Το εορταστικό κλίμα των ημερών διαταράχθηκε από την είδηση περί μήνυσης σε βάρος του Γιάννη Ζουγανέλη, με αφορμή δηλώσεις του σχετικά με τους μετανάστες.
Ο Παναγιώτης Δημητράς, του Ελληνικού Παρατηρητηρίου των Συμφωνιών του Ελσίνκι ενημέρωσε ο ίδιος μέσω ανάρτησής του στο facebook για την ενέργεια της υποβολής μηνυτήριας αναφοράς στο τμήμα αντιμετώπισης ρατσιστικής βίας… Και το debate, ακόμα ένα, ξεκίνησε.
Καταρχάς, ας μεταφέρουμε τα λόγια του γνωστού καλλιτέχνη, για να ξέρουμε όλοι για τι πράγμα συζητάμε (αν και πολλές φορές νιώθουμε πως αυτό δεν μας είναι απαραίτητο πριν σχολιάσουμε οτιδήποτε). Είπε, λοιπόν, στο πλαίσιο παρουσίας του σε τηλεοπτική εκπομπή: «Να πω μια αλήθεια, ο Έλληνας μετανάστης δεν έχει καμία σχέση με τους μετανάστες που βλέπουμε εδώ πέρα και φιλοξενούμε εμείς. Καμία σχέση! Να σε φιλοξενήσω αλλά να μου πατήσεις το κεφάλι μέσα στο σπίτι μου; Όχι, δεν το θέλω. Πρέπει κάποια στιγμή να λέμε την αλήθεια. Τσακώθηκα με μετανάστη γιατί όταν τους πήγαμε κάποια στιγμή για να φάνε, εγώ ήμουν αυτός που επιλέχθηκε για να μοιράζω σαλάτες και ένας μου την πετάει και μου λέει «χούμους». Ε, του την έφερα στο κεφάλι! Δεν καταλαβαίνω Χριστό».
Επί της ουσίας, ένας άνθρωπος συνηθισμένος στον δημόσιο λόγο εξέφρασε την άποψή του για ένα θέμα, την οποία εν μέρει αποπειράθηκε να στοιχειοθετήσει μέσα από ένα προσωπικό βίωμα, το οποίο και περιέγραψε. Θέλετε ακραία; Θέλετε γενικευμένη; Θέλετε υπερβολική; Όπως και να ‘χει, αυτά είπε. Και φυσικά κρίθηκε και κρίνεται, όπως όλοι μας για αυτά.
Φυσικά το ίδιο ισχύει για όλους μας, όχι μόνο για τον Γιάννη Ζουγανέλη. Κατά συνέπεια και η ενέργεια της υποβολής μηνυτήριας αναφοράς εναντίον του, με αφορμή την συγκεκριμένη αποστροφή του λόγου του. Η οποία θεωρήθηκε από τον θιγόμενο, Παναγιώτη Δημητρά, ως ρατσιστική και καταγγέλθηκε ως τέτοια με τον πλέον επίσημο τρόπο. Η υπόθεση πλέον θα πάρει τον δρόμο της μέχρι τις δικαστικές αίθουσες και η δικαιοσύνη θα αποφανθεί γι’ αυτήν κάποια στιγμή στο μέλλον.
Το ερώτημα, όμως, δεν είναι μόνο το κατά πόσο όντως τα όσα είπε ο καλλιτέχνης είναι ρατσιστικά ή όχι, αλλά και το αν μια τέτοια αντίδραση από την πλευρά του Ελληνικού Παρατηρητηρίου προάγει την μάχη κατά του ρατσισμού και έχει να προσφέρει οτιδήποτε θετικό προς αυτήν την κατεύθυνση.
Η άποψη του γράφοντος συντάσσεται με εκείνους που εδώ διακρίνουν άλλη μία ανούσια υπερβολή που υποβιβάζει τον αγώνα κατά του ρατσισμού σε μια μάχη εντυπώσεων και όχι ουσίας. Αναρωτιέται κανείς τι ακριβώς έχει να προσφέρει και τι καλό μπορεί να προκύψει από αυτή την ιστορία για τους πρόσφυγες, τους μετανάστες και το ακανθώδες, παγκόσμιο πρόβλημα που ανά καιρούς προκύπτει λόγω της αδικίας και των πολέμων σε διάφορα μέρη του πλανήτη.
Πόσο καλύτερος θα γίνει ο κόσμος από ενδεχόμενη καταδίκη του; Αν κι εφόσον αυτό συμβεί; Μάλλον καθόλου. Ποιες οι πιθανότητες να «συνετιστεί» ο Γιάννης Ζουγανέλης εάν το δικαστήριο αποφασίσει ότι όντως όσα είπε σιγοντάρουν την ρατσιστική βία; Και πόσο αποτρεπτικά θα λειτουργούσε για άλλους ένα τέτοιο αποτέλεσμα; Η εμπειρία στη βάση προηγούμενων ανάλογων κινήσεων λέει ότι πιθανότητα καμία διαφορά (προς το καλύτερο ή το χειρότερο) δεν θα προκύψει από την εξέλιξη αυτής της υπόθεσης, η οποία δεν θα έχει την παραμικρή επίπτωση από όσα θα λεχθούν στο δικαστήριο και την απόφαση που εκείνο θα πάρει.
Μόνες οι καλές προθέσεις δεν αρκούν. Και όσο καλές κι αγαθές κι αν είναι εκείνες του κυρίου Δημητρά, αγγίζουν τα όρια της υπερβολής. Σε κάνουν να σκεφτείς αν αξίζει τον κόπο να δεσμευτούν πόροι και ενέργεια για τις δηλώσεις του Ζουγανέλη, που θα μπορούσαν να διοχετευτούν σε άλλα, πολύ πιο ουσιαστικά, μέτωπα καταπολέμησης ενός φαινομένου που έχει πάρει παγκόσμιες διαστάσεις, όσο κι αν συχνά επιμένουμε να το περιορίζουμε στον ελλαδικό χώρο, βάζοντας στο μικροσκόπιο θέσεις επί θέσεων και δηλώσεις επί δηλώσεων, κραδαίνοντας απειλητικά το… ρατσιστόμετρο.
Οι όροι της πολιτικής ορθότητας καθορίζουν τα όρια των λόγων και των πράξεών μας και ο καθένας από εμάς φέρει την ευθύνη όσων λέει ή κάνει. Το ίδιο ισχύει για όλους. Και ακόμη περισσότερο για εκείνους που δεν εκπροσωπούν μόνο τον εαυτό τους. Ο ρατσισμός και η ξενοφοβία πλανάται πάνω από την Ευρώπη την ίδια στιγμή που άλλα μέρη του κόσμου βιώνουν πραγματικές τραγωδίες και οι κάτοικοί τους αναγκάζονται να εκλιπαρούν για σωτηρία και βοήθεια, έχοντας χάσει μέλη των οικογενειών τους, περιουσίες και φτάνοντας με κίνδυνο της ζωής τους στις περίφημες «χώρες υποδοχής κι εγκατάστασης», όπου συνήθως ζουν σε άθλιες συνθήκες.
Η προτεραιότητα θα έπρεπε να είναι η αποφυγή τέτοιων γεγονότων και των συνθηκών που τις ευνοούν. Θα έπρεπε να είναι η καταπολέμησή τους, κάτι που απαιτεί παγκόσμια συνεννόηση η οποία δεν πρόκειται να επιτευχθεί όσο το κάθε κράτος βλέπει την ύπαρξή του αποσπασματικά και υπερασπίζεται μόνο τα δικά του συμφέροντα ή των εταιρειών που το… ταΐζουν και ποντάρουν πολλά στα φτηνά εργατικά χέρια που δημιουργεί η διατήρηση της δυστυχίας και των ανισοτήτων.
Στη λίστα των προβλημάτων με το οποία έρχεται αντιμέτωπος ένας άνθρωπος από την στιγμή που οι Ταλιμπάν ή οι δυνάμεις του ISIS του στερούν την ελευθερία και απειλούν την ζωή του μέχρι το μακρύ κι επικίνδυνο ταξίδι που θα τον φέρει στις ακτές ενός ελληνικού νησιού, οι δηλώσεις του Ζουγανέλη βρίσκονται πολύ χαμηλά για να ασχοληθεί κανείς τόσο επίσημα και δραστικά μαζί τους. Είναι μάλλον χαμένος χρόνος και σπατάλη στη μάχη κατά του ρατσισμού που δεν νικιέται με την ίδια ευκολία με την οποία υποβάλλονται μηνύσεις.