Το πιθανότερο σενάριο του βραχυπρόθεσμου μέλλοντος του πλανήτη μας λέει πως σε 10-20 χρόνια θα υπάρχει τεράστιο πρόβλημα στην καλλιέργεια και στην διατήρηση των ειδών της χλωρίδας που καλλιεργούν οι άνθρωποι.
Κι αυτό το σενάριο είναι γνωστό από το 2008. Γι΄αυτό και τότε ξεκίνησε μια τεράστια άνοδος στη δημιουργία κέντρων διάσωσης και διατήρησης όλων των ειδών του πλανήτη. Το 2013 υπήρχαν περίπου 15 μεγάλα πρότζεκτ σε όλο τον κόσμο, χώρια κάποια μικρότερα (υπολογίζονται πάνω από 1.700 συνολικά) που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην εύρεση χρηματοδότησης και το έργο τους δυσχεραίνει κι από κλιματικούς παράγοντες που μπορεί να καταστρέψουν κάποιες ποικιλίες, κάτι που είναι μη αναστρέψιμο. Συνολικά είναι πάνω από 7.5 εκατομύρια οι ποικιλίες που διατηρούνται σε φυλάκια σήμερα.
Στην Κολομβία, την Ινδία, το Περού, τη Βρετανία, την Αυστραλία, τις ΗΠΑ και άλλες 90 περίπου χώρες, υπάρχουν πολλά επτασφράγιστα μέρη όπου επιστήμονες φροντίζουν για την επιβίωση ειδών δέντρων, λουλουδιών και καρπών της γης.
Κορωνίδα όλων αυτών είναι φυσικά το απόρθητο φρούριο του Σπιτσμπέργκεν στο Σβάλμπαρντ, μια κινούμενη νησίδα ανάμεσα στη Νορβηγία και τον Βόρειο Πόλο στον Αρκτικό Ωκεανό, όπου οι κορυφαίοι επιστήμονες του πλανήτη προστατεύουν από το 2008 με τη γνώση και τον ιδρώτα τους πάνω από 980.000 σπόρους, με το μέγιστο χωρητικότητας του Θησαυροφυλακίου να είναι στα 4.5 εκατομμύρια είδη, με ποσότητα 500 σπόρων για κάθε είδος, ήτοι κοντά στα 2.5 δισεκατομμύρια.
Αν σκεφτεί κανείς πως αυτή τη στιγμή υπάρχουν στον πλανήτη 100.000 παράγωγα της χλωρίδας, είτε μιλάμε για δέντρα είτε για καρπούς, που βρίσκονται σε άμεσο κίνδυνο, τότε οι 980.000 δεν είναι και τόσο μεγάλος αριθμός.
Αυτό οφείλεται εν μέρει στο ότι αρκετές χώρες από τις προαναφερθείσες επιλέγουν να διαφυλάττουν με ιδίους πόρους τους δικούς της γεωθησαυρούς. Για παράδειγμα, το Περού, όπου βρίσκεται το 70% των ειδών της Γης και το οποίο διαθέτει τη μεγαλύτερη ποικίλια σε πατάτες, υπάρχει η Τράπεζα Αποθήκευσης Σπόρων Πατάτας και άλλων καρπών που συναντώνται αποκλειστικά εκεί.
Εκτός όμως απ΄αυτό, υπάρχει και το πρόβλημα του biohacking και της βιοπειρατείας, με αρκετούς να επιχειρούν να κλέψουν σπόρους που το Διεθνές Δίκαιο ορίζει ως αποκλειστικό καλλιεργητή τους συγκεκριμένες περιοχές κι ανθρώπους και να τους πουλήσουν με πρακτικές πλειοδοσίας και δημοπρασίας.
Το θησαυροφυλάκιο Σπόρων του Σβάλμπαρντ, η καλύτερα φρουρούμενη τράπεζα στον κόσμο είναι η «καβάτζα» των ανθρώπων, ώστε να εξασφαλίσουν πως οι επόμενες γενιές θα μπορούν να έχουν στη ζωή τους καρπούς και παράγωγα της φύσης που ενδέχεται να εξαφανιστούν από την κλιματική αλλαγή και τον υπερπληθυσμό, δύο παράγοντες που εκκινούν και οδηγούν στη διαρκή αποψίλωση δασικών εκτάσεων, άρα και στον σταδιακό αφανισμό αρκετών ποικιλιών.
Το Σβάλμπαρντ πάντως είναι ένα απόρθητο φρούριο, καθώς, αν και έχει είσοδο ορατή στον οποιονδήποτε, βρίσκεται χωμένο ως και 120 μέτρα μέσα στον πάγο και περιβάλλεται από βράχους και χιόνι συνολικού πάχους 40-60 μέτρων όντας απροσπέλαστο.
Οι συνθήκες είναι ιδανικές για την συντήρηση ακόμα και σε περιπτώσεις που δεν υπάρχει διαθέσιμο ρεύμα, αφού η θερμοκρασία των -18 βαθμών που απαιτείται, μπορεί να διατηρηθεί χάρη σε αυτό το περίβλημα βράχων και χιονιού, τη γεωλογική σταθερότητα και την σταθερά χαμηλή υγρασία. Παράλληλα, το Φυλάκιο βρίσκεται σε τέτοιο σημείο πάνω από τη θάλασσα – στα 130 μέτρα υψόμετρο-, ώστε ακόμα και σε περίπτωση της ύψιστης αύξησης της στάθμης να μην υπάρξει πλημμύρα.
Με τους σπόρους να είναι τυλιγμένοι σε τριπλό περιτύλιγμα και να έχουν τοποθετηθεί σε ράφια, επιτυγχάνεται η χαμηλή μεταβολική τους δραστηριότητα, άρα διατηρούνται για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αυτό σημαίνει πως σε πολλές περιπτώσεις χρειάζεται να γίνει μια ανανέωση των υφιστάμενων σπόρων ή να πραγματοποιηθεί αναγέννηση της γονιδιακής του σύστασης.
Το Σβάλμπαρντ δεν διαθέτει μόνο πρωτότυπους σπόρους, αλλά συνεργάζεται και με τις υπόλοιπες τράπεζες φύλαξης, ώστε να του αποστέλλουν διπλότυπα των σπόρων που φυλάσσουν σε περίπτωση που υπάρξει κάποια καταστροφή, όπως συνέβη στο παρελθόν με κάποια ή όπως μπορεί να συμβεί σε μια περίπτωση πολέμου για παράδειγμα.
Το Σβάλμπαρντ ανοίγει τις πύλες του για να υποδεχθεί νέες ποικιλίες 3 φορές το χρόνο και αυτός ο αριθμός αλλάζει μόνο για εξαιρετικές περιπτώσεις όπου η ποικιλία μπορεί να βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο. Κάθε χώρα που αποστέλλει εκεί κάποια ποικιλία, φροντίζει να έχει θωρακίσει τους σπόρους και το πακέτο ελέγχεται ξανά λίγο πριν εισέλθει στο φυλάκιο.
Με λίγα λόγια, σε αυτό το απομακρυσμένο σημείο, σε αυτό το πάλλευκο τοπίο είναι που προστατεύεται το μέλλον της αγροτικής ζωής του πλανήτη μας.