Να στο πούμε από νωρίς, δεν είναι μια ωραία λέξη αυτή που μας απασχολεί στο σημερινό… μάθημα ορθογραφίας του Menshouse, ή πιο σωστά, δεν την χρησιμοποιούμε σε όμορφη περίσταση. Αλλά όλα μέσα στη ζωή είναι και δεν μπορούμε να το αποφύγουμε. Κάποια στιγμή έρχεται η στιγμή που πρέπει να δώσουμε κουράγιο σε κάποιον για την απώλεια ενός δικού του ανθρώπου. Και εντάξει του το είπαμε, πώς το γράφουμε όμως;
Εξηγούμαστε: Το θέμα που μας απασχολεί σε τούτες τις αράδες είναι τα «συλλυπητήρια». Στην γράψαμε σωστά, αλλά κάναμε πρώτα ένα «τσεκ» στον κορέκτορα για σιγουριά. Καθότι, ειλικρινείς θέλουμε να είμαστε, είναι μία λέξη – σπαζοκεφαλιά. Πέντε «ι», το ένα μετά το άλλο, άντε να ‘σαι σίγουρος πού πάει τι – και έχει και δύο λάμδα, έτσι για το παραπάνω… παίδεμα. Και θα πρέπει να συμφωνήσουμε πως δεν είναι ωραίο να στείλεις σε κάποιον μήνυμα με τέτοιο περιεχόμενο και να έχεις «σκοτώσει» τη λέξη. ΟΚ, το τελευταίο πράγμα που (θα) ενδιαφέρει τον αποδέκτη εκείνη τη στιγμή (θα) είναι η ορθογραφία, αλλά το σωστό είναι σωστό και το λάθος είναι λάθος, no matter what.
Είναι (κάπως πιο) εύκολο αν το σχηματοποιήσεις στο μυαλό σου σε μια σειρά, αν το θυμάσαι σαν ποιηματάκι: Δύο «ύψιλον», δύο «ήτα» και κλείσιμο με «γιώτα». Σε κάθε περίπτωση μιλάμε για μια από τις πιο ζόρικες ελληνικές λέξεις στην ορθογραφία. Για να μάθουμε και κάτι παραπάνω, η λέξη «συλλυπητήρια» έχει ετυμολογική καταγωγή από τα αρχαία ελληνικά, είναι πολυλεκτική και αποτελείται από τα εξής: «συν» (συμπονετικά μαζί με) και «λύπη» (θλίψη). Στην ουσία πάντως είναι μεταφραστικό δάνειο από το γαλλικο condoléances. Πλάστηκε από λόγιους τον 19ο αιώνα (1871 δίνει ο Στέφανος Κουμανούδης). Οι αρχαίοι χρησιμοποιούσαν το ρήμα «συλλυπούμαι».
Να πούμε επίσης πως τη λέξη «συλλυπητήρια» συνοδεύει συχνά και μια άλλη συζήτηση. Το αν πρέπει ή όχι να μπαίνει το «θερμά» ως προσδιορισμός ενώ τα εκφράζουμε. Για κάποιους είναι λάθος, επειδή υποστηρίζουν πως ο προσδιορισμός έχει θετική έννοια, κάτι που προφανώς δεν κολλάει με την… ψυχρή περίσταση. Προτιμήστε το «ειλικρινή συλλυπητήρια», μας προτρέπουν.
Ωστόσο, άλλοι «μύστες» της ελληνικής γλώσσας θεωρούν πως κανένα απολύτως σφάλμα δεν υπάρχει στο «θερμά». Και ότι η λέξη μπαίνει για να δώσει, μεταφορικά τονίζουμε, ένταση στο πώς συμμετέχουμε στο πένθος του άλλου, στο πόσο κοντά του θέλουμε να δείξουμε πως είμαστε σε αυτήν την δύσκολη στιγμή του. Η «θερμότητα» δηλαδή δεν συνδέεται απαραιτήτως με κάτι χαρμόσυνο. Κι άλλωστε τα περισσότερα λεξικά, όπως αυτό του Μπαμπινιώτη, περιέχουν τη φράση «θερμά συλλυπητήρια» ως παράδειγμα δίπλα στο λήμμα.
