Το χιούμορ είναι μια έννοια καθαρά υποκειμενική. Είναι όμως χιούμορ. Αν κάτι το θεωρείς κακόγουστο, τότε είναι απλώς κακό χιούμορ. Για σένα. Για κάποιον άλλον μπορεί να είναι καλό χιούμορ. Αυτές είναι οι δύο κατηγοριοποιήσεις. Ομοφοβικό και ρατσιστικό δεν είναι κανένα χιούμορ. Αυτές οι έννοιες δεν έχουν υποκειμενικότητα. Είναι αντικειμενικά δεδομένα. Αν κάτι είναι ρατσιστικό, δεν είναι χιούμορ. Αν δεν είναι ρατσιστικό, αυτό σημαίνει πως κάποιοι δεν έχουν αίσθηση του χιούμορ. Είτε του καλού είτε του κακού. Αυτό που συμβαίνει με τα Φιλαράκια τις τελευταίες μέρες είναι λόγος για να βαράς το κεφάλι σου στον τοίχο.
Το επίπεδο του χιούμορ που έχει ένα από τα πιο επιτυχημένα sitcoms παγκοσμίως, είναι κάτι που συζητιέται. Για παράδειγμα εγώ θεωρώ ότι τα Φιλαράκια δεν είναι τόσο καλή σειρά όσο την θεωρούσα στην αρχή. Άπειρα σεναριακά λάθη, ένα επεισόδιο μιας σεζόν αναιρεί το επεισόδιο μιας άλλης, ορισμένες αντιδράσεις κρίνονται ως υπερβολικές και αρκετά ακόμα.
Όλα αυτά βέβαια καταργούνται από το ενδεχόμενο η σειρά να φτιάχτηκε στη λογική ότι οι 6 χαρακτήρες είναι έγκλειστοι σε ψυχιατρική κλινική και αυτό είναι το παιχνίδι τους. Εν πάσει περιπτώσει, αυτή είναι μια άποψη. Μια άλλη θα σου πει ότι είναι δικαίως μια σπουδαία κωμική σειρά. Εκείνο που πάει πέρα από τα όρια είναι να χαρακτηρίσεις τη σειρά ομοφοβική και ρατσιστική.
Όχι γιατί δεν είναι ή επειδή το ισχυρίζομαι εγώ. Αλλά γιατί όσοι της καταλογίζουν αυτά τα στοιχεία το κάνουν με τη νοοτροπία του σήμερα. Το Netflix έβγαλε όλα τα επεισόδια στην πλατφόρμα του και οι σημερινοί 25άρηδες και άλλοι εύθικτοι, εκτός αυτού του ηλικιακού πλαισίου, προσάπτουν στο σενάριο τέτοιες υφές.
Κι αυτό το κάνουν χωρίς να κρίνουν το χρονικό πλαίσιο, αλλά και την κοινωνία στην οποία απευθυνόταν. Η αμερικανική κοινωνία είναι σήμερα πολύ συντηρητική. Φανταστείτε πως ήταν το 1994. Οι σεναριογράφοι της σειράς θέλησαν να σατιρίσουν ή και να στηλιτεύσουν με τον τρόπο τους τις φοβίες της εποχής τους. Ήταν το 1994 ομοφοβική και ρατσιστική η Αμερική; Ήταν. Σε αντίθεση με τους σταυροφόρους του σήμερα, εκείνοι επέλεξαν να αλλάξουν τις νοοτροπίες με έναν τρόπο που σπανίως δημιουργεί αντίδραση και μίσος στον άλλον.
Ήταν πετυχημένη κίνηση; Κανείς δεν μπορεί να το κρίνει αυτό. Σίγουρα όχι εμείς εδώ στην Ελλάδα. Ήταν όμως μια προσπάθεια. Και στο κάτω κάτω η μυθοπλασία δεν είναι υποχρεωμένη να φέρει σώνει και ντε την κοινωνική αλλαγή. Η μυθοπλασία της τηλεόρασης στοχεύει πρώτα στην ψυχαγωγία και τη διασκέδαση. Σαφώς, δεν πρέπει να το κάνει δυσφημώντας ή προσβάλλοντας ανθρώπους. Έκαναν κάτι τέτοιο τα Φιλαράκια; Πού;
Στον γάμο της Σούζαν με την Κάρολ μήπως; Ή επειδή οι χαρακτήρες τις αποκαλούσαν λεσβίες; Γιατί εγώ αυτό που είδα ήταν η μετάλλαξη της άποψης του Ρος με τα χρόνια. Αυτό που είδα ήταν ανθρώπους να πηγαίνουν με τρομερή χαρά σε έναν γάμο μεταξύ δύο ομόφυλων ατόμων. Είδα να γίνεται η τελετή και να ακούγονται τα λόγια «ο Θεός χαίρεται όταν ενώνονται δύο άνθρωποι. Δύο οποιοιδήποτε άνθρωποι».
Μήπως ήταν ομοφοβική επειδή ο Τσάντλερ και ο Τζόι δεν ήθελαν να δείχνουν γκέι; Ποιος στρέιτ άντρας θέλει κάτι τέτοιο; Αφήστε δε που οι δυο τους είχαν μερικές πολύ θηλυπρεπείς στιγμές. Ο Τζόι έκανε διαφήμιση για κραγιόν, ο Τσάντλερ πήγε για πεντικιούρ, ο Τζόι πήγε για χαλάουα, ο Τσάντλερ ήξερε πως να φτιάχνει τις βλεφαρίδες.
Για να σκεφτώ, τι άλλο…Ααα, ναι. Ήταν ομοφοβική η παρουσία ενός γκέι πατέρα. Είναι ομοφοβικό να δείχνεις γκέι σόου στο Λας Βέγκας. Είναι ομοφοβία να βλέπεις έναν γιο που παρεξηγιέται όταν τον θεωρούν γκέι να λέει στον trans πατέρα του «Θα με έκανε χαρούμενο να είστε στο γάμο μου…κυρία μου».
Δε νομίζω ότι χρειάζεται να φέρω άλλα παραδείγματα. Πιστεύω ότι κάθε είδος ανθρώπου πρέπει να διακωμωδείται. Αν γίνεται με εύσχημο τρόπο το χιούμορ παίρνει άριστα. Αν γίνεται με άσχημο, το χιούμορ παίρνει μηδέν. Και ο γκέι θα γίνει αντικείμενο σάτιρας, και ο στρέιτ, και η λεσβία. Και ο λευκός, και ο μαύρος. Ξέρετε γιατί; Γιατί αυτά τα χαρακτηριστικά, των σεξουαλικών προτιμήσεων και της καταγωγής, δεν ορίζουν τον άνθρωπο. Τον ορίζουν οι πράξεις και οι απόψεις τους. Και νομίζω πως τα Φιλαράκια φέρονται ισότιμα προς όλους.
Αν πρέπει να δώσω μια εξήγηση σε όλον αυτό το συρφετό αντιδράσεων για τα Φιλαράκια, μάλλον είναι η υπερβολική ευθιξία που ταλανίζει τις μέρες μας. Δεν είναι αβάσιμη. Αλλά είναι κι ανεξέλεγκτη. Ψαχνόμαστε με πολύ πάθος να βρούμε τον ρατσιστή και να τον σκυλεύσουμε. Να γίνει τροφή για την κοινωνία. Το αν είναι πραγματικά δεν μας αφορά. Μας αφορά απλώς να αυξήσουμε τους πόντους της εικόνας μας. Να το επόμενο επεισόδιο στο Black Mirror.
Δεν βρίσκομαι στη θέση ανθρώπων που στο παρελθόν δέχτηκαν τρομερό πόλεμο για τις επιλογές ή την εθνικότητα τους. Γι΄αυτό δε μπορώ να ξέρω πως αντιδράς όταν πλέον ο νόμος κατοχυρώνει και τα δικά σου δικαιώματα. Αντιλαμβάνομαι όμως ότι είναι πολύ εύκολο να περάσει κανείς στο στάδιο της εκδίκησης. Να αναζητά ακόμα και το ανύπαρκτο για να δείξει ότι ακόμα δεν τον αντιμετωπίζουν ως μέρος από το όλον.
Γιατί αν ποινικοποιούμε την πλάκα, περί ανύπαρκτου μιλάμε. Τα Φιλαράκια ήταν μια σειρά που θέλησε να κάνει το πορτραίτο μιας μέσης παρέας στην αναδυόμενη Νέα Υόρκη του άκρατου κυνηγιού για το χρήμα. Στο πως επιβιώνουν. Στο πως αντιμετωπίζουν όσα δεν ήταν τόσο γνωστά εκείνη την εποχή. Από την ευκολία του σήμερα κρίνουμε μια σειρά του ’90. Αν σήμερα δεν υπήρχαν τα social media και τόση ευκολία πρόσβασης σε πληροφορίες, οι μισοί που κατακρίνουν τα Φιλαράκια θα ήταν συντηρητικοί στην καλύτερη και ρατσιστές στη χειρότερη!