Χριστούγεννα. Ημέρες αγάπης, ελπίδας και ειρήνης – λες. Και μετά, ξυπνάς απότομα. Η πεζή πραγματικότητα έρχεται να σε προσγειώσει. Πάντα τελικά (θα) βρίσκουμε κάτι ελάσσονος σημασίας για να τσακωνόμαστε, για να χωριζόμαστε. Με πάθος οπαδικό, με εξ αρχής διαμορφωμένη «αποψάρα» που δεν αλλάζει no matter what. Γιατί, αλήθεια, πιστεύετε πως αυτό που γίνεται για τον Καποδίστρια του Γιάννη Σμαραγδή έχει μόνο καλλιτεχνικό πρόσημο και χαρακτήρα;
Το να έχει δει κάποιος την ταινία και να τη θεωρεί επιπέδου σχολικού σκετς ή εξαιρετική είναι απολύτως θεμιτό. Μιλάμε για γούστα, οπότε περί ορέξεως κολοκυθόπιτα. Και ναι, μπορεί να είναι τόσο ακραία αντιφατικό, στην κλίμακα από «σκουπίδι» ως «αριστούργημα». Ο καθείς κρίνει με βάση το τι προτιμάει να βλέπει, με τα δικά του αισθητικά κριτήρια και αυτό είναι η ουσία του κινηματογράφου. Ότι δηλαδή τους χωράει όλους, καθώς απευθύνεται σε όλους.
Μόνο που στην προκειμένη περίπτωση έχει προκύψει κάτι άλλο. Προβληματικό εξ ορισμού. Βλέπουμε τουτέστιν το κωμικό του να πλακώνονται… Σμαραγδομάχοι και Σμαραγδοκλάστες για μια ταινία που οι περισσότεροι δεν έχουν δει καν. Κρίνουν έχοντας ήδη διαμορφώσει εικόνα στο μυαλό τους: Οι μεν ότι είναι αριστούργημα που οι κριτικοί θάβουν γιατί ο Σμαραγδής δεν είναι του -αριστερού- συστήματος και οι δε, ότι είναι για τα πέταμα επειδή και οι προηγούμενες του ίδιου σκηνοθέτη όπως ο Ελ Γκρέκο ή ο Καζαντζάκης – υποστηρίζουν πως- ήταν επίσης για τα μπάζα. Και πάει λέγοντας.
Μας αρέσει ως Έλληνες να χωριζόμαστε σε ομάδες, τελικά. Ένα «εμείς» που θαρρείς πρέπει να βρίσκει πάντα ένα κάποιο «εσείς» για να νιώθει πως έχει λόγο ύπαρξης. Αλλά και μια αδυναμία να θέσουμε τα πράγματα επί σωστής βάσης, να ξεχωρίζουμε έννοιες και προτεραιότητες.
Γιατί πολώνει τόσο ο Καποδίστριας
ΟΚ, ήταν αναμενόμενο πως θα προέκυπτε μια διαμάχη με το που θα έβγαινε αυτή η ταινία, αφού ο Καποδίστριας ως ιστορική φιγούρα πολώνει. Κάποιοι, τον προβάλλουν (ρομαντική) εικόνα στο μυαλό τους ως τον απόλυτο ηγέτη, κάτι σαν σούπερ ήρωα, που αν τον είχαν αφήσει να προχωρήσει με το έργο του θα είχε βάλει τις βάσεις για μια πολύ διαφορετική, προς το καλύτερο, Ελλάδα. Και άλλοι, τον έχουν κατά νου ως έναν αυταρχικό κυβερνήτη που δεν σεβάστηκε ούτε κατάλαβε ποτέ τις ιδιαιτερότητες και το χαρακτήρα της χώρας στην οποία βρέθηκε να είναι επικεφαλής.
Η βάση για το τι εκδοχή ενστερνίζεται ο καθένας ως απόλυτη αλήθεια είναι, κλασικά, το πού κλίνει ιδεολογικά. Δεξιά ή αριστερά κατ’ αντιστοιχία. Για πολλοστή φορά, ξεχνάμε πως η ιστορία δεν γράφεται πάντα με τέτοιου είδους «κουτάκια» και ότι μερικά γεγονότα είναι πολύ πιο σύνθετα και μπερδεμένα ως εικόνα για να πάνε σε δίπολα. Όπως ότι, για παράδειγμα, θα ήταν μάλλον ουτοπικό το να μπορεί να κυβερνήσει αγνοώντας το ελληνικό και διεθνές γίγνεσθαι ή πιο σωστά, μην λαμβάνοντάς το όσο έπρεπε υπόψη του.
Σε κάθε περίπτωση όμως, αυτή ακριβώς η διαμάχη περί του ποιος ήταν και τι έκανε ο Καποδίστριας μεταφέρεται πλέον στο επίπεδο της νέας δουλειάς του Σμαραγδή. Και ξαναλέμε, ο καθένας προφανώς και μπορεί να απαντήσει ως νομίζει στο δίλημμα «καλή ή κακή». Αρκεί όμως πρώτα να την έχει δει την ταινία, έτσι; Αυτό είναι το μίνιμουμ δικαιοσύνης που πρέπει να δίνεται στον κάθε δημιουργό. Συμβαίνει αυτό τώρα; Ρητορικό το ερώτημα…
Κάτι που, σε μια παράλληλη ανάγνωση, μας φέρνει αντιμέτωπους με μια γενικότερη αλήθεια. Η ιστορία μας ως χώρα, ανά τους αιώνες, είναι αναμφίβολα σπουδαία. Μόνο που είναι ένα βάσιμο ερώτημα αν από ένα σημείο και έπειτα γίνεται και κάτι που μας κρατάει πίσω, αποτρέποντάς μας έστω και έμμεσα από το να κοιτάξουμε μπροστά, στο μέλλον.