Το τραγικό δυστύχημα των Τεμπών επαναφέρει στην επικαιρότητα και άλλα ανάλογα περιστατικά του παρελθόντος. Ανάμεσά τους κι ένα που ξεχωρίζει. Όχι, όμως, λόγω θυμάτων αφού δεν υπήρξαν (ευτυχώς) νεκροί, αλλά μόνο τραυματίες. Υπάρχει, όμως, μια άλλη κοινή παράμετρος σχετικά με το φορτίο που μετέφερε.
Στην προκειμένη περίπτωση ήταν 14 βαγόνια τα οποία δεν είχαν δηλωθεί ποτέ και κανείς δεν θα μάθαινε για την ύπαρξή τους, αν δεν είχε συμβεί το κακό. Εκείνη, λοιπόν, η υπόθεση του 2008 έφτασε μέχρι τα δικαστήρια, αλλά 16 χρόνια μετά ενώ αποδόθηκαν ευθύνες και πρωτόδικα καταδικάστηκαν ορισμένοι ως υπαίτιοι για το ατύχημα αυτό καθ’ αυτό, δεν δόθηκε καμία απάντηση για το πώς βρέθηκαν αυτά τα «αδέσποτα» ή «ορφανά» βαγόνια…
Το συμβάν
Το ημερολόγιο έγραφε 14 Ιουλίου 2008. Ήταν ξημερώματα, λίγο μετά τις 4 το πρωί όταν έγιναν όλα, λίγο έξω από τον σιδηροδρομικό σταθμό στον Μπράλο. Από την μία ήταν η επιβατική αμαξοστοιχία 605 με 502 επιβάτες, η οποία εκτελούσε το δρομολόγιο από τα Δίκαια προς την Αθήνα. Από την άλλη κινείτο το εμπορικό τρένο 80502 που είχε κατεύθυνση από την Αθήνα προς τη Θεσσαλονίκη με 34 βαγόνια και πέντε μηχανές.
Τα δύο τρένα διασταυρώθηκαν στον σταθμό Αρπίνης και στη συνέχεια θα συνέχιζαν τα δρομολόγιά τους, όπως και έγινε.
Λίγο αργότερα όμως, μόλις 5 χιλιόμετρα μακριά από τον σταθμό, έκπληκτοι οι άνθρωποι της αμαξοστοιχίας 605 είδαν στις ράγες τους βαγόνια. Ευτυχώς, η συγκυρία λειτούργησε υπέρ τους. Το τρένο δεν είχε αναπτύξει πολύ μεγάλη ταχύτητα κι ενώ η σύγκρουση δεν ήταν δυνατό να αποτραπεί, τουλάχιστον αποφεύχθηκαν τα χειρότερα.
Τι είχε συμβεί; Ορισμένα από τα βαγόνια του εμπορικού τρένου είχαν αποκολληθεί και είχαν παραμείνει στις ράγες χωρίς να το αντιληφθεί ουδείς… Το περιστατικό δεν επέφερε κάποιον θάνατο και οι απώλειες περιορίστηκαν σε 19 τραυματισμούς, με πιο σοβαρό αυτόν του ενός μηχανοδηγού. Αμέσως ξεκίνησαν οι έρευνες για τα αίτια του ατυχήματος, με τον τότε αρμόδιο υπουργό Μεταφορών και Επικοινωνιών, Κωστή Χατζηδάκη, να δηλώνει χαρακτηριστικά: «Υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι έχουμε να κάνουμε με μια συρροή ανθρώπινων λαθών και, επειδή έχουμε ενώπιον μας ένα πρόβλημα το οποίο σχετίζεται με την ασφάλεια των μεταφορών, αντιλαμβάνεστε ότι από την δική μας την πλευρά θα υπάρξει παραδειγματική τιμωρία».
Η άγνωστη πτυχή
Πολύ σύντομα, όμως, το θέμα πήρε εντελώς διαφορετικές προεκτάσεις. Οι Αρχές δεν είχαν να απαντήσουν μόνο στο ερώτημα του ποιος έφερε την ευθύνη για το ίδιο το γεγονός. Εκείνο που προκάλεσε έκπληξη, απορίες και σοκ ήταν κάτι άλλο. Από τα βαγόνια τα οποία βρέθηκαν μόνα και έρημα στη μέση του πουθενά, έχοντας αποκολληθεί, τα 14 δεν είχαν δηλωθεί ποτέ…
Δηλαδή ήταν «ορφανά»… Τα επίσημα έγγραφα δεν έκαναν την παραμικρή αναφορά σε αυτά παρά μόνο στα 20 τα οποία είχαν φορτωθεί κανονικά. Για τα υπόλοιπα υπήρξε ένα πέπλο μυστηρίου και οι αναφορές στα ρεπορτάζ των εφημερίδων της εποχής κατέληγαν σε ένα πόρισμα ανατριχιαστικό.
Έκαναν λόγο ευθέως για την λεγόμενη «Μαφία των τρένων». Μια εγκληματική οργάνωση που φερόταν να λειτουργεί τουλάχιστον κατά την τελευταία προ του συμβάντος πενταετία. Κι έκανε ακριβώς αυτό. Το «κύκλωμα των μαύρων βαγονιών» εκτελούσε λαθρεμπόριο με αδήλωτα φορτία τα οποία μεταφέρονταν με αυτόν τον τρόπο. Δένονταν σε αμαξοστοιχίες που πραγματοποιούσαν κανονικά δρομολόγια, χωρίς κανείς να γνωρίζει την ύπαρξή τους, πέραν προφανώς των εμπλεκομένων. Εάν δεν είχε συμβεί το ατύχημα στον Μπράλο, φυσικά, κανείς δεν θα μάθαινε την ύπαρξή τους…
Και μόνο στη συγκεκριμένη περίπτωση μιλάμε για 14 βαγόνια, αλλά και άλλες 4 επιπλέον αδήλωτες μηχανές. Το συνολικό τους βάρος υπολογίστηκε σε 350 τόνους, ενώ πουθενά δεν υπήρχε αναφορά για το είδος του φορτίου και το περιεχόμενό τους.
Η διπλή έρευνα
Η έρευνα κινήθηκε σε δύο άξονες. Ο ένας είχε να κάνει με τις συνθήκες του ατυχήματος. Τι, δηλαδή, πήγε λάθος και αποκολλήθηκαν τα βαγόνια και γιατί αυτό δεν έγινε αντιληπτό. Η διαλεύκανση φυσικά ήταν ζωτικής σημασίας γιατί ένα τέτοιο σκηνικό δεν θα ήταν επιτρεπτό να επαναληφθεί καθώς εγκυμονούσε τεράστιους κινδύνους για το επιβατικό κοινό.
Ο δεύτερος άξονας βέβαια είχε διαφορετική διάσταση. Ορισμένοι θα έπρεπε να δώσουν απαντήσεις για τη λειτουργία του κυκλώματος με το οποίο αναμφίβολα σχετίζονταν και σιδηροδρομικοί υπάλληλοι. Όπως και να το κάνουμε, 14 βαγόνια δεν είναι… καρφίτσες για να τα δέσουν οι λαθρέμποροι στο τρένο.
Κάποιος θα έπρεπε να το δει στο σημείο φόρτωσης. Και επίσης κάποιος θα όφειλε να το παρατηρήσει στο σταθμό τερματισμού. Για να μην μιλήσουμε για τους μηχανοδηγούς… Υπάρχει άνθρωπος που να μπορεί να πιστέψει ότι ένας επαγγελματίας δεν αντιλήφθηκε ότι το τρένο έχει σχεδόν τα διπλάσια βαγόνια από αυτά που αναφέρουν τα παραστατικά;
Η «διαλεύκανση» της υπόθεσης
Σε ό,τι αφορά το σκέλος της αποκόλλησης, το πόρισμα της πενταμελούς επιτροπής, έτσι όπως βγήκε στη δημοσιότητα, ήταν το εξής: «Ως αίτιο του όλου συμβάντος της πρόσκρουσης του επιβατικού συρμού 605 επί τμήματος της αμαξοστοιχίας 80502, θεωρείται η αντικανονική και εσφαλμένη εκτίμηση των ενδείξεων πιθανής διάσπασης με αποτέλεσμα να μη γίνουν από τους δύο (2) μηχανοδηγούς της 80502 και τον ΚΧ Λιανοκλαδίου οι ενδεδειγμένες ενέργειες για την σωστή αντιμετώπισή του. Ως αίτιο της διάσπασης που προκλήθηκε στον εμπορικό συρμό, εκτιμάται η απαγκίστρωση του συνδετήρα έλξης μεταξύ 7ης και 8ης φορτάμαξας, λόγω χαλαρότητας του συνδετήρα αυτού, σε συνδυασμό με το υπέρβαρο στο οπίσθιο μέρος της αμαξοστοιχίας, υπέρβαρο που προέκυψε από την λανθασμένη προετοιμασία του συρμού κατά την αναχώρηση της από την αφετηρία».
Για το θέμα της φόρτωσης του παράνομου φορτίου: «… η επιτροπή διαπιστώνει ότι σημειώθηκαν παραλήψεις και παρατυπίες κατά τις ενέργειες του σχηματισμού της σύνθεσης, της εξέτασης της σύνθεσης, της παραλαβής της, του τεχνικού ελέγχου της και της παράδοσής της, με τελικό αποτέλεσμα την δρομολόγηση, εν αγνοία όλων των εμπλεκομένων μη κανονικού συρμού».
Η δίκη
Στο μικροσκόπιο βρέθηκαν τα τέσσερα άτομα προσωπικό τα οποία αποτελούσαν την ομάδα ελιγμών το βράδυ της Κυριακής 13 Ιουλίου στο σταθμό του Ρέντη, στον σταθμάρχη διακίνησης εμπορευμάτων, στον υπάλληλο που ελέγχει κάθε τρένο πριν από την αναχώρησή του, στον σταθμάρχη Λιανοκλαδίου και στους δύο μηχανοδηγούς της εμπορικής αμαξοστοιχίας με τα υπεράριθμα βαγόνια.
Τελικά απαγγέλθηκαν κατηγορίες σε αυτά τα 9 άτομα. Όταν η υπόθεση έφτασε στο δικαστήριο όλοι τους αναφέρθηκαν γενικά και αόριστα σε ανθρώπινα λάθη, χωρίς κανείς να αναλάβει την ευθύνη ή να προχωρήσει σε κάποια ουσιαστική αποκάλυψη για το κύκλωμα. Πρωτόδικα επιβλήθηκε στους 8 από τους 9 κατηγορούμενους ποινή φυλάκισης 46 μηνών στον καθένα, ενώ αθωώθηκε ο σταθμάρχης του Λιανοκλαδίου ο οποίος άλλωστε δεν είχε καμία εμπλοκή στο ατύχημα και μάλιστα είχε αναφέρει στους μηχανοδηγούς ότι στο σύστημα έβλεπε βαγόνια πίσω τους στη μονή γραμμή.
Όλοι τους έκαναν έφεση ενώ για την «Μαφία» των τρένων δεν υπήρξε άλλη αναφορά, μέχρι να φτάσουμε στα Τέμπη…