«Είναι σκοτεινά εκεί κάτω. Κει που γρασίδι φυτρώνει μέσα από τα μαλλιά; Είναι σκοτεινά στην Υπογαία του Τίποτα;». Το ποίημα αυτό της Σκωτσέζας Έλεν Άνταμ, από το μακρινό 1952, αποκτάει μια διαφορετική ανάγνωση στο σήμερα. Υπάρχει, σαφώς, αλληγορία στο μήνυμα. Υπάρχει και ρεαλισμός. Για μια κυριολεκτικά αθέατη πραγματικότητα.
Γνωρίζουμε τόσα λίγα για τους κόσμους κάτω από τα πόδια μας. Μπορούμε, κοιτώντας ψηλά προς τον ουρανό και αν η νύχτα είναι ανέφελη, να δούμε το φως από ένα αστέρι που βρίσκεται χιλιάδες τρισεκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά μας. Την ίδια στιγμή, δεν έχουμε ιδέα για το τι κρύβεται κάτω από τα πόδια μας. Τα υπόγεια φυλάνε καλά τα μυστικά τους.
Και το σκοτάδι πάντα τρόμαζε τους ανθρώπους. Δικαίως, καθώς μερικά από αυτά που κρύβονται «εκεί κάτω», όταν μαθαίνεται τι είναι, προκαλούν σύγκρυο και ταραχή. Όπως δηλαδή ισχύει για τις σήραγγες που προκαλούν πανικό σε Ισραηλινούς στρατιώτες και πολίτες…
Η Γάζα – με περισσότερους από 15.000 ανθρώπους ανά 139 τετραγωνικά μίλια – είναι ένα από τα πιο πυκνοκατοικημένα μέρη στον πλανήτη. Αλλά δεν είναι «μόνη» της. Στα 30 με 40 μέτρα από το έδαφος της, υπάρχει ακόμη μια πόλη, αόρατη. Η υπόγεια Γάζα, θα έλεγε κανείς. Έχουμε ακούσει και για άλλες «πόλεις κάτω από πόλεις» ανά τον κόσμο, τούτη εδώ είναι μάλλον η πιο τρομακτική.
Πρόκειται για ένα δαιδαλώδες σύστημα με τούνελ που έχει κατασκευάσει η Χαμάς και το οποίο εκτείνεται ως την Αίγυπτο. Εκεί κάτω κρύβονται οι ηγέτες και οι μαχητές της οργάνωσης. Εκεί κάτω υπάρχει βαρύς οπλισμός, που περιλαμβάνει όπλα, βλήματα και πυρομαχικά, στοιβαγμένα σε μεγάλες αποθήκες. Φυσικά και προμήθειες τροφίμων. Οι βόμβες και τα drones δεν μπορούν να φτάσουν τόσο βαθιά, ενώ οι δορυφόροι, ακόμα και οι πιο εξελιγμένοι, δεν έχουν εικόνα.
Μιλάμε για ένα ασύλληπτης κλίμακας έργο, μήκους εκατοντάδων χιλιομέτρων – έναν υπόγειο λαβύρινθο φαραωνικών διαστάσεων. Είναι απορίας άξιο πως οι Παλαιστίνιοι βρήκαν τους πόρους αλλά και την τεχνογνωσία για να το φέρουν εις πέρας. Ειδικά καθώς είναι ελεγχόμενοι και αποκλεισμένοι δεκαετίες από ξηρά και θάλασσα. Το πιθανότερο είναι πως τα τούνελ αυτά άρχισαν να κατασκευάζονται κοντά στο 2006. Μέσω των χρημάτων και του υλικού που δόθηκε στους κατοίκους της Γάζας για ανοικοδόμηση μετά από προηγούμενους πολέμους. Αυτά τα εκμεταλλεύτηκε η Χαμάς, που πήρε τον έλεγχο στη Λωρίδα το 2007, για να δημιουργήσει ένα περίτεχνο underground σύστημα.
Σύμφωνα με το CNN, το µήκος των σηράγγων εκτιµάται ότι µπορεί να φτάνει συνολικά τα 500 χλµ. Συνήθως έχουν πλάτος ένα µέτρο και ύψος µέχρι 2,5 µ., ενώ το βάθος μπορεί να φτάνει έως και τα 40μ. κάτω από την επιφάνεια της γης. Άλλες ενώνουν διάφορες περιοχές της Γάζας µε την Αίγυπτο και άλλες καταλήγουν κάτω από τον φράχτη µες στο Ισραήλ. Μετά τη σύγκρουση του 2021 οι ένοπλες δυνάμεις του Ισραήλ υποστήριξαν ότι διέλυσαν από αέρος περισσότερα από 100 χλµ. στοών. Από την πλευρά της η Χαµάς είχε απαντήσει ότι µόλις το 5% των στοών της επλήγη. Μοιάζει αδύνατο να γνωρίζει το Ισραήλ πόσο ακριβώς ζημιά έχει προκαλέσει στον εχθρό.
Είναι εντελώς αχαρτογράφητα μέρη για τους Ισραηλινούς. Και το άγνωστο τρομάζει, η απειλή είναι ασύμμετρη. Αυτός είναι άλλωστε ο κύριος λόγος που καθυστερεί η χερσαία επίθεση ή που δεν έχει διασαφηνιστεί τι ακριβώς θα περιλαμβάνει και πώς. Οποιαδήποτε εισβολή αναμένεται περίπλοκη, επικίνδυνη και αιματηρή.
Η Χαμάς ξέρει κάθε εκατοστό των τούνελ. Οι «απέναντι» αντίθετα δεν έχουν ιδέα. Πιθανόν οι δυνάμεις του Ισραήλ (θα) είναι ανά πάσα στιγμή εκτεθειμένες σε ενέδρα αν αποφασίσουν να «μπουκάρουν». Στρατιωτικοί αναλυτές εικάζουν ότι αυτό θα ισοδυναμούσε με καθαρή τρέλα. Το πιο πιθανό είναι να επιχειρήσουν να πλήξουν το στόχο από μακριά. Ή να στήσουν πολιορκία, περιμένοντας τους «άνθρωπους-τυφλοπόντικες» να εξαντληθούν από την έλλειψη νερού και τροφίμων. Αυτό βέβαια προϋποθέτει να μην ανανεώνουν τις προμήθειες τους από τυχόν μυστικές καταπακτές στην Αίγυπτο.
Επίσης, είναι πολύ πιθανόν οι ως τώρα απαχθέντες Ισραηλινοί όμηροι να έχουν οδηγηθεί σε αυτά τα τούνελ κι έτσι να κινδυνεύσουν να τραυματιστούν ή να σκοτωθούν κατά τη διάρκεια ενδεχομένων επιχειρήσεων διάσωσής τους.
Όσο κι αν κανείς, πλην της Χαμάς, δεν ξέρει πραγματικά τι υπάρχει υπόγεια, θεωρείται δεδομένο πως οι σήραγγες και το έδαφος της περιοχής είναι γεμάτα με παγίδες εκρηκτικών.
Παρά τις συνεχείς από αέρος επιθέσεις του Ισραήλ, η Χαμάς εξακολουθεί να απαντά με τον ίδιο τρόπο. Οι ρουκέτες που χρησιμοποιεί η παλαιστινιακή οργάνωση, είναι πρακτικά βέβαιο, πως προέρχονται από την «υπόγεια Γάζα», όπου είναι κρυμμένες σε μεγάλες ποσότητες.
Στον πόλεμο, σε κάθε πόλεμο, είναι πλεονέκτημα να διαθέτεις ένα μυστικό όπλο. Για τη Χαμάς αυτό είναι αυτά τα τούνελ. Το «μετρό της Γάζας» το έχουν τιτλοφορήσει τα ΜΜΕ, το «μετρό του θανάτου» βιάζονται πια να αποκαλέσουν κάποιοι…