Ορθογραφία η [orθoγrafía]: ο τρόπος με τον οποίο πρέπει να γράφεται μια λέξη. Η σωστή γραφή μιας λέξης, σύμφωνα με την ετυμολογία και τους γραμματικούς κανόνες. (συνεκδοχικά) Το σχολικό μάθημα, κατά το οποίο οι μαθητές μαθαίνουν να γράφουν σωστά τις λέξεις: Kανόνες ορθογραφίας. Φωνητική ~ ή φωνηματική ~, όταν για κάθε φώνημα υπάρχει ένα μόνο γράμμα, ενώ κάθε γράμμα αντιστοιχεί σε ένα μόνο φώνημα. Ιστορική ~, που βασίζεται στον τρόπο που γραφόταν μια γλώσσα σε παλαιότερες περιόδους της ιστορίας της.
Ένας απλός ορισμός για ένα πολύ δύσκολο πρόβλημα, που για κάποιες λέξεις μετατρέπεται σε εφιάλτη.
Δίλημμα
Μια λέξη την οποία όλοι έχουμε πιάσει λίγο-πολύ στο στόμα μας. Δεν χρειάζεται να κρυβόμαστε μεταξύ μας. Και ποιος δεν έχει σιγοτραγουδήσει οδηγώντας το αμάξι του ή κάνοντας γκρούμινγ το λατρεμένο κομμάτι της Αλέξιας; «Έχω δίιιιιιιλημμα ποιον δρόμο να διαλέξω, η απόφαση ποια είναι η σωστήήήήή. Είσαι δίιιιιιιιιλλημα και πώς να σε πιστέψω»… Αχ! Αξέχαστα χρόνια. Σε αντίθεση με τους κανόνες της γραμματικής. Οι οποίοι είναι ξεκάθαροι. Τέρμα τα «διλλήματα» και τα «διλλήμματα». Μόνο διλήμματα.
Διάλειμμα
Εκτός από λέξη, αποτελεί και το αγαπημένο μάθημα των περισσότερων παιδιών στο σχολείο. Αν όχι των περισσότερων, τουλάχιστον πολλών από εκείνους που αμφιβάλλουν ακόμη για το πώς γράφεται. Βέβαια, λένε πως η γραμματική είναι σαν το ποδήλατο (κάποιες φορές χωρίς σέλα, παλούκι δηλαδή, αλλά αυτό είναι άλλο θέμα). Δεν την ξεχνάς ποτέ. Χρειάζεται απλά να πάρεις μια ανάσα και να χαλαρώσεις. Να κάνεις ένα διάλλειμα βρε αδερφέ και με ηρεμία να συνειδητοποιήσεις πως πάλι λάθος το έγραψες. Διάλειμμα είναι το σωστό. Μην παθαίνεις διαλείψεις.
Συνειδητοποίηση
Εντάξει, εδώ τα ήθελε ο απαυτός του λεξιπλάστη. Όποιος κι αν ήταν ο νονός, παίζει να ήταν προβληματικός χαρακτήρας. Πήγε κι έφτιαξε μια λέξη μέσα στην υπερβολή, λες και είναι γούνα του Σπύρου Ρέβη. Γιατί μόνο υπερβολικό μπορεί να χαρακτηριστεί το να χωρέσεις μέσα της 6 «ι» και κανένα από αυτά να μην είναι το «γιώτα». Ας ήταν τουλάχιστον όλα ίδια. Αλλά, όχι, μας προέκυψε και υπέρμαχος της διαφορετικότητας. Έτσι, εκτός από 3 ήτα, έχουν μπει κι άλλα τόσα ακαταλαβίστικα. Μόνο και μόνο για να δημιουργήσει τύψεις συνείδησης σε όσους τολμήσουν και λαθέψουν.
Θησαυρός
Το τυπικό δείγμα ανθρώπου που ψάχνει θησαυρούς διαθέτει γάντζο, πατσάκι που σκεπάζει το ένα μάτι, λέει συχνά «γιαρ», φοράει τρίκωχο με νεκροκεφαλή και κρατάει ένα χαρτάκι στο χέρι (εκείνο χωρίς τον γάντζο, εκτός κι αν το έχει κολλήσει σαν post it στο ψυγείο με μαγνητάκι). Χαρτάκι στο χέρι, την αντίστοιχη σελίδα της γραμματικής κατά προτίμηση, οφείλουν να έχουν και όσοι δεν ψάχνουν, αλλά γράφουν για θησαυρούς. Ίσως λόγω του ότι για να τον βρεις χρειάζεται να σκάψεις λακκούβα, η κοινή πεποίθηση είναι πως γράφεται με «υ». Θυσαυρός. Εδώ που τα λέμε, δεν φαίνεται άσχημο. Του πάει το ύψιλον. Αλλά έχει ήδη ένα. Δεν χρειάζεται άλλο.
Κυνηγός
Στο κυνήγι της σωστής ορθογραφίας δεν χωρούν οπαδικά. Ειδικά αν ανήκεις στην κατηγορία ανθρώπων που γράφουν «κηνυγός», καλά θα κάνεις να μην υπερασπιστείς με πάθος την επιλογή σου. Δεν είναι και η ομάδα σου στο κάτω-κάτω. Μόνο ομάδα δεν αλλάζεις. Γυναίκα αλλάζεις, ρούχα αλλάζεις, κόμμα αλλάζεις (ειδικά τα τελευταία χρόνια). Ε, πάρε χαμπάρι πως πρέπει να αλλάξεις και τον τρόπο που γράφεις «κηνυγάω ένα νέτο» για να μην σε πάρουν στο κυνήγι.
Ευαγγελισμός
Υπάρχει ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου. ΟΚ, πολλοί δεν τα πάνε καλά με την θρησκεία, οπότε έχουν μια δικαιολογία. Υπάρχει, επίσης και η στάση Ευαγγελισμός την οποία άδικα ψάχνετε στο Κάμα Σούτρα. Βρίσκεται ακριβώς μετά το Σύνταγμα. Αρκετοί, όμως, αποφεύγουν τα μέσα μαζικής μεταφοράς επειδή κυκλοφορούν αρρώστιες (ωραία λέξη, θα την αναφέρω παρακάτω). Αν ανήκεις ταυτόχρονα και στις δύο αυτές κατηγορίες, δηλαδή δεν πηγαίνεις γονατιστός (πάει να πει με τα πόδια) για να προσκυνήσεις στην Τήνο, έχεις πολλές πιθανότητες να μην γνωρίζεις τον ακριβή τρόπο γραφής της λέξης. Και κάπως έτσι εκτίθεσαι, ειδικά αν είσαι αυτός που πρέπει να φτιάξει το πανό που θα αντικρίσει όλη η Ελλάδα και γράφεις «Εβαγγελισμός». Kudos στον τύπο που προσπάθησε να διορθώσει την γκέλα και να σώσει το οπαδικό κίνημα προσθέτοντας ένα πρόχειρο «υ» πάνω στο «β»
Αρρώστιες
Όταν λέμε «μακριά από εμάς οι αρρώστιες» δεν χρειάζεται να είμαστε υπερβολικοί. Δηλαδή ας παίρνουμε τις προφυλάξεις μας (η ζακετούλα της μάνας είναι must και να ξέρετε θα φορεθεί ξανά πολύ αυτό τον χειμώνα) αλλά με μέτρο. Ορισμένοι (προφανώς υποχόνδριοι) φοβούνται τόσο πολύ τις μολυσματικές ασθένειες που αποφεύγουν ακόμη και να ανοίξουν ένα λεξικό. Ίσως επειδή έχει μικρόβια από τα πολλά χέρια που το έχουν αγγίξει. Ή ακάρεα από τα δύο δάχτυλα σκόνη που έχει μαζέψει. Όποια κι αν είναι η αιτία, μία είναι η ουσία. Θέλει δύο «ρ». Σε αντίθεση με τα αρθρόποδα.
Θηλυκό
Οι περισσότεροι από εμάς ξέρουμε τα πάντα γύρω από το σαξ. Ή σεξ. Όπως λέγεται τέλος πάντων αυτό που κάνει ένα αρσενικό με ένα θηλυκό, συνήθως, ή διάφορες παραλλαγές του. Για την οικονομία της συζήτησης, ας περιοριστούμε στο παραδοσιακό τύπο σεξουαλικής επαφής. Αν το κάνουμε, θα διαπιστώσουμε πως οι γυναίκες έχουν απόλυτο δίκιο όταν εκφράζουν παράπονα για την ανικανοποίητη θηλυκότητά τους. Το «τι θυληκό είσαι εσύ» δεν είναι καλή ατάκα για πέσιμο. Τουλάχιστον όχι μετά την Δ’ δημοτικού όπου λογικά θα έπρεπε οριστικά και αμετάκλητα το θέμα της ορθογραφίας τέτοιων απλών λέξεων θα να έχει λυθεί. Ακόμη και γι’ αυτούς που δεν πρόλαβαν τα μεικτά (ή μήπως μικτά, διάολε) γυμνάσια και πήγαν σε «αρρένων», βλέποντας τα αντικείμενα του πόθου τους να μετατρέπονται σε γυναίκες στα «θηλέων».
Μήνυμα
Κάτι ξέρουν οι εγγλέζοι που χρησιμοποιούν συντομογραφίες. Και κάτι ξέρουν και όσοι τις υιοθετούν. Όπως για παράδειγμα οι εταιρείες κινητής τηλεφωνίας. «Θα λάβετε απαντητικό sms», λένε. Και δεν το κάνουν επειδή τσιγκουνεύονται τους χαρακτήρες επειδή έχουν μικρό συμβόλαιο στο κινητό τους, οπότε δεν τους παίρνει να γράψουν «θα λάβετε απαντητικό small message service». Το κάνουν διότι γνωρίζουν πως πιο εύκολα βρίσκεις να παρκάρεις Κυριακή βράδυ στο Παγκράτι, παρά άνθρωπο που θα δεν θα googlάρει «μύνημα» και θα πάρει απάντηση-γείωση από την google: «Μήπως εννοείτε: μήνυμα». Ναι, μαντάμ, αυτό εννοούμε, αλλά δεν ξέρουμε πώς γράφεται.