Αν είσαι πάνω από 30 χρονών θυμάσαι μια μακρινή εποχή που χάνεται στον χρόνο όπου η αγορα ψωμιού ήταν υπόθεση 10 δευτερολέπτων. Υπήρχε αυτή η εποχή που έμπαινες στον φούρνο και απλά έλεγες την ποσότητα που θέλεις και διάλεγες ανάμεσα στα 2-3 είδη ψωμιού που έβγαζε ο φούρνος της γειτονιάς σου. Το να πάρεις ψωμί ήταν μια καθημερινή συνήθεια τόσο εύκολη που θυμάμαι τον εαυτό μου να με στέλνουν να ψωνίσω όντας κάτω από 10 χρονών. Έμπαινα, έλεγα 2 κιλά και μου έβαζαν 4 φρατζόλες. Οι άλλες επιλογές ήταν λίγο πιο μακρόστενες φρατζόλες, καρβέλι άντε και καμιά μαργαρίτα ξεχασμένη σε μία άκρη.
Έμπαινες και έβγαινες στο πιτς φυτίλι. Οι ουρές ήταν άγνωστο πράγμα. Ακόμα και αν υπήρχαν, τις ώρες αιχμής πριν το μεσημεριανό φαγητό, τελείωναν γρήγορα γιατί όλοι ξέραμε τι θα παίρναμε και είχαμε ακριβώς τα λεφτά που χρειάζονταν. Πού ‘ναι τα χρόνια, ωραία χρόνια, που ‘χες καρβέλια μεσ’ στην καρδιά; Πάνε, χάθηκαν ανεπιστρεπτί.
Μέσα σε δυο δεκαετίες οι παραδοσιακοί φούρνοι της γειτονιάς μετατράπηκαν σε αλυσίδες φούρνων. Όσοι δεν ξεπουλήθηκαν αναγκάστηκαν να προσαρμοστούν και να γίνουν και αυτοί μία από τα ίδια. Μπουτίκ ψωμιών δηλαδή. Μαγαζιά που μπαίνεις και ο υπάλληλος στην πλάτη του έχει δεκάδες διαφορετικά είδη ψωμιών. Σα να έχει τοίχο με αθλητικά παπούτσια σε κατάστημα αθλητικών ειδών. Πέρα από όλα τα άλλα που αύξησαν την ώρα παραμονής σε έναν φούρνο (βλ. μετατροπή των φούρνων σε ζαχαροπλαστεία, σε καφετέριες) το ψωμί συνέβαλε και αυτό στην καθυστέρηση. Όχι μόνο γιατί πλέον ο κόσμος μπαίνει σε φούρνο και ζητάει μερίδες που θα ζυγιστούν ξεχωριστά.
Τα ψωμιά άρχισαν να ποικίλλουν σε σχήματα, μεγέθη, χρώματα. Μετά άρχισαν να ποικίλλουν στα υλικά που φτιάχνονται. Κυρίως στο αλεύρι αλλά και σε διάφορα πρόσθετα. Η μετάλλαξή τους είχε πάρει την κάτω βόλτα ή κατά άλλους ακολουθούσε τις επιταγές μιας πιο απαιτητικής αγοράς καταναλωτών. Μιας αγοράς που τρώει αμάσητες τις διαφορές στις τιμές ανάλογα το όνομα. Μιας αγοράς που δεν τη νοιάζει να μάθει αν οι ζύμες είναι κατεψυγμένες ή φρέσκιες αλλά γουστάρει να βλέπει ταμπελάκια με διαφορετικά ονόματα.
Είκοσι χρόνια περίπου πριν είχε γίνει ένα απολαυστικό και πολύ εύστοχο σκετς στο ΑΜΑΝ που φαινόταν λίγο υπερβολικό. Όπως αποδείχτηκε στα χρόνια που πέρασαν δεν επείχε πολύ από την πραγματικότητα. Ο Ευρωπαϊκός φούρνος του ΑΜΑΝ ήταν μπροστά από την εποχή του. Έδειχνε την εποχή μας.
Πόσα διαφορετικά ονόματα μπορεί να έχει ένα ψωμί;
Διαβάζουμε από τους καταλόγους μεγάλων αλυσίδων φούρνων τα είδη ψωμιού με τα ονόματά τους και φρίττουμε.
Πολύσπορο μαύρο,
Πολύσπορο ξανθό,
Προ-κορν μαύρο,
Καρβέλι εξοχής,
Πετρόμυλος,
Ηπείρου,
Καρβελάκι Μάνης,
Χωριάτικο με σουσάμι,
Χωριάτικο Μετσόβου,
Χωριάτικο χειροποίητο,
Βενέτικο,
Τυρόψωμο χειροποίητο,
Της Μάνας,
Σκούντ (ναι ρε, υπάρχει ψωμί με όνομα στρατιωτικού πυραύλου)
Πλεξούδα,
Φόρμα,
Γερμανικό καρβέλι,
Τσιαπάτα φρατζόλα,
Γιαννιώτικη φρατζόλα,
Φρατζόλα πολυτελείας,
Πεντάδα Πίνδου (ψωμί με όνομα ομάδας μπάσκετ)
Ορεινό Αρκαδίας
Μοναστηριακό,
Βυζαντινό (Ευτυχώς δεν έχει Ρωμαϊκό ψωμί για όργια)
Μπρουσκέτα,
Μπαγκέτα,
Μαργαρίτα.
και δεκάδες άλλα που θα δίνουν οι φούρνοι της γειτονιάς και οι φούρνοι της περιφέρειας για να διαφέρουν.
Αν όλα αυτά δε σας γεμίζουν άγχος σκεφτείτε ότι οι φούρνοι άρχισαν να φτιάχνουν γλυκά ή άλλα προϊόντα ζύμης που έχουν τη λέξη ψωμί ως συνώνυμο. Ελιόψωμο, σταφιδόψωμο, μπανανόψωμο κτλ.
Δεν σταματήσαμε όμως εκεί. Πλέον έχουμε καμιά δεκαριά είδη στα συσκευασμένα ψωμιά. Πολλά διαφορετικά είδη για ψωμιά του τοστ, ψωμάκια για χοτ ντογκ, ψωμάκια για μπέργκερς. Με καίει το κεφάλι μου, όπως έλεγε ο μικρός Χάιμε Παλίγιο στο Καρουσέλ. Και όπως θα θυμάστε ο Χάιμε τα τιμούσε τα ψωμιά του.
Θα σταματήσει ποτέ αυτή η κατηφόρα;
Η απάντηση είναι απλή. Όχι, δε θα σταματήσει. Μάλλον θα χειροτερέψει. Γιατί να σταματήσει εξάλλου; Δώσε ψωμάκι στον λαό ακόμα και αν δεν ξέρει το όνομά του.
– Να αυτό εκεί δώστε μου το μακρόστενο ψωμί που είναι 1.5 μέτρο μήκος.
– Α εννοείτε το ψωμί Αντετοκούνμπο. Αυτό που είναι δίπλα στο ψωμί Εξολοθρευτής.
Ο σουρεαλισμός στην ονοματοδοσία του ψωμιού θα συνεχιστεί. Όταν τελειώσουν οι πόλεις στα ονόματα των ψωμιών σειρά θα πάρουν ονόματα σελέμπριτις ή παιχνιδιών ή κομμάτων ή ό,τι του καπνίσει του κάθε φούρναρη.
Οι εποχές Μάτσα-Καζατζίδης τελείωσαν κύριοι. Δε θα λέτε το ψωμί ψωμάκι, μπορεί να το λέτε όμως Ζαγοράκη ή ΣΥΡΙΖΑ ή Εξκάλιμπερ ή Καρβέλι Star Academy, που υπάρχει και σε άνθρωπο όπως ξέρουμε. Εδώ οι βαθιά θρήσκοι το λένε Σώμα του Χριστού, γιατί να κωλώσουμε να του δώσουμε ακόμα πιο περίεργα ονόματα;
Η φράση «Λίγα τα ψωμιά σου» θα χαθεί από τη μνήμη των ανθρώπων. Το ίδιο και η λέξη ψωμάς. Το μόνο που θα θυμίζει η λέξη Ψωμάς είναι τον παλιό αμυντικό του Αιγάλεω. Οι σύγχρονοι φούρνοι θα διαφημίζουν τα προϊόντα τους σε telemarketing και το κάθε ψωμί θα έρχεται και με ιντερνετική παραγγελία μέσα σε κουτιά που θα περιέχουν και το μάνουαλ χρήσης του.
Η φράση «τα έφαγες τα ψωμιά σου», για κάποιον που έζησε πολλά χρόνια και πεθαίνει θα έχει πιο κυριολεκτική αξία. Θα χρειάζονται πράγματι πολλά χρόνια για να βρεις και να φας όλα τα είδη από την πληθώρα ψωμιών με ονοματεπώνυμο που θα κυκλοφορούν. Γιατί είναι μαθηματικά βέβαιο ότι όταν τελειώσουν τα ονόματατα ψωμιά θα χρειαστούν και επίθετα.
Το ψωμί ό,τι και να κάνουν ψωμί θα μείνει
Θυμάστε την περιγραφή του προφιτερόλ από τον Γιώργο Κωνσταντίνου στα Χτυποκάρδια στα θρανία; Αφού προσπαθούσε αρκετή ώρα να προφέρει σωστά το όνομα του προφιτερόλ στο τέλος αγανάκτησε. Και είπε το περίφημο «δε θέλω να το μάθω. Θέλω να το φάω.» Γιατί στο τέλος όλα εκεί καταλήγουν. Όπως και να το αμπαλάρουμε με ονόματα, όσο και αν προσπαθούν να μπερδέψουν τον καταναλωτή ότι αγοράζει κάτι άλλο, το ψωμί θα παραμένει ψωμί.