Για την μεταπολιτευτική ιστορία της Ελλάδας υπάρχει ένα κομβικής σημασίας γεγονός, ένα γεγονός που θα πρέπει να περάσουν γενιές για να εκκενωθεί από την σημασία του αυτή. Πρόκειται, ξεκάθαρα, για τις εκλογές του 1981. Για πολλούς μάλιστα, η Μεταπολίτευση ξεκινάει ουσιαστικά από εκείνες τις εκλογές και μετά.
Πρόκειται φυσικά για τις εκλογές που το ΠΑΣΟΚ αναδείχθηκε για πρώτη φορά κυβέρνηση, το βράδυ που ήρθε «η αλλαγή». Εκείνο το θριαμβευτικό αποτέλεσμα (που σηματοδότησε μάλλον την αληθινή «Πρώτη Φορά Αριστερά», πριν τις απομιμήσεις των 10s) δεν ήταν μόνο μια νίκη του ΠΑΣΟΚ επί της Νέας Δημοκρατίας -και παράλληλα, φυσικά, η εδραίωση του παραδοσιακού δικομματισμού για τις επόμενες δεκαετίες- αλλά ταυτόχρονα και μια τεράστια νίκη των εταιρειών δημοσκόπησης απέναντι σε όσους τις αμφισβητούσαν.
Σήμερα, οι δημοσκοπήσεις αποτελούν το αλατοπίπερο της προεκλογικών περιόδων και της ευρύτερης πολιτικής συζήτησης εν γένει. Το μακρινό 1981 ωστόσο ήταν καινούριο φρούτο και η εγκυρότητά τους αμφισβητούνταν ευθέως. Φυσικά, αυτό γίνεται και σήμερα αλλά για άλλους λόγους: τότε οι εταιρίες δημοσκόπησης δεν κατηγορούνταν πως έπαιζαν πολιτικά παιχνίδια (άλλωστε χρειάζεται να έχεις επιρροή για να κατηγορηθείς για κάτι τέτοια) αλλά πως επρόκειτο για αληθινούς τσαρλατάνους.
Ήταν χαρακτηριστικό της εποχής το γεγονός ότι τα πολιτικά γραφεία αναφέρονταν μονίμως υποτιμητικά στις δημοσκοπήσεις. Θα έπρεπε κάποια από αυτές να είναι απολύτως ευνοϊκή για ένα κόμμα προκειμένου να την επικαλεστεί στα σοβαρά. Ακόμα και αν υπήρχαν διαφόρων ειδών ρεπορτάζ που έλεγαν πως ορισμένες κρυφές δημοσκοπήσεις καθορίζουν την πολιτική των κομμάτων, ανοιχτά κανένα κόμμα δεν το παραδεχόταν αφού κάτι τέτοιο θα εκλαμβανόταν ως δείγμα έλλειψης σοβαρότητας.
Η δημοσκόπηση που… άλλαξε την ιστορία των δημοσκοπήσεων πάντως, έχει γίνει από μια εταιρία, το όνομα της οποίας έχει μείνει κρυφό. Ήταν παραμονές των εκλογών του 1981, όταν ο διευθυντής της συγκεκριμένης εταιρίας δημοσκοπήσεων, έκανε… δώρο στην «Ελευθεροτυπία» μια προεκλογική δημοσκόπηση η οποία είχε παραγγελθεί από την Νέα Δημοκρατία.
Η τότε ηγεσία του κόμματος της Δεξιάς επέστρεψε την δημοσκόπηση στους ιθύνοντες της εταιρίας ως απαράδεκτη. Ο λόγος; Έδινε στο ΠΑΣΟΚ ποσοστό 47% στις επερχόμενες εκλογές. «Μου την πέταξαν στα μούτρα, γι’ αυτό σας τη δίνω να δημοσιευθεί», είπε ο διευθυντής της εταιρίας στην διεύθυνση της «Ελευθεροτυπίας». «Εγώ ενδιαφέρομαι για τη φήμη και την αξιοπιστία της εταιρίας μου», τόνιζε.
Το αποτέλεσμα των εκλογών ήταν ένας αληθινός θρίαμβος για την ανώνυμη μέχρι και σήμερα εταιρία δημοσκόπησης. Αν και πέρασαν χρόνια μέχρι να γίνει γνωστή η συγκεκριμένη ιστορία, η δημοσιοποίηση αυτή υπήρξε το σημείο αλλαγής για τη φήμη των εν λόγω εταιριών. Για την ακρίβεια, το εκλογικό πατατράκ της Νέας Δημοκρατίας και η ταυτόχρονη υποτίμησή της για τις δημοσκοπήσεις -που την έβγαζαν χαμένη πριν τις εκλογές- την καθιέρωσαν στο μυαλό ενός τμήματος της ελληνικής κοινωνίας ως μια δύναμη συνυφασμένη με το «παλιό».
Για την ακρίβεια, αυτό ήταν απλά ένα από τα μπόλικα στοιχεία που έκαναν το 1981 τη Νέα Δημοκρατία να φαντάζει ξεπερασμένη…