Για τα αμερικανικά δεδομένα, αυτό που θέλει να κάνει ο Ζόχραν Μαμντάνι είναι επανάσταση. Οι φωνές των πολέμιων του κινούνται ανάμεσα στο, με φωνή απελπισίας, «θα μας καταστρέψει αυτός» μέχρι το «θα οδηγήσει τη στεγαστική αγορά σε κρίση άνευ προηγουμένου» για να επιχειρήσουμε μία σύνοψη. Είναι έτσι όμως ή έχουμε να κάνουμε με μια ιδιοφυή πρόταση του νέου δημάρχου της Νέας Υόρκης όσον αφορά τα ενοίκια;
Το σίγουρο είναι πως αποτελεί την κεντρική υπόσχεση του προγράμματός του, η εκπλήρωση ή όχι της οποίας θα κρίνει εν πολλοίς και το πρόσημο της θητείας του. Θα είναι απολύτως κρίσιμο για να αποδειχθεί μελλοντικά πως δεν πρόδωσε όσους τον στήριξαν και τον πίστεψαν στη δέσμευσή του πως θα κάνει την πιο ακριβή πόλη των ΗΠΑ, προσιτή στην εργατική τάξη.
Αύξηση του κατώτατου μισθού στα 30 δολάρια την ώρα, αυξήσεις φόρων για εταιρείες και πολύ υψηλά εισοδήματα, δημοτικά παντοπωλεία, δωρεάν αστικές συγκοινωνίες, όλα αυτά αποτελούν σημαντικά σημεία των όσων έταξε στο λαό του «Μεγάλου Μήλου». Αλλά το “deal” με τα ενοίκια προκαλεί τις περισσότερες συζητήσεις. Είναι το πιο φιλόδοξο από όσα έχει πει και σε τελική ανάλυση αυτό που εκτόξευσε τη δημοτικότητά του, οδηγώντας τον εν τέλει στην πρωτιά στις κάλπες.
Τι προτείνει όμως ακριβώς ο Ζόχραν Μαμντάνι, προς τι τουτέστιν ο χαμός; Ιδού: «Πάγωμα» στα ενοίκια των διαμερισμάτων που βρίσκονται υπό καθεστώς «rent‑stabilized» (δηλαδή σε ρυθμιζόμενα) έτσι ώστε να μην αυξάνονται συνεχώς. Και παράλληλα, την κατασκευή 200.000 νέων κατοικιών χαμηλού/μεσαίου εισοδήματος μέσα σε ένα εύλογο χρονικό ορίζοντα, προκειμένου να μειωθεί η πίεση στην αγορά. Το ένα δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς το άλλο.
Κι όλα αυτά μέσα από ένα κάδρο δράσης που θα στηρίξει έμπρακτα νομικά τα δικαιώματα των ενοικιαστών και θα τους δίνει «όπλα» για να τα βάλουν με τους όποιους «κακούς» ιδιοκτήτες. Ο στόχος είναι η στέγη να αναγνωριστεί «ως δημόσιο αγαθό» με ενεργή στήριξη από την ομοσπονδιακή, πολιτειακή και τοπική διοίκηση.
Το κόστος ζωής στη Νέα Υόρκη έχει γίνει εξωφρενικό για πολλούς από τους κατοίκους της πόλης. Ειδικά οι αυξήσεις στα ενοίκια έχουν φτάσει σε δυσθεώρητα ύψη. Ακόμα κι έτσι, το να παρέμβει κάποιος πολιτικός αξιωματούχος σε αυτό, να πάει κόντρα δηλαδή στην ιερή για τους Αμερικανούς ελεύθερη ρύθμιση της αγοράς, συνιστά μια τεράστια τομή και ιστορική καμπή για τη χώρα, τα ήθη και τα έθιμά της. Ο Ζόχραν Μαμντάνι θα επιχειρήσει, από τη θέση του δημάρχου, να επιβραδύνει ή και να σταματήσει αυτές τις αυξήσεις.
Απέναντί του θα βρει ένα καλά παγιωμένο σύστημα που σίγουρα θα τον πολεμήσει. Η πρόταση για πάγωμα των ενοικίων θα αντιμετωπίσει θεσμικά εμπόδια. Για παράδειγμα, το σώμα που καθορίζει τα ενοίκια σε ρυθμιζόμενα διαμερίσματα στη Νέα Υόρκη (Rent Guidelines Board) έχει ανεξάρτητη εξουσία, και η αλλαγή απαιτεί πολιτική και νομική διαδικασία. Ορισμένοι οικονομολόγοι αλλά και επενδυτές ανησυχούν επίσης ότι ένα πάγωμα ενοικίων θα μπορούσε να οδηγήσει σε μείωση των διαθέσιμων κατοικιών προς ενοικίαση καθώς και σε υποβάθμιση της συντήρησης των κτιρίων. Τι θα συμβεί τελικά; Μόνο η πράξη θα απαντήσει, μόνο το μέλλον…
Σε κάθε περίπτωση, ο 34χρονος σοσιαλιστής έχτισε όλη του την προεκλογική εκστρατεία γύρω από ένα σύνθημα: Να ξαναγίνει η πόλη οικονομικά προσιτή. Και κεντρική του υπόσχεση ήταν αυτός ο έλεγχος των ενοικίων. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Realtor.com, το μέσο ζητούμενο ενοίκιο στη Νέα Υόρκη ανέρχεται στα 3.491 δολάρια — ποσό που αντιστοιχεί στο 55% του μέσου εισοδήματος νοικοκυριού. Όταν κατά μέσο όρο το 30% θεωρείται διεθνώς το «όριο ασφαλείας» για να παραμένει ένας οικογενειακός προϋπολογισμός βιώσιμος.
Πολλά από όσα λέει ο Ζόχραν Μαμντάνι, για την ευρωπαϊκή πραγματικότητα είναι δεδομένα. Στις ΗΠΑ όμως, ακούστηκαν ως και κομμουνιστικά. Το σίγουρο είναι πως μπροστά του θα έχει ένα τιτάνια δύσκολο έργο, ειδικά όταν στην κεντρική εξουσία βρίσκεται ο Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος ο εκφράζει το εντελώς αντίθετο άκρο σε απόψεις και ιδεολογία. Δεν είναι απλώς μια διαφορά προσέγγισης. Είναι μια δομική μάχη φιλοσοφίας και στόχευσης.