Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που περνά από το μυαλό σας όταν ακούτε τον Γιώργο Αλκαίο να τραγουδά «τι τι τι τι τι τι τι τι τι τι ε τι τι»; Αν δεν είναι το αν και κατά πόσο αυτό το επαναλαμβανόμενο (σε βαθμό κακουργήματος) «τι» χρειάζεται τόνο ή όχι, τότε δεν έχετε πολλούς λόγους για να διαβάσετε τις επόμενες γραμμές.
Εάν όμως την ώρα που τραγουδάτε κι εσείς αυτούς τους εμπνευσμένους στίχους στο μπάνιο, στη βόλτα, στην εξοχή ή κάπου αλλού, σκέφτεστε αυτό το ενδεχόμενο, τότε είστε στο σωστό μέρος.
Η αλήθεια είναι, για να είμαστε και δίκαιοι, ότι τις τελευταίες δεκαετίες υπήρξαν αλλαγές στην ελληνική γλώσσα που έκαναν τις νεότερες γενιές να κοιτούν τις παλαιότερες λες και είναι αγράμματες.
Και αυτό διότι οι άνω των 40-50 συνεχίζουν να γράφουν αυτί, την ώρα που τα τζόβενα απαντούν με αφτί. Ή οι… μπούμερς ορκίζονται ότι το χειρότερο μέσο στην Ελλάδα είναι το τραίνο, ενώ οι νεανίες επιμένουν ότι πρόκειται για το τρένο.
Για την… τρέλα της απλοποίησης της γραφής ονομάτων ξενικών, ιδίως ονομάτων πόλεων ή ανθρώπων, δεν το συζητάμε καν. Πλέον βλέπουμε Λιόν, ας πούμε, αντί για Λυών και δεν αργεί εκείνη η στιγμή που αντί για τη Συνθήκη της Λωζάννης, όλο και κάποιος με αφορμή κάποια διένεξη στο Αιγαίο με τους γείτονες θα μας πει ότι αμφισβητούν την Συνθήκη της… Λοζάνις κι εκεί –μα την Παναγία- θα γίνει το έλα να δεις. Μόνο πάνω από το γερασμένο πτώμα μας θα συμβεί αυτό το ανοσιούργημα…
Ωστόσο όλοι μας, ανεξαρτήτως ηλικίας, οφείλουμε να συμφωνήσουμε στα βασικά σε ό,τι τουλάχιστον αφορά στο τονικό σύστημα.
Εδώ η συνήθως μπερδεμένη σε πολλά νεοελληνική γραμματική, τα εξηγεί σε γενικές γραμμές ωραία και απλά. Οι μονοσύλλαβες λέξεις ΔΕΝ παίρνουν τόνο… Με κάποιες εξαιρέσεις. Και σε αυτές ΔΕΝ συμπεριλαμβάνεται το τι, είτε είναι ερωτηματικό είτε όχι. Τελεία και παύλα.
Τονικό σημάδι παίρνουν αντίθετα τα «πού» και «πώς» όταν βρίσκονται σε ερώτηση, αλλά όχι όταν χρησιμοποιούνται ως σύνδεσμοι και το «που» επίσης ως αντωνυμία ή επίρρημα. Τόνος θα μπει και σε εκφράσεις τύπου «πού να στα λέω», «σε περιμένω πώς και πώς»!
Φυσικά τόνο χρειάζεται το «ή» όταν είναι διαζευκτικό. Δηλαδή μπορεί να ισχύει ή το ένα ή το άλλο, ανάλογα με τη χρήση!
Επίσης οι προσωπικές αντωνυμίες «μου», «σου», «του» θα χρειαστούν τόνο στον γραπτό λόγο για να ξεχωρίσουν από τις εγκλιτικές. Δηλαδή λέμε «η γυναίκα μου έφερε φαγητό» σημαίνει ότι η δική μου γυναίκα έφερε φαγητό, ενώ αντίθετα αν γράψουμε «η γυναίκα μού έφερε φαγητό» σημαίνει ότι η γυναίκα έφερε ΣΕ ΕΜΕΝΑ.
Και για να το δυσκολέψουμε λίγο, το ίδιο συμβαίνει στο πρώτο από τα δύο (ή δυο ε;) όταν ακολουθεί παροξύτονο (αυτό θα το εξηγήσουμε σε άλλο επεισόδιο). Για παράδειγμα: «δώσε μού το».
Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση που η λέξη παρουσιάζεται ως μονοσύλλαβη ύστερα από έκθλιψη ή αποκοπή, όχι όμως όταν έχει χάσει το τονισμένο φωνήεν από αφαίρεση, π.χ. «ούτ’ αυτός» από τη μια και «θα ‘θελε» από την άλλη.
Κι αν βρεθείς κάποιος να σας διορθώσει για το «τι» και σας πει ότι όταν ρωτάμε πρέπει να βάζουμε τόνο, απαντήστε του «Τι λέτε κύριε, το τι είναι πάντα ερωτηματικό και μονοσύλλαβο. Πιο μονοσύλλαβο δεν υπάρχει και σε αντίθεση με το που και το πως που παίρνουν πού και πού, αυτό δεν παίρνει ποτέ, πώς αλλιώς να στο εξηγήσω»;