Πριν λίγες ημέρες είχε τα γενέθλια της. Όπως συμβαίνει όμως με όλους τους επαγγελματίες στο σύστημα υγείας, ακόμα και σε νορμάλ περιόδους παίζει έντονα να τα περάσεις μέσα σε κρύους και πάλλευκους θαλάμους.
Εν καιρώ κορωνοϊού και καραντίνας δεν παίζει απλώς έντονα, είναι δεδομένα. Η Σοφία Μπελαδάκη εργάζεται όλη την ενήλικη ζωή της στο σύστημα υγείας, έχοντας περάσει από διάφορα νοσοκομεία.
Αυτή την περίοδο βρίσκεται σε ιδιωτική κλινική όπου έχουν αντιμετωπίσει περιστατικά νοσούντων, είναι ένα από τα πολλά πρόσωπα που εκθέτουν τον εαυτό τους στον κίνδυνο του ιού ώστε να παράσχουν βοήθεια σε άλλους και μετά από δύο εβδομάδες χωρίς ίχνος ξεκούρασης, βρήκε λίγο χρόνο να μας μιλήσει για το πως είναι η κατάσταση τόσο στη δική της δουλειά όσο και σε δημόσια νοσοκομεία, απ΄αυτά που έχει μοιραστεί με συναδέλφους της.
– Από τις κουβέντες που έχεις κάνει με συναδέλφους, ποια ήταν τα συναισθήματα σας όταν αντιληφθήκατε ότι αυτό που συνέβη στην Κίνα και συμβαίνει στην Ιταλία δεν θα αργήσει να έρθει στην Ελλάδα; Ιδίως για το τόσο σκληρό κομμάτι που ακούμε που αφορά την επιλογή του ποιος θα ζήσει και ποιος όχι.
Όταν ξέσπασε ο ιός εγώ, προσωπικά βρισκόμουν εξωτερικό και συγκεκριμένα στην Ισπανία. Οι ντόπιοι εκεί δεν έδειχναν να είχαν θορυβηθεί στο άκουσμα πως ο νέος κορονοϊός είχε εξαπλωθεί σε κάποιες πόλεις της Κίνας. Γυρνώντας, λοιπόν, Ελλάδα και συγκεκριμένα στο νοσοκομείο όπου εργάζομαι, ιατροί και λοιπό παραιατρικό προσωπικό παρακολουθούσαμε εκτενώς, τα γεγονότα στη πόλη Ουχάν της Κίνας και αυτό που μας έκανε αρχικά εντύπωση ήταν το με πόσο γοργούς ρυθμούς μεταδιδόταν ο ιός και στα υπόλοιπα μέρη της Κίνας και κατ’ επέκταση σε όλη την Ασία. Ο φόβος όντας ένας βιολογικός μηχανισμός άμυνας, γιγαντώνεται όσο πιο κοντά σου βρίσκεται η απειλή.
Παλαιότερα, διάφοροι κορωνοϊοί είχαν δημιουργήσει έξαρση κρουσμάτων σε Κίνα και Μέση Ανατολή , γεγονός που δεν δημιούργησε ιδιαίτερο πανικό σε Ευρώπη και Αμερική. Στο σήμερα, λοιπόν, κανένας μας δεν αντέδρασε έντονα, αρχικά. Κανένας μας δε μπορούσε να προβλέψει τι ιός ήταν αυτός, ποια η μεταδοτικότητά του από άνθρωπο σε άνθρωπο και ποια τα στατιστικά θνησιμότητας σε γενικό πληθυσμό. Παρ’ όλα αυτά, κάποια λιγοστά μέτρα είχαν αρχίσει να εφαρμόζονται στις περισσότερες υποδομές υγείας της χώρας μας και ειδικότερα, όσον αφορούσε το περιορισμό επισκεπτών οι οποίοι ταξίδευαν από τις πληγείσες πόλεις της Κίνας.
Όλα τα συναισθήματα μας και τα δεδομένα μας άλλαξαν, όταν είδαμε μέσα σε λίγες εβδομάδες αυτή την «αόρατη απειλή» που πλέον είχε όνομα, να έχει «κατασπαράξει» μεγάλο μέρος της Βόρειας Ιταλίας. Τότε ναι, ήμασταν βέβαιοι πως ο νέος κορονοϊός SARS-Cov, ήταν θέμα χρόνου να εξαπλωθεί και στη χώρα μας. Αμέσως, προβήκαμε σε επικαιροποιημένες οδηγίες σχετικά με την αυστηρή διαλογή ασθενών, οι οποίοι είχαν ταξιδέψει.
Στη γειτονική Ιταλία τα νοσοκομεία μέσα σε λίγες μέρες μετατράπηκαν σε «κολαστήρια ψυχών», το σύστημα υγείας κατέρρευσε και οι Μονάδες Εντατικής Θεραπείας δε μπορούσαν πλέον, να διαχειριστούν τον όγκο των βαριά πασχόντων. Είναι πραγματικά σκληρό να διαβάζεις πως Ιταλοί συνάδελφοι ιατροί και νοσηλευτές έφτασαν στο σημείο να επιλέγουν το ποιος θα ζήσει και ποιος όχι .
Σαν επαγγελματίας υγείας σκέφτεσαι “ποιος είμαι εγώ να κρίνω κάτι τέτοιο”; Δυστυχώς, είσαι αυτός που καλείσαι να είσαι στη πρώτη γραμμή των γεγονότων, με ένα σύστημα υγείας (ένα από τα καλύτερα της Ευρώπης) να βρίσκεται σε παντελή κατάρρευση. Εκεί λοιπόν, προσπαθώντας να σώσεις ότι είναι ανθρωπίνως δυνατό , παίρνεις την ίσως δυσκολότερη απόφαση που θα μπορούσε να πάρει ένας άνθρωπος .
Να «λυτρώσεις» εκείνους που η καλύτερη πρόγνωσή τους είναι ο θάνατος και να σώσεις εκείνους που η κατάσταση τους προβλέπεται αναστρέψιμη. Η Ιταλία άργησε να καταλάβει το μέγεθος της απειλής. Ακούγεται κυνικό, αλλά δυστυχώς είναι η ωμή πραγματικότητα στην εποχή που ζούμε.
– Σε αυτές τις τελευταίες δέκα ημέρες που τα πράγματα έχουν αρχίσει να κλιμακώνονται, ποια είναι η κατάσταση που επικρατεί στο νοσοκομείο που βρίσκεσαι; Έχουν εμφανιστεί πολύ βαριά περιστατικά που σας φαίνεται δύσκολο να τα καταφέρουν;
Εργάζομαι στον ιδιωτικό τομέα όπου η κατάσταση δείχνει να είναι πιο ελεγχόμενη, καθώς στη χώρα μας δεν έχει γίνει – ακόμα – επίταξη των ιδιωτικών κλινικών. Υπάρχει ροή ύποπτων κρουσμάτων νεότερης ηλικίας στο μεγαλύτερο ποσοστό που δεν εμφανίζουν βαριά συμπτώματα αλλά χρήζουν απομόνωσης από τη στιγμή που υπάρχουν σαφής οδηγίες από το Υπουργείο Υγείας, τον Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, όσον αφορά τα αναφερόμενα πιθανά συμπτώματα που παρουσιάζει ένας φορέας του ιού.
Σε νεότερες ηλικίες ο ιός δείχνει, σύμφωνα με τους ειδικούς, να είναι πιο εξασθενημένος συγκριτικά, με τις μεγαλύτερες ηλικίες. Τίποτα όμως, δεν είναι δεδομένο τη στιγμή που μιλάμε. Σε ΜΕΘ άλλων κρατών, βρίσκονται και άντρες των 30-40 ετών. Στις μεγαλύτερες ηλικίες, όπου ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος ειδικότερα σε ασθενείς με υποκείμενα νοσήματα, τους παραπέμπουμε άμεσα σε δημόσια νοσοκομεία, τα οποία έχουν οριστεί ως κέντρα αναφοράς κορωνοϊού όπως το «Σωτηρία» και ο «Ευαγγελισμός», καθώς στην ιδιωτική μονάδα υγείας όπου εργάζομαι δεν έχουμε ακόμη τεστ μοριακού ελέγχου.
– Από την εικόνα που έχεις, ποια είναι η επίδραση του κορονοϊού σε περιπτώσεις βαριά ασθενών από άλλες ασθένειες; Σε ρωτάω γιατί φαντάζομαι πως τα πράγματα θα δυσκολεύουν τραγικά και για ανθρώπους που δεν πάσχουν από μεταδοτική νόσο, αλλά η ζωή τους βρισκόταν σε κίνδυνο και προ κορονοϊού.
Έχοντας εργαστεί στο παρελθόν σε Μονάδες Εντατικής θεραπείας, γνωρίζω πως η κλινική εικόνα ενός διασωληνωμένου βαριά ασθενή μεταβάλλεται, λεπτό προς λεπτό, ώρα με την ώρα. Τίποτα δεν είναι δεδομένο μέσα σε μια ΜΕΘ. Για να κρατήσεις αιμοδυναμικά σταθερό έναν διασωληνωμένο ασθενή, μπορεί να χρειαστεί να «παλέψεις» ώρες, χωρίς κανένας να σου εγγυάται ότι θα τα καταφέρεις.
Τα πάντα μπορεί να στραβώσουν. Ο COVID- 19, σύμφωνα με τις μελέτες και εκτιμήσεις επιστημόνων, δείχνει να παίζει καθοριστικό ρόλο σε ασθενείς με χρόνιες καρδιοπάθειες, πνευμονοπάθειες, προκαλώντας κυρίως λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού με επιδείνωση μετά την 5η με 7η ημέρα και με περιπτώσεις ήπιας ή βαριάς πνευμονίας. Σύμφωνα, με το πρωτόκολλο, ασθενείς με Covid-19 παραμένουν σε καραντίνα, σε θαλάμους αρνητικής πίεσης πολλές φορές, είτε σε νοσηλευτικούς ορόφους είτε σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας, προς αποφυγή εξάπλωσης του ιού και σε ασθενείς οι οποίοι δεν νοσούν από κάποιο ιό αλλά, έχουν σοβαρές παθήσεις ή επιβαρυμένο οργανισμό.
Σημαντικό εδώ είναι να αναφερθεί, ότι όσα μέτρα και να ληφθούν από το κράτος, για την προστασία των μη νοσούντων στα νοσοκομεία, χρειάζεται και ιδιαίτερη μεταχείριση των περιστατικών από τον ιατρό ή νοσηλευτή, τηρώντας όλους τους κανόνες υγειονομικής φροντίδας που γνωρίζουμε όλοι οι επαγγελματίες υγείας.
– Όταν αποφασίζεις να γίνεις γιατρός, νοσοκόμος, νοσοκόμα, θεωρητικά αποδέχεσαι πως θα αντιμετωπίσεις τέτοιες δύσκολες στιγμές. Αυτό που συμβαίνει όμως τώρα είναι σκληρό και πραγματικά θαυμάζω τρομερά την αντοχή σας. Ποιο είναι αυτό που σας κρατάει; Έχουν υπάρξει περιπτώσεις ψυχολογικού breakdown σε συναδέλφους σου;
Θεωρητικά το αποδέχεσαι, πρακτικά όχι. Δε νομίζω τελειώνοντας τη σχολή νοσηλευτικής κανένας από τους συμφοιτητές μου ή τους μετέπειτα συναδέλφους νοσηλευτές και ιατρούς, να περιμέναμε πως θα βρισκόμασταν αντιμέτωποι με έναν τόσο επιθετικό ιό που στη συνέχεια θα οριζόταν ως πανδημία.
Καταστάσεις και εικόνες που μέχρι σήμερα, είχαμε δει μόνο σε post-apocalyptic ταινίες και είχαμε διαβάσει σε βιβλία για προηγούμενες πανδημίες στους περασμένους αιώνες. Από την πανώλη μέχρι και τον SARS, η ανθρωπότητα δεν έχει περάσει και τόσο όμορφα. Σίγουρα, από τη στιγμή που επιλέγεις να ακολουθήσεις το κλάδο της υγείας δεσμεύεσαι με τα δύσκολα. Χρειάζεται να οπλιστείς με όλα τα αποθέματα υπομονής και ψυχραιμίας που μπορεί να έχεις και που σε άλλη περίπτωση θα σου έπαιρνε χρόνια για να χτίσεις.
Στους επαγγελματίες υγείας χτίζεται φυσικά, άνθρωποι ήμαστε, όχι σούπερ ήρωες, αλλά όσο πιο γρήγορα καταφέρεις να χτίσεις άμυνες τόσο πιο ανώδυνη θα είναι η καθημερινότητά σου μέσα στα νοσοκομεία. Προσδοκώντας, το καλύτερο των δυνατοτήτων σου για έναν ασθενή αλλά, και αναμένοντας το ελάχιστο αυτών. Σχεδόν όλοι μας έχουμε βιώσει (έστω μία φορά στη ζωή μας) το λεγόμενο ψυχολογικό breakdown.
Άλλοι από τα εξαντλητικά, κυλιόμενα ωράρια με πολλές νυχτερινές βάρδιες, άλλοι από τις χαμηλές απολαβές που λαμβάνουν, δυσανάλογες των όσων προσφέρουν, και άλλοι από τη καθημερινή συνήθεια της απώλειας ασθενών. Ένα από τα κομβικά σημεία μεταξύ ενός ιατρού ή νοσηλευτή και της ψυχολογικής «θωράκισης» είναι ο θάνατος. Παράδειγμα, η ελεγχόμενη κατάσταση που έχουμε στη χώρα μας, στη φάση αυτή της πανδημίας, φαντάζει τίποτα, συγκριτικά με αυτά που βίωσαν και βιώνουν οι συνάδελφοι Ιταλοί και στη πρώιμη φάση της πανδημίας αλλά και στην ακραία έξαρση του ιού.
Ο θάνατος είναι πλέον για αυτούς καθημερινότητα. Αυτό που έχω ζήσει προσωπικά και που με κρατούσε πάντοτε αισιόδοξη είναι οι ιστορίες των ανθρώπων που θα ακούσεις. Από τη στιγμή που θα εισαχθούν είσαι «δικός τους», ιστορίες που θα ακούσεις μέσα σε έναν κρύο θάλαμο , στις ίσως, πιο δύσκολες στιγμές τους. Αυτή η αλληλεπίδραση είναι για μένα, η πιο ωραία επιβράβευση των όσων προσφέρουμε.
– Από την εικόνα που έχεις, ποια είναι εκείνα τα πράγματα που πρέπει να γίνουν ώστε ο ρόλος σας να μπορεί να σταθεί απρόσκοπτα, όχι μόνο σε αυτή την κρίσιμη εποχή, αλλά και μόλις αρχίσει η κάθοδος της πανδημίας;
Δυστυχώς, είναι λυπηρό για εμάς να μας θυμάται το κράτος και οι εκάστοτε κυβερνήσεις μόνο σε μία τέτοια δύσκολη κατάσταση. Εξ αρχής, δεν είχαν ληφθεί τα απαραίτητα μέτρα προστασίας για τον ιό στα δημόσια νοσοκομεία για ιατρούς και νοσηλευτές. Είναι σα να βγαίνεις στην κοινωνία χωρίς τα απαραίτητα εφόδια από το σπίτι σου. Σα να βγαίνεις στο πόλεμο, χωρίς όπλα.
Γνωρίζω από συναδέλφους νοσηλευτές πως υπάρχει πρόβλημα στα νοσοκομεία σχετικά με την ανεπάρκεια σε μάσκες απλές, καθώς και FFP2, FFP3 αλλά και σε αναλώσιμο υλικό, με αποτέλεσμα συνάδελφοι να βρίσκονται εκτεθειμένοι απέναντι στον ιό. Σίγουρα, υπήρξαν κάποιες δωρεές από τρίτους αλλά ο βασικός πυρήνας της υγείας δεν είναι οι δωρεές. Ανέκαθεν το σύστημα υγείας της χώρας μας αντιμετώπιζε προβλήματα. Υπόσχεται το κράτος δημόσια υγεία αλλά κανείς δε μερίμνησε να ενισχύσει τη ποιότητα της υγείας στη χώρα.
Η Υγεία είναι ο πυρήνας ενός κράτους, όμως σήμερα έχουμε τεράστιες ελλείψεις προσωπικού στα νοσοκομεία και υποτίμηση του επαγγέλματος του νοσηλευτή στη χώρα μας, συγκριτικά με άλλα ευρωπαϊκά κράτη και όχι μόνο. Επίσης, οι νοσηλευτές του δημοσίου κάνουν χρόνιο αγώνα να ενταχθούν στα βαρέα και ανθυγιεινά και ζητούν προσλήψεις για να ελαφρύνουν το έργο τους, οι προσλήψεις όμως γίνονται με το σταγονόμετρο. Όλα αυτά ίσως , είναι ζητήματα που πρέπει να πέσουν στο τραπέζι των συζητήσεων σε δεύτερη φάση.
Το υγειονομικό προσωπικό δίνει καθημερινή μάχη να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις των ημερών και δυστυχώς, όσο γρήγορα κινείται ο ιός τόσο αργά κινείται το κράτος. Οι Ιταλοί έχουν πολύ καλύτερο σύστημα υγείας από το δικό μας και όμως κατάρρευσε. Αν κάτι αντίστοιχο, συνέβαινε και στην Ελλάδα δε θέλω καν να φανταστώ τα νούμερα των κρουσμάτων και των νεκρών. Θεωρώ πως έχουμε να δούμε πολλά ακόμα μέσα στο έτος.
Είναι μία μεγάλη μάχη για όλους αλλά ειδικότερα για εκείνους τους «μασκοφορεμένους» επαγγελματίες της πρώτης γραμμής. Είναι μια μεγάλη δοκιμή για εμάς και ελπίζω βγαίνοντας από αυτές τις σκοτεινές μέρες να αναθεωρηθούν πολλές κινήσεις που είχαν μείνει στη μέση. Όπως συνηθίζεται να ακούγεται πολύ σωστά αυτές τις μέρες, η μάχη για τη ζωή θέλει όπλα, όχι λόγια.