Το ερώτημα δεν είναι αν θα συνέβαινε. Το ερώτημα είναι γιατί συνέβη τώρα. Η επίθεση του Ισραήλ κατά στόχων εντός του Ιράν δεν αποτέλεσε απλώς μια αιφνιδιαστική επιχείρηση· ήταν το αποτέλεσμα μηνών — ίσως και ετών — στρατηγικής υπομονής, τεχνικής προετοιμασίας και γεωπολιτικής ανάγνωσης της στιγμής. Πίσω από τη λάμψη των drones και των πυραύλων, κρύβεται ένα πλέγμα υπολογισμένων κινήσεων. Και κυρίως ένα ξεκάθαρο μήνυμα.
Η επίθεση του Ισραήλ δεν έγινε εν θερμώ. Αντίθετα, αποτελεί το επιστέγασμα μιας σταδιακής φθοράς των αμυντικών μηχανισμών του Ιράν. Ήδη εδώ και μήνες, μικρές επιχειρήσεις, φαινομενικά ασύνδετες, χτυπούσαν ραντάρ, πυραυλικές πλατφόρμες και δίκτυα αντιαεροπορικής άμυνας εντός της ιρανικής επικράτειας. Επρόκειτο για μια σιωπηλή εκστρατεία φθοράς, που τώρα φαίνεται πως απέδωσε: τα αντανακλαστικά της Τεχεράνης στην πρόσφατη επίθεση ήταν αργά, ημιτελή και αναποτελεσματικά.
Ωστόσο, η στρατιωτική εξασθένιση του Ιράν είναι μόνο η μία πλευρά του νομίσματος. Η άλλη είναι η κατάρρευση της οικονομίας του. Με τον πληθωρισμό να ξεπερνά το 50%, το εθνικό νόμισμα να βυθίζεται και τις δυτικές κυρώσεις να παραμένουν σε πλήρη ισχύ, το καθεστώς βρίσκεται στην πιο δύσκολη φάση του εδώ και δεκαετίες. Οι πολίτες διαμαρτύρονται, η μεσαία τάξη συρρικνώνεται και το κοινωνικό συμβόλαιο κλονίζεται. Σε αυτό το πλαίσιο, μια ισραηλινή επίθεση βρίσκει απέναντί της έναν αντίπαλο κουρασμένο, ευάλωτο και με περιορισμένη δυνατότητα αντίδρασης, τόσο στο μέτωπο όσο και στη διπλωματία.
Και υπάρχει και κάτι ακόμη: η διεθνής συγκυρία. Τους τελευταίους μήνες, το Ιράν έχει βρεθεί ξανά στο μικροσκόπιο της Δύσης λόγω του πυρηνικού του προγράμματος. Εκθέσεις της ΙΑΕΑ κάνουν λόγο για εμπλουτισμό ουρανίου σε επίπεδα κοντά στο στρατιωτικό όριο, ενώ η συνεργασία της Τεχεράνης με την επιτροπή παρακολούθησης χαρακτηρίζεται “ανεπαρκής”. Το Ισραήλ διάβασε σωστά τη στιγμή: η διεθνής κοινότητα ήταν ήδη δυσαρεστημένη με την ιρανική παραβατικότητα, προσφέροντας, αν όχι πράσινο φως, τουλάχιστον ένα μίνιμουμ ηθικό άλλοθι για μια επίθεση που παρουσιάστηκε ως «αμυντική».
Σημαντικός παράγοντας και η Χεζμπολάχ. Η λιβανέζικη πολιτοφυλακή, παραδοσιακά ο πιο άμεσος μηχανισμός αντίδρασης του Ιράν, φαίνεται πως έχει εξουδετερωθεί επιχειρησιακά. Με συνεχείς ισραηλινές επιδρομές σε οπλοστάσια, τούνελ και ηγετικές δομές και βέβαια τις αδιανόητες σε σύλληψη επιθέσεις του περασμένου χρόνου, που προκάλεσαν από ακρωτηριασμό έως τύφλωση σε χιλιάδες μαχητές και εξουδετέρωσαν ακόμα και τον ίδιο τον ηγέτη της, Χασάν Νασράλα, η Χεζμπολάχ δείχνει προς το παρόν ανίκανη να προσφέρει έμπρακτη υποστήριξη. Αυτό καθιστά το στρατηγικό ρίσκο μιας ευρείας ιρανικής απάντησης ακόμη πιο περιορισμένο.
Ούτε η Χαμάς και οι Χούθι μπορούν να απειλήσουν ουσιαστικά στην παρούσα φάση το Ισραήλ, που με καλυμμένα τα νώτα του από την απενεργοποίηση του λεγόμενου «άξονα της αντίστασης», θεώρησε το timing ιδανικό για να επεκτείνει την επιθετικότητά του έως την ιρανική επικράτεια.
Το Ισραήλ, με αυτή την επίθεση, δεν επιδιώκει μόνο την αποτροπή. Στέλνει μήνυμα: «είμαστε ικανοί να χτυπήσουμε στο κέντρο της Τεχεράνης όταν και όπως θέλουμε». Το μήνυμα αυτό δεν αφορά μόνο το Ιράν, αλλά και τις υπόλοιπες δυνάμεις που παρακολουθούν, από τις ΗΠΑ μέχρι τη Ρωσία και την Κίνα. Είναι μήνυμα ισχύος και ελέγχου: όσο δεν υπάρχει αποτελεσματική διεθνής παρέμβαση, το Ισραήλ αναλαμβάνει δράση μονομερώς.
Η στιγμή της επίθεσης δεν είναι τυχαία. Είναι προϊόν στρατηγικής επιλογής, ευκαιριακού timing και προσεκτικής ανάγνωσης του περιβάλλοντος. Και μπορεί η επίθεση να φαίνεται ως το τέλος μιας μακράς αναμονής, στην πραγματικότητα όμως είναι μάλλον η αρχή μιας νέας φάσης που θα μεταβάλλει το status quo στη Μέση Ανατολή.