Η περιβόητη «ατομική ευθύνη» έχει γίνει λάστιχο στην Ελλάδα.
Σε κάθε σοβαρό πρόβλημα, σε οποιασδήποτε μορφής κρίση χρησιμοποιείται ως το απόλυτο προκάλυμμα των πολιτικών.
Ως το ιδανικό «δάχτυλο» για να κρυφτούν από πίσω και ως το καταλληλότερο εργαλείο για να πετάξουν την μπάλα στην εξέδρα.
Το είδαμε στην πανδημία, όπου ο κόσμος (και η πλημμελής εφαρμογή των μέτρων προστασίας) υποδείχθηκε ως οι κυριότερος φταίχτης της εξάπλωσης του κορωνοϊού.
Το ζήσαμε με το περιβόητο «μαζί τα φάγαμε» του Θόδωρου Πάγκαλου, όπου με θράσος ξεστομίστηκε ότι οι πολίτες έχουν ανάλογο μερίδιο ευθύνης με τους πολιτικούς για την οικονομική κρίση.
Ακόμα και τώρα στην τραγωδία των Τεμπών υπονοήθηκε (από συστημικά Μέσα ή δημοσιογράφους που ήθελαν να αλλάξουν την ατζέντα της συζήτησης) η ευθύνη που έχει ο κάθε πολίτης ξεχωριστά για τον τρόπο λειτουργίας του κράτους.
Συμφωνώντας ωστόσο ότι αυτό όντως συνέβη (και όχι αυθόρμητα στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων) για να μετατοπιστεί η συζήτηση από τις εγκληματικές ελλείψεις που απέφεραν το δυστύχημα, δεν μπορεί κανείς να διαφωνήσει ότι είναι αλήθεια.
Η ατομική ευθύνη φυσικά και δεν είναι ο κύριος υπεύθυνος για το αδιανόητο σιδηροδρομικό μακελειό.
Φυσικά και δεν καλύπτει την κακουργηματική (ειδικά από τη στιγμή που ήταν γνωστή εκ των προτέρων) απουσία δικλείδων ασφαλείας σε περίπτωση ανθρώπινου λάθους.
Και φυσιολογικά αντιμετωπίζεται με καχυποψία το να προτάσσεται ή να μπαίνει ισότιμα έστω στην κουβέντα του καταμερισμού των υπαιτιοτήτων.
Ωστόσο ο πόνος και η ανείπωτη θλίψη που προκάλεσε σε όλους μας αυτό που συνέβη στα Τέμπη (ειδικά μετά τη συνειδητοποίηση ότι στη θέση αυτών των ανθρώπων ή των οικογενειών τους τυχαία δεν είμαστε εμείς), πρέπει να συνοδευτεί και από προβληματισμό:
Μήπως κι εμείς ευθυνόμαστε για την Πολιτεία που διαχειρίζεται τις ζωές μας;
Μήπως θα έπρεπε κι εμείς να επιλέγουμε με διαφορετικό κριτήριο τους ανθρώπους που κρίνουν τις τύχες μας;
Μήπως θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι όντως έχουμε τους πολιτικούς και το κράτος που μας αξίζουν;
Μήπως εντέλει -με αυτή την τραγική αφορμή- θα πρέπει να κάνουμε και την αυτοκριτική μας ως πολίτες και ψηφοφόροι;
Ρίχνουμε το κουκί μας στην κάλπη με γνώμονα (όχι το κοινό καλό), αλλά το προσωπικό μας συμφέρον.
Δεν χάνουμε την ευκαιρία να ζητήσουμε οποιοδήποτε ρουσφετάκι επιτρέπουν οι διασυνδέσεις μας.
Εκμεταλλευόμαστε κάθε «κονέ» για να πετύχουμε προσωπικό μας στόχο (αδιαφορώντας αν αυτό είναι παράνομο ή σε βάρος άλλων):
Από το να μπούμε στο Δημόσιο ή να χωθούμε σε μια άλλη δουλίτσα μέχρι το να πετύχουμε μια βυσματική μετάθεση για το παιδί μας στον στρατό.
Από το να πάρουμε μια επιδότηση για την οποία δεν πληρούμε τα κριτήρια ή να ψάχνουμε φορολογικά «παραθυράκια» μέχρι το να ζητάμε να μας σβήσουν μια κλήση.
Ειδικά σε αυτό το τελευταίο σκέλος -της οδηγικής συμπεριφοράς- υπάρχει ένα κορυφαίο παράδειγμα του τρόπου που ενεργούμε ως πολίτες:
Η σελίδα «Προσοχή Λάδια» που ξεκίνησε από το Ηράκλειο της Κρήτης και πλέον εκδοχές της υπάρχουν σε πολλές ακόμα πόλεις της χώρας.
Ένα γκρουπ στο facebook με κύριο σκοπό να ενημερώνει (μέσω συνθηματικών ποσταρισμάτων των ίδιων των συμμετεχόντων) για τα σημεία που υπάρχουν μπλόκα της τροχαίας.
Με δικαιολογία λοιπόν την αυθαιρεσία των αστυνομικών και τον υπερβολικό (ή και εκδικητικό ενίοτε) τρόπο που όντως λειτουργούν σε τέτοιες περιπτώσεις, προειδοποιεί πιωμένους οδηγούς για το πώς να τους αποφύγουν.
Προσφέρει δηλαδή εναλλακτικές λύσεις ή ασφάλεια σε κάποιον που θα τα κοπανήσει και μετά θα πιάσει τιμόνι ότι δεν χρειάζεται να ανησυχεί.
Υποδαυλίζει με λίγα λόγια τη νοοτροπία ότι το απαραίτητο δεν είναι να μην οδηγήσεις μεθυσμένος, εκείνο που έχει σημασία είναι να μη σε πιάσουν!
Και τοποθετεί το προσωπικό μικρο-συμφέρον που λέγαμε νωρίτερα πάνω από την ασφάλεια οδηγών, πεζών και άλλων υποψήφιων να εμπλακούν σε δυστύχημα.
Ενδεικτικό είναι ότι τα μέλη της ομάδας στο Ηράκλειο αγγίζουν τις 64.000, ενώ 177.000 συνολικά είναι ο πληθυσμός του Δήμου!
Με μια απλή μαθηματική πράξη λοιπόν (και συνυπολογίζοντας όσους δεν οδηγούν ή δεν έχουν social media) καταλαβαίνεις ότι ελάχιστοι είναι αυτοί που ΔΕΝ έχουν πρόσβαση στη σελίδα.
Διαπιστώνεις με τρόμο την ευκολία που δέχεται η συνείδηση της πλειοψηφίας το βάρος ότι μια δική τους προειδοποίηση μπορεί να συνδράμει σε απώλεια ανθρώπινων ζωών.
Και συμφωνείς πιθανότατα με μια πικρή αλήθεια:
Ότι εκτός των (όντως ανίκανων και διεφθαρμένων) πολιτικών, οφείλουμε στον εαυτό μας και στα παιδιά μας ν’ αλλάξουμε και τη δική μας εγωκεντρική νοοτροπία…