερο έντονο σε σχέση με τον αναπτυσσόμενο κόσμο, όμως και πάλι το πόρισμα της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος είναι ξεκάθαρο: Πάνω από 400.000 Ευρωπαίοι πεθαίνουν κάθε χρόνο χωρίς οι ίδιοι να μπορούσαν να έχουν κάνει οτιδήποτε για να προστατευτούν. Σχεδόν μισό εκατομμύριο άνθρωποι φεύγουν από την ζωή και ο σιωπηλός δολοφόνος τους δεν είναι άλλος από τον αέρα που γεμίζει τα πνευμόνια τους.
Τα ίδια στοιχεία φανερώνουν ότι η… γειτονιά μας, οι χώρες της Βαλκανικής δηλαδή, κατέχουν τις πρώτες θέσεις σε αυτήν την μακάβρια λίστα. Η Ελλάδα «φιγουράρει» κοντά στην κορυφή, διεκδικώντας… επάξια ένα… μετάλλιο πλάι σε Βουλγαρία, Αλβανία, Κροατία, Ρουμανία και Πολωνία. Για την ακρίβεια βρίσκεται στην τρίτη θέση χάνοντας περίπου το 0,12% του πληθυσμού της κάθε χρόνο, ένα ποσοστό που μεγαλύτερο συναντάται μόνο στην Βουλγαρία και την Ρουμανία…
Σε απόλυτα νούμερα μιλάμε για 16.500 θανάτους. Καθόλου μικρός αριθμός ο οποίος αντιστοιχεί σε μια μικρή πόλη. Από αυτές τις απώλειες, οι 12.900 σχετίζονται με την ρύπανση από μικροσωματίδια, οι 2.900 από διοξείδιο του αζώτου και άλλοι 640 λόγω τβνσυγκεντρώσεις όζοντος. Τα στοιχεία αφορούν στο έτος 2016 και η σύγκριση με ό,τι συνέβαινε μόλις ελάχιστα χρόνια πριν, το 2012, είναι τουλάχιστον δυσμενής και διόλου ελπιδοφόρα, αφού τότε οι έρευνες έδειχναν 2.300 λιγότερους θανάτους.
Οι επιστήμονες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου παρατηρώντας αυτήν την αυξητική τάση σε τοπικό, ευρωπαϊκό αλλά και διεθνές επίπεδο, αφού η ανθρώπινη συμπεριφορά παραμένει απαράλλακτη (και καταστροφική) παρά το γεγονός ότι με ελάχιστες εξαιρέσεις (όπως ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ) σχεδόν το σύνολο του πλανήτη έχει αντιληφθεί τις ζοφερές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Ειδικά στην περίπτωση της Ελλάδας πάντως φαίνεται ότι η οικονομική κρίση δεν άφησε σημάδια μόνο στις τσέπες των πολιτών αλλά και στους πνεύμονές τους. Πρόσφατα διαβάσαμε για τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου από τα τζάκια ή τις ξυλόσομπες που κάποιοι έχουν στα σπίτια τους. Η καύση ακατάλληλων υλικών αντί για παραδοσιακών καυσόξυλων έχει παίξει καθοριστικό ρόλο, όπως εύκολα μπορεί να αντιληφθεί κανείς από την μυρωδιά και μόνο κάνοντας μια βόλτα ένα βράδυ με τσουχτερό κρύο.
Επιπλέον πολύ σημαντικό ρόλο στην φονική επιβάρυνση του αέρα παίζουν όχι μόνο τα ακίνητα και ο τρόπος που τα ζεσταίνουμε, αλλά και τα αυτοκίνητά μας. Αυτήν την φορά χωρίς οι ιδιοκτήτες να φέρουν προσωπική ευθύνη. Φαίνεται πως λόγω της κρίσης ατόνησαν (το λιγότερο που μπορεί να πει κανείς) οι έλεγχοι για λαθρεμπορία καυσίμων ή οι ποιοτικοί έλεγχοι ακόμη και στα βενζινάδικα, γεγονός που άφησε τους επιτήδειους να εμπορεύονται ναυτιλιακό πετρέλαιο αντί για κίνησης, ενώ καθοριστικό ρόλο έχει παίξει και η κακή συντήρηση των οχημάτων που κινούνται στους ελληνικούς δρόμους, παρά το γεγονός ότι όλα ή σχεδόν όλα κάθε χρόνο εφοδιάζονται με κάρτα καυσαερίων που σε θεωρητικό επίπεδο λειτουργεί ως εγγύηση της καλής λειτουργίας τους που εκ του αποτελέσματος μόνο τέτοια δεν είναι.
Για να μεταστραφεί αυτή η τάση δεν αρκεί η αλλαγή της νοοτροπίας του ατόμου. Άλλωστε ο καθένας ξεχωριστά μόνο μέχρι ενός σημείου μπορεί να επηρεάσει τα πράγματα. Χρειάζονται πρωτοβουλίες από τις κεντρικές κυβερνήσεις ή τους δήμους και τις περιφέρειες οι οποίες καλούνται να αποτελέσουν μέρος της λύσης και όχι του προβλήματος. Για παράδειγμα, στο Ηνωμένο Βασίλειο πριν λίγους μήνες κατατέθηκε νόμος που θα υποχρεώνει τις αυτοκινητοβιομηχανίες να ανακαλούν μοντέλα οχημάτων που δεν πληρούν τους όρους εκπομπής ρύπων, ενώ μόλις τον περασμένο Ιούνιο το ανώτατο δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης έκρινε ότι οι δήμοι είναι υποχρεωμένες να αναλαμβάνουν δράση ακόμη κι όταν το πρόβλημα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης εντοπίζεται μόνο κατά τόπους και όχι στο σύνολο του ορίου των δήμων.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συμφωνεί με όλα τα παραπάνω. Και για τις αιτίες του προβλήματος και για τις προτεινόμενες λύσεις. Φυσικά, ξεκαθαρίζει ότι όλα είναι θέμα πολιτικής βούλησης και τολμηρών πρωτοβουλιών που οφείλουν να πάρουν οι κεντρικές κυβερνήσεις δίνοντας κίνητρα για στροφή σε καθαρές μορφές ενέργειας και πραγματοποιώντας εντονότερους και πιο αυστηρούς ελέγχους στις μεγάλες βιομηχανίες. Εφόσον κάτι τέτοιο δεν συμβεί –και μάλιστα άμεσα- θα συνεχίσουμε να ζούμε βάζοντας καθημερινά μέσα στα πνευμόνια μας έναν σιωπηλό δολοφόνο που είναι θέμα χρόνου το πότε τελικά θα μας σκοτώσει.