Η κλιματική αλλαγή, έχει επισημανθεί σε όλους τους τόνους, ότι αποτελεί τη μεγαλύτερη απειλή για τον πλανήτη, μετά φυσικά από μια ενδεχόμενη πυρηνική σύρραξη, τον 21ο αιώνα.
Σε όλο τον κόσμο οι παράκτιες πόλεις επηρεάζονται από την αύξηση της στάθμης της θάλασσας που προκαλεί αυτή. Η αύξηση αυτή οφείλεται στη θερμική διαστολή, κατά την οποία το νερό «επεκτείνεται» εξαιτίας της θερμότητας, και την τήξη των πάγων στο Βόρειo και Νότιο Πόλο.
Υπάρχει όμως και μια παράκτια πόλη όπου το φαινόμενο της καθίζησης έχει λάβει πρωτοφανείς διαστάσεις και εξελίσσεται με διπλάσιο ρυθμό από τον παγκόσμιο μέσο όρο που παρατηρείται σε ανάλογες περιπτώσεις.
Και δεν πρόκειται για μια πόλη μικρή ή αραιοκατοικημένη, που μια διαταγή ερήμωσης θα έλυνε έστω το πρόβλημα της ασφάλειας των κατοίκων της. Είναι η μητρόπολη της τέταρτης πολυπληθέστερης χώρας του κόσμου, η πρωτεύουσα της Ινδονησίας, Τζακάρτα των 10 εκατ. κατοίκων (και 30 εκατ. αν συνυπολογιστεί η ευρύτερη μητροπολιτική περιοχή).
Η Τζακάρτα, βυθίζεται με ταχύτητα περίπου 25 εκατοστών κάθε χρόνο. Αυτή τη στιγμή περίπου η μισή έκταση της βρίσκεται κάτω από την στάθμη της θάλασσας και σύμφωνα με το World Economic Forum εκτιμάται πως μέχρι το 2050 το 95% της πρωτεύουσας μπορεί να έχει εξαφανιστεί!
Το «βάρος» που έχει να σηκώσει η πόλη ως κέντρο διακυβέρνησης, επιχειρήσεων και εμπορίου είναι υπερβολικό, καθώς η ραγδαία επέκταση των τελευταίων δεκαετιών έχει συνοδευτεί από οδυνηρές επιπτώσεις στο περιβάλλον και σοβαρές ανησυχίες για την ασφάλεια και τη δημόσια υγεία.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα της Τζακάρτα δεν είναι η άνοδος της στάθμης της θάλασσας, αλλά η συχνότητα των πλημμυρών και η άναρχη δόμηση και διεύρυνση, που προκαλεί αλόγιστη άντληση νερού και κατ’ επέκταση υποχώρηση του εδάφους.
Το φαινόμενο της καθίζησης αντανακλά κυρίως στο μεγάλο πρόβλημα υδροδότησης που έχει η πόλη και στην πλήρη έλλειψη κανόνων που αφορούν αυτήν. Τα νερά των σωλήνων είτε δεν είναι ασφαλή, είτε δεν είναι διαθέσιμα στις περισσότερες περιοχές. Σε όλο σχεδόν το βόρειο τμήμα δεν υπάρχει σύστημα σωληνώσεων. Οι άνθρωποι δεν έχουν άλλη επιλογή από το να στραφούν στην υπόγεια άντληση υδάτων για χρήση ως πόσιμο νερό, για μπάνιο και άλλους καθημερινούς σκοπούς. Αλλά όταν συντελείται εξόρυξη υπογείων υδάτων με ανεξέλεγκτο τρόπο, το αποτέλεσμα είναι η απώλεια στήριξης από το έδαφος και η καθίζηση της γης. Το κανονιστικό πλαίσιο είναι τόσο χαλαρό που επιτρέπει σε οποιονδήποτε, από μεμονωμένους ιδιοκτήτες σπιτιού έως ιδιοκτήτες εμπορικών κέντρων, να εκτελούν τις δικές τους εκροές υπογείων υδάτων. Και το πρόβλημα είναι ότι παίρνουν περισσότερο νερό από ό,τι μπορεί να αντέξει σε βάθος χρόνου η πόλη.
Οι κάτοικοι υποστηρίζουν ότι δεν έχουν άλλη επιλογή, από τη στιγμή που οι αρχές δεν είναι σε θέση να ανταποκριθούν στις ανάγκες τους σε νερό, ενώ οι εμπειρογνώμονες επιβεβαιώνουν ότι οι αρχές διαχείρισης του νερού μπορούν να καλύψουν μόνο το 40% της ζήτησης στην Τζακάρτα. Η τοπική κυβέρνηση μόλις προ πενταετίας αναγνώρισε ότι η παράνομη εξόρυξη υπογείων υδάτων είναι η πηγή του κακού. Το Μάιο του 2018 οι αρχές επιθεώρησαν 80 κτίρια σε έναν από τους μεγαλύτερους δρόμους της πόλης, γεμάτο ουρανοξύστες, εμπορικά κέντρα και ξενοδοχεία. Διαπιστώθηκε ότι 56 κτίρια είχαν τη δική τους αντλία υπογείων υδάτων και 33 λάμβαναν παράνομα νερό.
Την κατάσταση επιδεινώνει η γεωγραφική θέση της Τζακάρτα, η οποία είναι χτισμένη σε σεισμική ζώνη με βαλτώδη γη και στη συμβολή, ούτε λίγο, ούτε πολύ 13 ποταμών, που καθιστούν το έδαφος πιο ευάλωτο. Το κερασάκι στην τούρτα είναι η περίοδος των τροπικών καταιγίδων, που θεριεύουν τα νερά των ποταμών και με «σύμμαχο» το διαβρωμένο υπέδαφος προκαλούν άκρως επιβαρυντικές πλημμύρες.
Τα οχυρωματικά έργα στήθηκαν πρόχειρα χωρίς κατάλληλες περιβαντολλογικές μελέτες και μοιάζουν με πυργάκια από άμμο μπροστά σε τσουνάμι. Γύρω από τον Κόλπο της Τζακάρτα έχουν χτιστεί 20 χιλιόμετρα τοίχων, μαζί με πολλά άλλα ενισχυτικά έργα στις παράκτιες περιοχές της πόλης. Ήταν η πρώτη φάση της απέλπιδας και άναρχης προσπάθειας των αρχών να προστατεύσουν τις βόρειες περιοχές της πόλης, που πλέον δεν υπέφεραν απλώς, αλλά κυριολεκτικά καταπίνονταν από τις πλημμύρες.
Στα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας αποφασίστηκε η κατασκευή ενός κολοσσιαίου έργου, ενός θαλάσσιου τείχους 32 χιλιόμετρων που θα χτιζόταν στον κόλπο της Τζακάρτα μαζί με 17 τεχνητά νησιά και θα δημιουργούσε μια τεχνητή λιμνοθάλασσα, που θα «ρούφαγε» τις πλημμύρες. Ονομάστηκε Great Garuda και ο προϋπολογισμός του ανήλθε σε 40 δισεκατομμύρια δολάρια. Ωστόσο μετά από επίπονες και ανασκευαζόμενες μελέτες διαπιστώθηκε ότι η (οικονομική) ζημιά θα ήταν πολύ μεγαλύτερη από τα (αμφιλεγόμενα) οφέλη. Ξένοι εμπειρογνώμονες που επιστράτευσε η κυβέρνηση της Ινδονησίας συμπέραναν ότι αυτό το έργο θα έλυνε μόνο ένα μέρος του προβλήματος, αυτό που αφορά τις πλημμύρες. «Υπάρχει μόνο μία λύση και όλοι την γνωρίζουν. Αυτή θα ήταν να σταματήσει η εξόρυξη των υπογείων υδάτων και να βασιστεί αποκλειστικά σε άλλες πηγές νερού, όπως στη βροχή, τα ποτάμια και τις δεξαμενές», είχε δηλώσει χαρακτηριστικά ο επιφανής υδρολόγος Γιαν Γιάαπ Μπρίνκμαν του ολλανδικού ινστιτούτου έρευνας για τα ύδατα.
Κι έτσι ενεργοποιήθηκε το Plan B. Πρακτικά η Τζακάρτα θα πρέπει να εκκενωθεί σταδιακά και η πρωτεύουσα θα μεταφερθεί σε μια τοποθεσία μέσα στη ζούγκλα του Καλιμαντάν στο μεγαλύτερο νησί της χώρας, το Βόρνεο (τα άλλα δύο νησιά είναι η Σουμάτρα και η Ιάβα, όπου βρίσκεται η Τζακάρτα). Το σχετικό νομοσχέδιο ψηφίστηκε τον Ιανουάριο και προβλέπει την έναρξη της μετεγκατάστασης μέσα στο 2022 και την ολοκλήρωση του πρώτου από τα πέντε στάδια αυτής το 2024. Ουσιαστικά θα δημιουργηθεί μια πόλη από το μηδέν, σε ένα project που υπολογίζεται ότι θα κοστίσει 32 δισ. δολάρια. Το όνομα της νέας πρωτεύουσας θα είναι Νουσαντάρα και θα πάρει τη σκυτάλη από την Τζακάρτα μόλις εκδοθεί προεδρικό διάταγμα για την επισημοποίηση της αλλαγής.
Η μεγαλύτερη οικονομία της Νοτιοανατολικής Ασίας έχει οραματιστεί τη νέα πρωτεύουσα ως ένα «σούπερ κόμβο» χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, που θα στηρίξει τους τομείς της φαρμακευτικής, της υγείας και της τεχνολογίας και θα προωθήσει τη βιώσιμη ανάπτυξη πέρα από το νησί της Ιάβας (το Βόρνεο είναι σχεδόν τέσσερις φορές μεγαλύτερο, αλλά η Ιάβα φιλοξενεί το 60% του πληθυσμού της χώρας και περισσότερο από το ήμισυ της οικονομικής της δραστηριότητας), Το σχέδιο προβλέπει σταδιακά τη μετεγκατάσταση 1,5 εκατ. από τα 10 εκατ. των κατοίκων της Τζακάρτα στη Νουσαντάρα.
Εκεί πρόκειται να ανεγερθούν μεταξύ άλλων νέα κτήρια για την κυβέρνηση, αλλά και 100.000 νέα σπίτια που θα φιλοξενήσουν σε πρώτη φάση 320.000 κατοίκους, συμπεριλαμβανομένων δημοσίων υπαλλήλων, στρατιωτικών και αστυνομικών δυνάμεων.
Όπως ανακοινώθηκε, στόχος είναι η δημιουργία μιας φιλικής προς το περιβάλλον «έξυπνης» πόλης, στην οποία φυσικά θα μεταφερθούν υπουργεία κι άλλες κρατικές υπηρεσίες, ενώ θα ανεγερθεί ένα προεδρικό μέγαρο ύψους 150 μ.
Το μεγάλο στοίχημα βέβαια θα είναι να μην αφεθούν στο έλεος τους οι πληβείοι στην Τζακάρτα με την παράλληλη μετεγκατάσταση των πατρίκιων στη νέα πρωτεύουσα.