Είναι κάποιες φορές που η Ιστορία επιλέγει να σε ξεχάσει. Επιλέγει να μην αφήσει κανένα εξακριβωμένο στοιχείο για το ποιος είσαι και σε κάνει κάτι σαν μύθο. Ίσως αυτό να σου δίνει με έναν άλλο τρόπο πράγματα που σου στέρησαν όσοι καταγράφονται στην Ιστορία.
Δεν είναι κάποιο κοινό μυστικό πως ο “πολιτισμός” της Δύσης, οι λευκοί, καταπάτησαν, δολοφόνησαν, υποβίβασαν την ανθρώπινη αξία της μαύρης φυλής από τον 18ο αιώνα και μετά. Και δυστυχώς τα κατάλοιπα τέτοιων στιγμάτων έχουν περισσέψει στις κοινωνίες του σήμερα, παραδόξως σε κοινωνίες που είναι πολυπολιτισμικές και η δημιουργία κι ανάπτυξή τους έγινε από πολλές εθνότητες.
Έτσι «ανώνυμοι» είναι ως προς την προγενέστερη καταγωγή τους οι άνθρωποι που ζουν στο Άβατο και κατά μόνας στα χωριά Παλαιό Κατράμιο, Εύλαλο, Δέκαρχο, Κρεμαστή και Παλαιό Εράσμιο. Είναι όλα τους χωριά της Θράκης, στην Ξάνθη και πέριξ, με το βλέμμα προς την Ανατολική Θράκη, όπου με επίκεντρο το Άβατο θα δει κανείς ανθρώπους με μαύρο δέρμα να μιλούν άπταιστα ελληνικά και να νιώθουν-είναι Έλληνες.
Πρόκειται για μια από τις πολλές περιπτώσεις που μπορεί να συναντήσει κανείς σε παγκόσμιο επίπεδο, κατά τις οποίες άνθρωποι περιπλανώμενοι βρέθηκαν κατά τύχη σε έναν τόπο που δεν προσιδίασε στα φυλετικά-εθνολογικά τους χαρακτηριστικά, τον έκαναν τόπο τους, αφομοιώθηκαν και στο πέρασμα των αιώνων δεν ήταν πια ένα εξωγενές κομμάτι.
Μόνο που στην περίπτωση των Αφροελλήνων του Αβάτου και των λοιπών χωριών δεν ήταν μια περιπλάνηση που τους έφερε στην τότε οθωμανική επικράτεια. Η επικρατέστερη φήμη για την παρουσία τους στη Θράκη λέει πως κάποιους μακρινούς προγόνους τους τους έφερε κάποιος Αιγύπτιος πασάς (πιθανότατα ο γιος του Ιμπραήμ, Μοχάμετ Άλι), μιας και η περιοχή ήταν αιγυπτιακό τσιφλίκι.
Καθώς η δουλεία ήταν διαδεδομένη τότε και στη Βόρεια Αφρική, η Αίγυπτος που είχε υπό την κατοχή της το Σουδάν, φαίνεται σύμφωνα με μελετητές, πως έκανε εμπόριο ανθρώπων. Η οθωμανική αυτοκρατορία ήταν ένας από τους βασικούς της “πελάτες” και μια εποχή πριν 300-350 χρόνια κατέπλευσαν στα Άβδηρα καραβιές με μαύρους σκλάβους που αγοράστηκαν από ντόπιους μπέηδες.
Από τότε η πορεία τους διεγράφη αποκλειστικά σε ελληνικό έδαφος, το οποίο ήταν και είναι επιλογή τους. Μάλιστα, όταν έγινε η καταστροφή της Σμύρνης και η Ελλάδα με την Τουρκία υπέγραψαν τη Συνθήκη της Λωζάννης για την ανταλλαγή πληθυσμών, οι Αφροέλληνες της Θράκης επέλεξαν να μην μεταβούν στην Τουρκία, παρόλο που η εξωτερική τους εμφάνιση και η θρησκευτική τους πεποίθηση ήταν πιο κοντά, και έμειναν στη Θράκη.
Από το 1923 κι εντεύθεν είναι αναπόσπαστο κομμάτι των τοπικών κοινωνιών και δεν σταματούν να τονίζουν πως η εθνικότητα τους είναι απόλυτα ελληνική. Παρόλο δε που μέχρι τα τέλη του 20ου αιώνα δεν επιδίδονταν σε επιμειξίες με καυκάσιους και τις άλλες εθνότητες της περιοχής, κάποια στιγμή άρχισαν και οι γάμοι μεταξύ των, με αποτέλεσμα εν έτει 2020 οι γηραιότεροι μαύροι να έχουν λιγότερο μελαψούς απογόνους.
Σε ένα κατατοπιστικό ρεπορτάζ που είχε κάνει το 2014 η Αλεξάνδρα Τζαβέλλα για την Ελευθεροτυπία, ο περήφανος για το τόσο σκούρο χρώμα του δέρματος του βοσκός Μεμέτογλου Μπαχρί, είχε πει με χιούμορ: «Τα παιδιά μας τώρα άλλαξαν, έγιναν παρδαλά. Ο γιος μου πήρε νύφη άσπρη. Χάνεται το μαύρο σιγά σιγά». Ιδιαίτερη είναι η συναναστροφή τους με το πομακικό στοιχείο της περιοχής πάντως.
Οι περισσότεροι έχουν καταπιαστεί με την αγροτιά και μόνο στις τελευταίες 2 δεκαετίες θα δεις ανθρώπους που καταφέρνουν να ολοκληρώσουν το σχολείο και να κάνουν και σπουδές, καθώς οι παλιότερες γενιές αναγκάζονταν εύλογα να ξεκινήσουν τη δουλειά από μικρά παιδιά και απορροφήθηκαν στη γεωργική ζωή.
Η περίπτωση τους πάντως είναι από τα πιο τρανά παραδείγματα πως από ένα σημείο και μετά καταντά αυταρχικός ο τρόπος που επιλέγουμε να τοποθετήσουμε εθνοτικά κάποιων αγνοώντας το τι νιώθει ο ίδιος και πώς τα βιώματα του άλλαξαν πορεία στην επαφή του με έναν τόπο και στη δημιουργία ριζών.
Φωτογραφίες enet.gr