Έχουμε μια τάση, όταν ανακαλούμε τις πρώτες δεκαετίες της μετεμφυλιακής Ελλάδας, να επικεντρωνόμαστε μόνο σε μια -ας είμαστε ειλικρινείς- μίζερη πλευρά της κοινωνίας. Η φτώχεια, η αμορφωσιά, η τάση των ανθρώπων να επικεντρώνεται σε ζητήματα επιβίωσης και να μην ενδιαφέρεται για άλλα πράγματα, η εναντίωση στον κομμουνισμό και η τάση απόκρυψης βαθύτερων ευαισθησιών για να μην ταυτιστεί κανείς μαζί του: θα έλεγε κανείς πως η δεκαετία του ’50 είναι ένα μεγάλο ψηφιδωτό από όλα αυτά.
Όμως, αυτή η εικόνα δεν ήταν παντοδύναμη. Ήταν σίγουρα κυρίαρχη αλλά εμπεριείχε και ρωγμές. Όσο αδιανόητο και αν φαντάζει, υπήρχαν ορισμένοι κύκλοι, ομάδες και παρέες που συγκροτούσαν μια underground φάση. Μια τέτοια ήταν και η λεγόμενη «Υπαρξιστές του Ψυρρή», μια παρέα που συναντιόταν σε ένα μέρος που με τη σειρά του είχε ένα όνομα που φλέρταρε με τον σουρεαλισμό: «Ιπτάμενη Παράγκα».
Όλα ξεκίνησαν το 1950. Δυο φοιτητές, ο Κυριάκος Χατζηγεωργίου και ο Φώτης Μπαλλής συνάντησαν τον Σίμο Τσαπνίδη, έναν 31χρονο τσαγκάρη που έμενε σε μια παράγκα στου Ψυρρή, που το σπίτι του ήταν ταυτόχρονα και το εργαστήρι του. Οι δυο νεαροί ενθουσιάστηκαν όταν έπιασαν τη συζήτηση με τον Σίμο και άκουσαν τις αντιλήψεις του. Διότι αυτός ο τσαγκάρης ήταν ταυτόχρονα και ένας αληθινός φιλόσοφος του δρόμου.
Οπαδός του Υπαρξισμού, θιασώτης της φράσης «ο άνθρωπος είναι καταδικασμένος να ζει ελεύθερος», ο «Σίμος, ο υπαρξιστής» ήταν πολύ μπροστά από την εποχή του και συνήθιζε να ανοίγει συζητήσεις που εκείνη την εποχή έμοιαζαν έξω από κάθε λογική. Σταδιακά, η παράγκα του Σίμου έγινε κάτι πολύ παραπάνω από το απλό εργαστήρι και σπίτι ενός τσαγκάρι: έγινε ένα αληθινό πολιτιστικό κέντρο.
Φράσεις όπως «Η κατάστασις είναι κρίσιμος αλλά όχι απελπιστική» και «Αν απελπιστείς, μην απελπίζεσαι» είναι γραμμένες στους τείχους του χώρου ενώ σιγά-σιγά οι θαμώνες της «Ιπτάμενης Παράγκας» πολλαπλασιάζονται, γίνονται δεκάδες. Ιδρύεται ο Εθνικός Σύλλογος Ελλήνων Υπαρξιστών «Ο Διογένης» και στην παράγκα γίνεται ο κακός χαμός: πάρτυ, δυνατές μουσικές μέχρι το πρωί, συζητήσεις φιλοσοφικού (και συγκεκριμένα, υπαρξιακού) περιεχομένου, φιλανθρωπικές δράσεις -όπως εκείνη υπέρ των σεισμόπληκτων του Ιονίου μετά τον σεισμό του 1953- και φυσικά, αλκοόλ και ναρκωτικά.
Οι υπαρξιστές του Ψυρρή υπήρξαν ένα αληθινό κοινωνικό φαινόμενο στην εποχή του. Δημιούργησαν μια κοινότητα που πανεύκολα μπορεί να οριστεί ως προπομπός των χίπηδων αλλά -στην περίπτωση του ελληνικού χώρου- ακόμα και των αναρχικών. Για αυτούς τραγούδησε μέχρι και η Σωτηρία Μπέλλου…
Η ταχύτατη και γεμάτη ένταση πορεία των «Υπαρξιστών του Ψυρρή» κράτησε για περίπου τέσσερα χρόνια. Το 1954, η αστυνομία έκανε έφοδο στην παράγκα του «Σίμου, του υπαρξιστή» και συνέλαβε όλους τους παρευρισκόμενους με κατηγορίες πως «αγόρια και κορίτσια καπνίζουν και κάθονται στο πάτωμα, έχουν πίνακες με γυμνά και ποιήματα που εξυμνούν τον έρωτα». Αν και αφέθηκαν ελεύθεροι μια μέρα μετά, η δραστηριότητα του ομίλου δεν συνεχίστηκε.
Ο Σίμος Τσαπνίδης έφυγε από την Ελλάδα και γύρισε για 21 χρόνια -μέχρι και το 1975 όταν και επέστρεψε- γυρνούσε σε όλη την Ευρώπη. Έκανε δουλειές του ποδαριού ίσα-ίσα για να βγαίνει οικονομικά και εξερευνούσε τα φιλοσοφικά ρεύματα διάφορων χωρών. Έμεινε στη Γαλλία για πάνω από δέκα χρόνια, δούλευε σε ένα εργοστάσιο και γνώρισε όλους τους διανοούμενους της γαλλικής πρωτεύουσας ενώ πήρε ενεργό μέρος και στον Μάη του ’68.
Η ομάδα των υπαρξιστών του Ψυρρή ήταν ένας πρώτος σπασμός μιας αμφισβήτησης και ενός πνεύματος ελευθεριότητας και αλληλεγγύης που άργησε πολύ να βρει ακολούθους. Αλλά ενδεχομένως, κάθε ρεύμα κουλτούρας έξω από την Αριστερά και μακριά από τη Δεξιά που θέλει να βρει ιδεολογικούς προγόνους, στους υπαρξιστές του Ψυρρή θα τους βρει.