Μετά το Brexit ίσως η Μεγάλη Βρετανία και ειδικά το δημοφιλές στους Έλληνες Λονδίνο να μην θεωρούνται τόσο ελκυστικοί προορισμοί για εγκατάσταση. Κι όμως, ο σημερινός καλεσμένος της στήλης, ο δικηγόρος Σταύρος Μιχαλόπουλος είναι… φρέσκος στη βρετανική πρωτεύουσα, αν και έχει καταφέρει να μπει πλήρως στο πνεύμα της και να αποκωδικοποιήσει τα βασικά στοιχεία της εκεί καθημερινότητας. Έτσι, είναι ο κατάλληλος άνθρωπος να μας απαντήσει για τις διαφορές με την Ελλάδα, το πώς το Brexit επηρεάζει την καθημερινότητα των πολιτών, αλλά και να μας λύσει τις απορίες για μια σειρά άλλων βασικών ζητημάτων, με τα οποία έρχεται κανείς αντιμέτωπος, όταν αποφασίζει να φύγει από τη χώρα του και σαφώς επηρεάζουν και την προοπτική δυνητικής επιστροφής του.
-Πόσο καιρό είσαι πλέον στο Λονδίνο;
Από 26 Νοεμβρίου, 2016, ακριβώς δύο μήνες.
Πώς αποφάσισες να φύγεις;
Είχα προαποφασίσει εδώ και πολύ καιρό να φύγω και περίμενα να βρω την κατάλληλη πρόταση. Και ο τομέας της νομικής στον οποίο διάλεξα να ειδικευθώ (διεθνές δίκαιο) δεν έχει καμία απήχηση στην Ελλάδα και η ίδια η δικηγορία στην Ελλάδα περνάει κρίση. Οι περισσότεροι πελάτες δεν πλήρωναν, και μετά από το νέο ασφαλιστικό, οι εισφορές έχουν εκτοξευθεί. Μετά από τις πρόσφατες εξελίξεις είχα δύο επιλογές: ή να κατέβω στις πορείες των δικηγόρων και να πετάω τις γραβάτες μου στο Σύνταγμα, ή να φύγω εξωτερικό. Μιας και δε μου αρέσει να πετάω τις γραβάτες μου, είπα να πάω Αγγλία.
Μισθολογικά, η διαφορά σε σχέση με την ίδια δουλειά στην Ελλάδα ποια είναι;
Χαώδης. Μέχρι και πέντε φορές υψηλότερος μισθός για την ίδια δουλειά. Γενικά η Αγγλία πιστεύω είναι εξαιρετικός προορισμός για όσους Έλληνες έχουν επαφή με το common law. Ως ένα δεύτερο σχόλιο, αυτή η διαφορά στους μισθούς δε λέει μόνο πολλά για την Αγγλία, λέει ακόμη περισσότερα για την Ελλάδα.
Ακαδημαϊκά, σε επίπεδο skills, εντοπίζεις σημαντικές διαφορές μεταξύ κάποιου που φοίτησε σε ελληνικό πανεπιστήμιο και κάποιου που σπούδασε σε ένα βρετανικό;
Πολύ λίγες. Η αλήθεια είναι ότι στον τομέα της νομικής υπάρχουν διαφορές στον τρόπο διδασκαλίας των μαθημάτων, αλλά σε γενικές γραμμές πιστεύω ότι, σε επίπεδο γνώσεων, το ελληνικό πτυχίο είναι εξίσου ισχυρό με τα πτυχία του εξωτερικού. Εκεί που υστερούμε αρκετά, δυστυχώς, κατά τη γνώμη μου, είναι στη νοοτροπία αναφορικά με την έρευνα. Στην Αγγλία το πανεπιστήμιο ενθαρρύνει την ανεξάρτητη έρευνα από τους φοιτητές αλλά κυρίως διδάσκει τη μεθοδολογία της.
Μετά το Brexit, ποια είναι εν γένει η κατάσταση; Συνεχίζει η αγορά να είναι ελκυστική για δυνητικούς μετανάστες ή «κλείνει» και μικραίνει περισσότερο;
Προς το παρόν λίγα πράγματα έχουν αλλάξει, αλλά όπως λέω, δεν έχουν φύγει ακόμη. Οι επιπτώσεις θα κάνουν λίγα χρόνια να φανούν, αλλά κυρίως ως προς θέμα των δυνητικών μεταναστών, πιστεύω ότι η αγορά θα μικρύνει αισθητά (αυτός ήταν και ένας από τους βασικούς στόχους του Brexit). Η Αγγλία πιστεύω θα γνωρίσει μελλοντικά εσωστρέφεια, το Λονδίνο θα απειληθεί (και μάλλον θα ξεπεραστεί) από άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, η χώρα θα επικεντρωθεί στην εγχώρια αγορά και θα απωθεί τους ξένους. Και σε πιο πρακτικό επίπεδο ακόμη, μόνο και μόνο που μετά το Brexit ο έλληνας υποψήφιος θα ξεκινάει με το μειονέκτημα της βίζας (οποιουδήποτε τύπου) είναι αρκετό για να αποθαρρύνει τον εκάστοτε εργοδότη. Η συμβουλή μου ως προς το θέμα είναι η εξής: ελάτε πριν φύγουν για να προστατευθείτε από το νέο καθεστώς, ή αναζητήστε νέες προοπτικές (για δικηγόρους προτείνω το Παρίσι, τις Βρυξέλλες τη Φρανκφούρτη, τη Ζυρίχη και το Λουξεμβούργο).
Η Βρετανία φημίζεται για το σύστημα υγείας και πρόνοιάς της; Πώς λειτουργεί κατά βάση και είναι τόσο αποτελεσματικό όσο λέγεται;
Ευτυχώς δεν έχει χρειαστεί να το χρησιμοποιήσω μέχρι τώρα! Από καλούς μου φίλους που δουλεύουν ως γιατροί εδώ, έχω καταλάβει ότι αν έχει κάποιος πρόβλημα υγείας οφείλει να πάει στο κέντρο υγείας που έχει εγγραφεί για να δει τον General Practitioner (τον αντίστοιχο παθολόγο). Αυτός θα τον παραπέμψει στον ειδικό για οτιδήποτε περαιτέρω.
Δυο γενικά σχόλια είναι ότι τα περισσότερα φάρμακα είναι συνταγογραφούμενα και ότι το σύστημα είναι κάπως γραφειοκρατικό και δυσκίνητο, αλλά οι παροχές του είναι υψηλού επιπέδου και φυσικά είναι δωρεάν.
Ένα από τα βασικά προβλήματα κυρίως στο Λονδίνο είναι η εύρεση σπιτιού. Πώς είναι η αγορά και οι τιμές αυτή την περίοδο; Για να το πούμε πιο απλά, εσύ πόσα δίνεις;
Δυστυχώς τα σπίτια είναι πολύ ακριβά, ειδικά αν θες να είσαι σχετικά κεντρικά και να μην περνας τη μέρα σου στα τρένα. Η μέση τιμή ενός στούντιο μπορεί να ξεπεράσει και τις 1.500 λίρες (ανάλογα με την περιοχή). Η λύση είναι να βρεις συγκάτοικο, οπότε το κόστος πέφτει περίπου στις 1.000 λίρες το άτομο.
Ποια είναι η βασική διαφορά στη νοοτροπία μεταξύ Βρετανών και Ελλήνων;
Η κωλυσιεργία. Θεωρώ ότι οι Έλληνες είμαστε λαός που κωλυσιεργεί στις δουλειές του, στις σχέσεις του κλπ. Εδώ υπάρχει μια οργάνωση που μπορεί να εκνευρίζει κάποιες φορές, αλλά γενικά είναι παραγωγική και λειτουργική.
Από αυτά τα στοιχεία που περιγράφεις, υπάρχουν κάποια που σε ενοχλούν στους Βρετανούς;
Είναι αρκετά κλειστοί και επιφυλακτικοί χωρίς λόγο. Δεν έχουν το μπρίο των νότιων λαών, ούτε των Αμερικάνων στους οποίους προσπαθούν τόσο πολύ να μοιάσουν.
Με τον καιρό την παλεύεις;
Έχω να σου πω ότι ειδικά φέτος με το σφοδρό κύμα κακοκαιρίας στην Ελλάδα, θεωρώ τον εαυτό μου πολύ τυχερό που είμαι στην Αγγλία. Ναι μεν έχει ένα σχετικό κρύο αλλά έχει βρέξει ελάχιστα και τις περισσότερες μέρες έχει λιακάδα. Γενικά με έχει εκπλήξει ευχάριστα ο καιρός.
Υπάρχουν σημαντικές διαφορές στη διασκέδαση μεταξύ Αγγλίας και Ελλάδας;
Εγώ εντοπίζω δύο . Πρώτον, δεν υπάρχει η νοοτροπία του “βγαίνω έξω και αποφασίζω εκείνη την ώρα που θα πάω”. Τα πάντα (από τις παρέες, μέχρι την ώρα και το μέρος) πρέπει να έχουν προγραμματιστεί μέρες νωρίτερα. Στην αρχή δεν το άντεχα, τώρα το συνήθισα.
Η δεύτερη διαφορά αφορά τη σχέση τους με το αλκοόλ. Ένα μεγάλο ποσοστό Άγγλων θεωρούν ότι πέρασαν καλά το βράδυ τους μόνο αν μεθύσουν. Αντίθετα στην Ελλάδα, ενώ εκτιμάμε το ποτό, θεωρώ ότι το μεθύσι δεν είναι σε καμία περίπτωση αυτοσκοπός.
Τέλος, πρέπει να πω ότι τα γήπεδα στην Αγγλία είναι εμπειρία ζωής. Η πρώτη μου κίνηση όταν ήρθα ήταν να γίνω μέλος της Τσέλσι για να βρίσκω εισιτήρια και δεν το έχω μετανιώσει.
Το Λονδίνο, όπου είσαι, είναι μια πολυπολιτισμική πόλη. Αισθάνθηκες καθόλου περίεργα από τη στιγμή που πηγες;
Καθόλου, αντιθέτως μου αρέσει. Έχω ζήσει σε πόλεις του εξωτερικού στο παρελθόν και αυτή η πολυπολιτισμικότητα και επαφή με ξένους πολιτισμούς είναι που κάνει την εμπειρία ξεχωριστή.
Μπορείς να σε φανταστείς στο επόμενο κοντινό μέλλον να επιστρέφεις στην Ελλάδα για μόνιμη εγκατάσταση;
Όσο δεν αλλάζει η κατάσταση, επαγγελματικά, οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά δεν υπάρχει κανένας λόγος.