Ξημέρωνε η 26η Απριλίου, το μακρινό πια 1986, όταν τρία σύννεφα θανάτου ορθώθηκαν πάνω από το Τσέρνομπιλ. Ωθούμενα από τους ανέμους, ακολούθησαν διαφορετικές διαδρομές.
Το ένα κατευθύνθηκε προς την Σκανδιναβία, το δεύτερο στην κεντρική Ευρώπη και το τρίτο έφτασε μέχρι την γειτονιά μας, τα Βαλκάνια…
Χρειάστηκε να περάσει ένα μικρό χρονικό διάστημα σιωπής, πριν οι μετρητές κοντινών στην Σοβιετική Ένωση κρατών αρχίσουν να μαρτυρούν την αλήθεια.
Μια αλήθεια την οποία πεισματικά αρνιούνταν να αποκαλύψουν –τουλάχιστον σε ολόκληρη την έκτασή της- οι άνθρωποι του καθεστώτος. Στην πραγματικότητα ο κόσμος ήρθε αντιμέτωπος με δύο διαφορετικά πέπλα. Εκείνο του θανάτου κι αυτό της σιωπής…
Η ελλιπής ενημέρωση και η περιορισμένη πρόσβαση στην πληροφορία εκείνα τα χρόνια έφεραν τις γνωστές σε όλους μας πια αντιδράσεις. Σαν σε κατάσταση πολέμου, οι Έλληνες έσπευσαν να αδειάσουν τα ράφια των σούπερ μάρκετ από κονσέρβες. Το μήνυμα που διαδόθηκε από στόμα σε στόμα ήταν σαφές. Μην καταναλώσετε οτιδήποτε φρέσκο. Ούτε γάλα, ούτε φρούτα, ούτε τίποτα άλλο που θα μπορούσε να έχει επιμολυνθεί και να φέρει ραδιενεργά υλικά, επικίνδυνα για την υγεία.
Όμως, μέχρι το διάστημα μεταξύ του ατυχήματος στον πυρηνικό αντιδραστήρα του Τσέρνομπιλ και της οδηγίας να αποφευχθούν τα φρέσκα γαλακτοκομικά ήταν δέκα ολόκληρες μέρες.
Μόλις στις 5 Μαΐου ήρθε αυτή η σύσταση, με πολλούς να ακολουθούν τις οδηγίες και άλλους να τις αγνοούν πλήρως. Στην πραγματικότητα ελάχιστοι γνώριζαν τις προεκτάσεις και τις επιπτώσεις αυτού που είχε συμβεί και θα σημάδευε μεγάλες περιοχές της Ευρώπης για δεκαετίες.
Για τους ελληνορθόδοξους ήταν Μεγάλη Εβδομάδα. Για την ακρίβεια, Μεγάλη Τετάρτη, όταν άρχισαν να βγαίνουν προς τα έξω ορισμένα στοιχεία. Ακολούθησε πανικός και κατηγορίες. Στο στόχαστρο, φυσικά, μπήκε η τότε κυβέρνηση, ενώ άλλοι μετακύλησαν τις ευθύνες στον «Δημόκριτο», υποστηρίζοντας ότι όφειλε να είχε πάρει πρωτοβουλίες ώστε να ενημερώσει νωρίτερα για την κατάσταση. Είπαμε, όμως, υπήρχε πέπλο σιωπής εκείνο το πρώτο κρίσιμο διάστημα…
Το πρόβλημα έμοιαζε εντονότερο στην Βόρεια Ελλάδα. Οι περιοχές της Μακεδονίας, της Θεσσαλίας και της Θράκης ήταν εκείνες που «χτυπήθηκαν» πιο πολύ. Λόγω του ότι το ραδιενεργό σύννεφο κινούνταν χαμηλά, ο Όλυμπος και άλλοι ορεινοί όγκοι, λειτούργησαν ως ασπίδα, προστατεύοντας -κατά κάποιο τρόπο- άλλα μέρη. Έτσι, οι μετρήσεις ήταν πολύ καλύτερες στην Ήπειρο ή την Κρήτη.
Η συγκέντρωση ραδιενεργών στοιχείων, όπως το καίσιο, μετρήθηκε σε ορισμένες περιπτώσεις στα 65 Κιλομπεκερέλ ανά τετραγωνικό μέτρο εδάφους, όταν το όριο επικινδυνότητας, σύμφωνα με τους επιστήμονες, δεν ξεπερνά τα 5 Κιλομπεκερέλ.
Και τα ίδια βασανιστικά αποτελέσματα επαναλαμβάνονταν και σε έρευνες που πραγματοποιήθηκαν ακόμη και 20 χρόνια αργότερα. Οι ειδικοί λένε πως ο κύκλος ζωής του συγκεκριμένου θανατηφόρου υλικού είναι 35ετής, πράγμα που σημαίνει πως κάπου εδώ κοντά θα μπορέσουμε να πούμε ότι απαλλαχθήκαμε από αυτό…
Ωστόσο πίσω στο 1986 οι αντιδράσεις λόγω του φόβου ήταν τέτοιες που κάποιοι έφτασαν στο σημείο να εγκαταλείψουν πόλεις της Βορείου Ελλάδας και να μεταναστεύσουν στα νότια, φοβούμενοι για την δική τους υγεία και κυρίως εκείνη των παιδιών τους. Και δύσκολα μπορεί ακόμη και σήμερα να τους κατηγορήσει κανείς, αφού ελάχιστοι γνώριζαν τις δυνητικές συνέπειες και είχαν την άδεια να κάνουν εκτιμήσεις ή να μιλήσουν για αυτές.
Στην Ελλάδα δεν υπήρξαν καταγεγραμμένοι θάνατοι που να αποδίδονται ευθέως στη ραδιενέργεια που εκλύθηκε μετά το ατύχημα του πυρηνικού αντιδραστήρα στο Τσέρνομπιλ. Η απόσταση ήταν τέτοια που βοήθησε στην αποφυγή ενός ολέθρου. Πάντως και η χώρα μας πλήρωσε το τίμημά της στο «τέρας».
Σύμφωνα με έρευνα της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας, υπολογίζεται ότι εκείνη την χρονιά, το 1986, πραγματοποιήθηκαν 2.500 εκτρώσεις, οι οποίες αποδίδονται αποκλειστικά στον φόβο των μελλοντικών γονέων ότι θα έφερναν στον κόσμο ένα παιδί με προβλήματα, ανάλογα με εκείνα που είδαμε στις τερατογενέσεις των επόμενων χρόνων, κατά κύριο λόγο στην Ουκρανία, αλλά και σε άλλες κοντινές στην καταστροφή περιοχές.
Επιπλέον, μέλη της ιατρικής κοινότητας στην Ελλάδα θεωρούν ότι τουλάχιστον 1.500 περιπτώσεις εμφάνισης καρκίνου την δεκαετία μετά το ατύχημα, δεν μπορούν να εξηγηθούν με βάση το ιστορικό ή τις συνήθειες των ανθρώπων που ασθένησαν και τελικά πέθαναν. Θεωρούν ότι είναι πολύ πιθανό, επομένως, να συνδέονται ευθέως με το ευρισκόμενο χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά Τσέρνομπιλ…