Έχουμε χορτάσει από «έλα μωρέ, αυτά δεν γίνονται» – όχι από όλους, αλλά από αρκετούς, παραπάνω από όσους σηκώνουν οι πολύ κρίσιμες περιστάσεις. Κι ας έχουν διαψευστεί πολλάκις στην πράξη. Πολλοί συνεπώς αντιδρούν αδιάφορα και μάλλον επιπόλαια όταν ακούν πως ο πόλεμος στην Ουκρανία ένα «τσακ» απέχει από το να «μολύνει» κι άλλα μέρη της ηπείρου. Έρχεται όμως η κατάρριψη των ρωσικών drones στην Πολωνία, την Τετάρτη (10/9), να υπενθυμίσει σε όλους ηχηρά πως αυτό που συμβαίνει τώρα, όσο διατηρείται αυτό το οριακό status σε διττό ταμπλό (επικοινωνιακά και πρακτικά), τίποτα δεν πρέπει να αποκλείεται ως ενδεχόμενο. Μιλάμε για κάτι που έγινε σε εναέριο χώρο του ΝΑΤΟ. Τόσο απλά τόσο σύνθετα.
Κι εδώ έρχεται, σαν φάντασμα, το πιο μαύρο σενάριο, το απολύτως απευκταίο που (πρέπει να) προκαλεί συναγερμό στην κοινή γνώμη και δημιουργεί παγκόσμια ανησυχία. Να μεταφερθεί δηλαδή ο πόλεμος στην καρδιά της Ευρώπης και να αναγκαστεί η Δύση να εμπλακεί πια ανοιχτά – προς το παρόν, «περιορίζεται» σε ρόλο υποστηρικτικό, οικονομικά και υλικοτεχνικά προς την Ουκρανία. Επισήμως οι Ρώσοι αποποιήθηκαν κάθε ευθύνης για το συμβάν και άφησαν υπόνοιες για κάτι το σκηνοθετημένο από τους απέναντί της. Επίσης, διακινήθηκε το σενάριο του «κατά λάθος». Όμως οι ενδείξεις συνηγορούν όλο και περισσότερο πως η ενέργεια ήταν ηθελημένη από ρωσικής πλευράς και είχε στόχο βάση του ΝΑΤΟ στην Πολωνία. Σε αυτό τουλάχιστον καταλήγουν ως συμπέρασμα τα υψηλόβαθμα στελέχη της Συμμαχίας με βάση τα στοιχεία που έχουν συγκεντρώσει στα χέρια τους.
«Είμαστε σε εγρήγορση και ότι θα υπερασπιστούμε κάθε σπιθαμή του εδάφους του ΝΑΤΟ» είπε ο γενικός γραμματέας Μαρκ Ρούτε. «Βρισκόμαστε πιο κοντά σε ένοπλη σύρραξη από οποιαδήποτε στιγμή μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο», δήλωσε ο Πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ, η χώρα του οποίου – να σημειώσουμε – έχει θέσει σε εφαρμογή κολοσσιαίο πρόγραμμα επανεξοπλισμού.
Ήταν άραγε αυτό μια προσπάθεια των Ρώσων να τεστάρουν τα αντανακλαστικά της άλλης πλευράς με μία κίνηση ριψοκίνδυνη, αλλά (σχετικά) ελέγξιμη στα μάτια τους; Θα μπορούσε να το υποθέσει κανείς. Αλλά, αν αυτό ισχύει, πρόκειται για άκρως επικίνδυνα παιχνίδια. Και μπορεί να φανεί πως θα ισχύσει το «όποιος παίζει με τη φωτιά μπορεί πάντα να καεί». Τα κλισέ έχουν τόσο πέραση ακριβώς επειδή μεταφέρουν αλήθεια. Γενικώς πληθαίνουν τον τελευταίο καιρό θερμά επεισόδια μεταξύ των δύο πλευρών που αυξάνουν τα επίπεδα της έντασης, με το ενδεχόμενο ειρήνης όλο και περισσότερο να φαντάζει ουτοπικό.
Να τονίσουμε πως η κατάρριψη των ρωσικών drones έρχεται εν μέσω κοινών ασκήσεων του ΝΑΤΟ που εμπλέκουν 30.000 Πολωνούς στρατιώτες, ενώ στις 12-15 Σεπτεμβρίου είναι προγραμματισμένες στρατιωτικές ασκήσεις της Ρωσίας και της Λευκορωσίας, σε σημείο δίπλα στα πολωνικά σύνορα. Το «σε τεντωμένο σκοινί» είναι μία έκφραση που ταιριάζει γάντι στην περίσταση. Και ο Ντόναλντ Τραμπ; Τι λέει για όλα αυτά ο Αμερικανός πρόεδρος; Δείχνει να κρατάει στάση αναμονής, αποφεύγοντας τα πολλά λόγια – κάτι περίεργο και ασυνήθιστο γι’ αυτόν. Μπορεί βέβαια, προς το παρόν, να είναι επικεντρωμένος περισσότερο στην ισραηλινή επιδρομή στο Κατάρ.
Σε κάθε περίπτωση, όλα αυτά τίποτα το καλό δεν προμηνύουν. Για κανέναν στην Ευρώπη. Στην Ελλάδα για παράδειγμα είναι δεδομένο πως αυτό που έγινε φαίνεται να είναι το πρώτο βήμα για μια κατάσταση που θα προκαλέσει αυξημένη διπλωματική πίεση για ενίσχυση των αμυντικών δαπανών από μεριάς μας, καθώς επίσης και αιτημάτων για πιο ενεργή συμμετοχή στα συστήματα συλλογικής άμυνας του ΝΑΤΟ. Θα πρέπει επίσης να συνυπολογίσουμε την πιθανότητα να ζητηθούν ενέργειες αλληλεγγύης που θα μεταφραστούν σε δέσμευση πόρων και αλλαγή πολιτικής στρατηγικής. Ομοίως να σκεφτούμε πως η περαιτέρω κλιμάκωση θα έχει δυνητικά αρνητικές συνέπειες στο εμπόριο και στον τουρισμό, καθώς και στη ψυχολογία των ανθρώπων στη χώρα μας.
Και αυτή μπορεί να είναι μόνο η αρχή μιας κατάστασης που δεν θέλουμε ούτε να σκεφτόμαστε. Μόνο που πρέπει να κοιτάξουμε στα μάτια κάθε πιθανότητα και να προετοιμαστούμε για όλα τα σενάρια, ακόμα και τα χειρότερα. Κι ας (μακάρι) δεν χρειαστεί ποτέ να υλοποιήσουμε τα όποια σχέδια αντίδρασης σε ενδεχόμενο κλιμάκωσης και επέκτασης των εχθροπραξιών.