Ήταν γνωστό από την πρώτη στιγμή που εμφανίστηκε ο Sars-Cov-2 ότι και το δεύτερο κύμα της ασθένειας θα βρει απροστάτευτη την ανθρωπότητα από ένα αντίδοτο για την καταπολέμηση του. Αυτό που για την ώρα δεν θέλει κανείς να πιστέψει είναι η πιθανότητα να παραμείνει τέτοια για πολύ καιρό ακόμα, όπως θα προκύψει από ενδεχόμενη αποτυχία της επιστημονικής κοινότητας να παράξει έγκαιρα το πολυαναμενόμενο εμβόλιο.
Η είδηση περί της δεύτερης παύσης των κλινικών δοκιμών της AstraZeneca για την παραγωγή του εμβολίου της Οξφόρδης στις αρχές Σεπτεμβρίου, δεν μπορεί παρά να θεωρηθεί δυσάρεστη εξέλιξη στην όλη διαδικασία. Ακόμα περισσότερο η τεκμηριωμένη επιστημονικά υπόθεση ότι σε περίπτωση που υπάρξει και τρίτο σοβαρό κρούσμα ανεπιθύμητης παρενέργειας, είναι εξαιρετικά πιθανό να εγκαταλειφθεί όλο το project.
Σύμφωνα με δημοσίευμα των New York Times, μια συμμετέχουσα στις δοκιμές του εμβολίου στη Βρετανία εμφάνισε, μετά τη λήψη δόσης, εγκάρσια μυελίτιδα, μια σπάνια φλεγμονώδη νόσο που επηρεάζει τον νωτιαίο μυελό, προκαλώντας αισθητηριακές αλλοιώσεις και δυσλειτουργία του αυτόνομου νευρικού συστήματος.
Η εγκάρσια μυελίτιδα μπορεί ενίοτε να είναι το πρώτο σημάδι της σκλήρυνσης κατά πλάκας, η οποία περιλαμβάνει πιο περίπλοκα συμπτώματα. Είναι πιθανό σε κάποιες περιπτώσεις να προέλθει όταν το σώμα έρθει σε επαφή με έναν μολυσματικό παράγοντα, όπως έναν ιό. Το εμβόλιο που αναπτύχθηκε από την AstraZeneca, σε συνεργασία με επιστήμονες του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, χρησιμοποιεί έναν ιό που προορίζεται να μεταφέρει γονίδια κορωνοϊού σε ανθρώπινα κύτταρα και να προκαλέσει ανοσοαπόκριση που θα λειτουργήσει προστατευτικά για τον οργανισμό.
Αυτή ήταν η δεύτερη περίπτωση σοβαρής νευρολογικής ασθένειας που προέκυψε σε γυναίκα συμμετέχουσα των κλινικών δοκιμών, οδηγώντας σε δεύτερη παύση των δοκιμών. Η παρενέργεια είναι σπάνια, αλλά κρίνεται σοβαρή και σύμφωνα με τον ειδικό εμβολίων στο Πανεπιστήμιο Υγείας και Επιστημών του Όρεγκον, Μαρκ Σλίφκα, μια ενδεχόμενη τρίτη περίπτωση νευρολογικής νόσου στην ομάδα εμβολίων, «μπορεί και να σηματοδοτήσει το τέλος της προσπάθειας».
Βέβαια το εμβόλιο της AstraZeneca δεν είναι το μοναδικό που βρίσκεται στη «Φάση 3» των κλινικών δοκιμών. Από τις 300 προσπάθειες που «τρέχουν» αυτή τη στιγμή σε όλο τον κόσμο, άλλες οχτώ βρίσκονται στη «Φάση 3», δύο εκ των οποίων των αμερικανικών εταιριών Moderna και Pfizer, που μαζί με το βρετανο-σουηδικό κολοσσό θεωρείται ότι βρίσκονται ένα βήμα μπροστά στην εγγραφή συμμετεχόντων (εθελοντών). Αμφότερες χρησιμοποιούν διαφορετική μέθοδο (βασισμένη στο γενετικό υλικό και το λεγόμενο αγγελιοφόρο RNA), με πλεονέκτημα την παράκαμψη της ανάγκης παραγωγής ιικών πρωτεϊνών στο εργαστήριο, την εξοικονόμηση χρόνου και τη δυνατότητα αύξησης της μαζικής παραγωγής.
«Εάν δεν βρισκόμασταν σε μια παγκόσμια πανδημία, οι δοκιμές εμβολίων «Φάσης 3» πιθανόν να διαρκούσαν δύο έως τρία χρόνια και η παρασκευή του εμβολίου θα ξεκινούσε μόνο μετά την ολοκλήρωση μιας επίσημης επισκόπησης των δεδομένων», δήλωσε ο Γουίλιαμ Μος, εκτελεστικός διευθυντής του Διεθνούς Κέντρου Πρόσβασης Εμβολίων του Johns Hopkins. Ωστόσο η επιτάχυνση των διαδικασιών δεν σημαίνει ότι «μετριάζονται οι προσπάθειες για αποτελεσματικότητα και ασφάλεια». Η διαφορά είναι ότι αντί να δρομολογούνται ένα-ένα τα βήματα στα παραδοσιακά χρονοδιαγράμματα ανάπτυξης, τα βήματα προχωρούν ταυτόχρονα. Για πρώτη φορά οι φορείς που είναι υπεύθυνοι για την επίβλεψη της διαδικασίας έχουν εξουσιοδοτήσει την έναρξη της παρασκευής του εμβολίου, ενώ οι κλινικές δοκιμές είναι ακόμα σε εξέλιξη. Αυτό, σύμφωνα με τις αμερικανικές αρχές, αυξάνει μόνο τον οικονομικό κίνδυνο και «όχι τον κίνδυνο του προϊόντος».
Σύμφωνα με τον Moss, οι περισσότερες ανεπιθύμητες ενέργειες από ένα εμβόλιο εμφανίζονται εντός του πρώτου ή δύο μηνών, αλλά τα προβλήματα μπορούν επίσης να παρουσιαστούν πολύ μετά τη χορήγηση του. Γι’ αυτό οι εταιρείες συνεχίζουν να παρακολουθούν τους συμμετέχοντες για τουλάχιστον δύο χρόνια.
Οι συμμετέχοντες στις δοκιμές εμβολίου της Pfizer υποχρεούνται να παρακολουθούνται αυτόνομα και να κρατούν σε μια εφαρμογή αρχείο για τυχόν συμπτώματα που αντιμετωπίζουν, καταγράφοντας τη θερμοκρασία τους και τυχόν αντιδράσεις κάθε μέρα για μια εβδομάδα μετά από κάθε ένεση. Θα τους ζητηθεί να συνεχίσουν να καταγράφουν τα συμπτώματα σε εβδομαδιαία βάση για δύο χρόνια. Οι συμμετέχοντες της Moderna θα πρέπει επίσης να παρακολουθούν τα συμπτώματα τους για δύο χρόνια.
Για να εγκριθεί από την Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων, ένα εμβόλιο Covid-19 πρέπει να αποτρέψει ή να μειώσει τη σοβαρότητα της νόσου σε τουλάχιστον 50% των εμβολιασμένων ατόμων. Ο Δρ. Κάθριν Έντουαρντς, μέλος της επιτροπής ασφάλειας εμβολίων της Pfizer, τόνισε ότι ακόμη και αν πληρείται αυτό το όριο, δεν μπορούμε να περιμένουμε ότι ο Covid-19 θα εξαλειφθεί.
«Εάν το εμβόλιο είναι 50% αποτελεσματικό, δεν πρόκειται να μειώσει θεαματικά τα επίπεδα ασθένειας. Η φυσικά απόσταση, οι μάσκες και όλα τα μέτρα προστασίας θα χρειαστεί να συνεχιστούν, έως ότου έχουμε ένα πολύ πιο αποτελεσματικό εμβόλιο», υποστήριξε.
Είναι ασφαλώς θετικό που εννιά προσπάθειες σε όλο τον κόσμο βρίσκονται στο τελικό στάδιο της διαδικασίας. Σου δίνει την αίσθηση ότι στατιστικά οι πιθανότητες να έχουμε εντός του επόμενου εξαμήνου ένα εμβόλιο είναι καλές. Το ανησυχητικό είναι ότι το ένα από τα τρία «φαβορί» για την πρωτιά στην έναρξη της παραγωγικής διαδικασίας έχει κάψει ήδη τα δύο από τα τρία «κανονάκια» του.