Ας είμαστε ειλικρινείς. Οι περισσότεροι εξ ημών αγνοούμε ακόμη και την ύπαρξη της λέξης, πόσω μάλλον τη σημασία της. Ωστόσο δύο συμμετέχοντες σε ισάριθμους και εντελώς διαφορετικούς μεταξύ τους διαγωνισμούς, κέρδισαν χάρη σε αυτή.
Ο ένας εδώ στα μέρη μας, στο γνωστό τηλεπαιχνίδι The Chase και ο άλλος στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού. Ποια είναι, όμως, η λέξη που συνδέει αυτές τις δύο… μακρινές καταστάσεις για την οποία γράφονται αυτές οι γραμμές; Μα, φυσικά το λήμμα «ψαμμόφιλος».
Σωστός ο παίκτης!
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Στο δημοφιλές «The Chase» του Mega πρόσφατα ο συμμετέχων κλήθηκε να απαντήσει σε μια ερώτηση που θα του εξασφάλιζε την παρουσία του στον τελικό.
«Ποια ελληνική λέξη έδωσε τη νίκη στον Dev Shah στον Αμερικανικό Εθνικό Διαγωνισμό Ορθογραφίας του 2023;», με πιθανές απαντήσεις: Α) Λαοφιλής, Β) Ψαμμόφιλος, Γ) Απροκάλυπτος.
Χρησιμοποιώντας ευρύτερες γνώσεις αλλά και το ένστικτό του, ο παίκτης απάντησε τελικά το Β που ήταν και το σωστό κι έτσι πέρασε τον σκόπελο που είχε μπροστά του.
Τσακάλι ο μικρός
Ωστόσο για τον Αμερικανό Dev Shah τα πράγματα ήταν πιο δύσκολα. Βλέπετε ο νεαρός στο δικό του «παιχνίδι» έπρεπε να γνωρίζει την ορθογραφία της. Στις Ηνωμένες Πολιτείες τέτοιου τύπου διαγωνισμοί είναι πολύ συνηθισμένοι αλλά και δημοφιλείς, ειδικά ανάμεσα σε μαθητές και σπουδαστές.
Και πολύ συχνά οι λέξει που αποτελούν και το ζητούμενο προέρχονται από τα ελληνικό. Όπως συμβαίνει και με την λέξη «ψαμμόφιλος». Μάλιστα ο 14χρονος Dev την… ψυλλιάστηκε τη… δουλειά και ρώτησε αν πρόκειται για ελληνική λέξη και όταν έλαβε την επιβεβαίωση, έδωσε και τη σωστή ορθογραφία της, κερδίζοντας τον διαγωνισμό αλλά και 50.000 δολάρια!
Πιθανότατα κανένας από εμάς δεν θα ήθελε να βρεθεί στη θέση του, ακόμη κι αν χρειαζόταν να την γράψει στα ελληνικά. Αν έλειπε εκείνο το «ψ» στην αρχή, ίσως το μυαλό μας να πήγαινε στην άμμο και να καταλαβαίναμε ότι χρειάζονται δύο «μ». Όμως η σπαζοκεφαλιά δεν θα σταματούσε εκεί αφού το δεύτερο συνθετικό θα μπορούσε να είναι από το «φίλος», το «φύλο» ή το «φύλλο».
Εκ των υστέρων πάντως και από την άνεση του πληκτρολογίου, σας λέμε ότι όντως πρόκειται για μια σύνθετη ελληνική λέξη με ρίζα από τα αρχαία. Το πρώτο συνθετικό είναι το «ψάμμος», που όπως αναφέρεται στο Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής, είναι διαχρονικό δάνειο της αρχαίας ελληνικής και σημασιολογικό δάνειο από τη γαλλική «sable». Το δεύτερο είναι η λέξη «φίλος».
Άρα ψάμμος + φίλος, για να αποδοθεί το γαλλικό psammophile που με τη σειρά του είχε προέλθει από τις αρχαίες ελληνικές λέξεις ψάμμος και φιλῶ, με την έννοια του προτιμώ. Και η αναφορά έχει να κάνει με τους οργανισμούς (φυτικούς ή ζωικούς) που αναπτύσσονται σε αμμώδη εδάφη.