Σε όλη τη διάρκεια της ύπαρξης τους από το 1991 και μετά, τα Σκόπια ή, για να είμαστε νομικά σωστοί, η Βόρεια Μακεδονία υπήρχε στην ελληνική ατζέντα συνδεδεμένη αποκλειστικά με το ζήτημα της ονομασίας.
Η συγκεκριμένη χώρα όμως απειλεί την Ελλάδα και τα Βαλκάνια για έναν πολύ πιο σοβαρό κι αντικειμενικό λόγο από ένα όνομα που ούτως ή άλλως στον υπόλοιπο κόσμο το έχουν αποδεχτεί από δεκαετίες.
Πρόκειται για μια από τις 10 πιο μολυσμένες χώρες του πλανήτη και αναμφίβολα μέσα στην ευρωπαϊκή τριάδα, ενώ έχει το…παράσημο να διαθέτει την πιο μολυσμένη πόλη της γηραιάς ηπείρου.
Το Τέτοβο είναι μια περιοχή 200.000 κατοίκων, ένα θεωρητικά μεγάλο αστικό κέντρο για μια χώρα 2 και πλέον εκατομμυρίων. Αριθμεί όμως κι αυτό, όπως η χώρα συνολικά, λίγα χρόνια σε έναν καπιταλιστικό κόσμο και δεν έχει αποβάλει καθόλου τα κομμουνιστικά κατάλοιπα. Αυτό δεν το αναφέρουμε σε ένα πολιτικό πλαίσιο, αλλά σε ένα πλαίσιο κοινωνικό, αντίληψης, υποδομών, κατασκευών.
Τα αυτοκίνητα είναι τα περισσότερα εισαγόμενα από τη Ρωσία και κατά 90% μεταχειρισμένα. Παλιάς κατασκευής με λίγα λόγια. Αυτό σημαίνει πολλά σε επίπεδο απελευθέρωσης ρύπων. Η έλλειψη οποιασδήποτε αστικής συγκοινωνίας μάλιστα, καθιστά τα ρυπογόνα αυτά οχήματα το μοναδικό μέσο μεταφοράς των κατοίκων.
Τα κτίρια έχουν καταπιεί κάθε ίχνος πράσινου και το τσιμέντο κυριαρχεί παντού. Κι αυτό δημιουργεί συγκεκριμένες συνθήκες στην ανανέωση του αέρα και στην απορρόφηση της θερμοκρασίας από την ατμόσφαιρα.
Από την άλλη υπάρχουν πάρα πολλές χωματερές που είναι εστίες μικροβίων, αλλά και απελευθερώνουν διοξείδιο στον αέρα. Ο λόγος είναι πως πάρα πολλοί Ρομά που μαζεύουν πλαστικό από τις χωματερές για να το πουλήσουν, βάζουν συχνά φωτιές σε ορισμένα σκουπίδια για να μπορέσουν να ξεχωρίσουν αυτό που τους χρησιμεύει.
Εκείνο όμως που χειροτερεύει περισσότερο τα πράγματα είναι πως δεν υπάρχει θέρμανση πέρα από τα τζάκια, άρα τα καυσόξυλα. Το χαμηλότερο στρώμα της ατμόσφαιρας ρυπαίνεται απίστευτα από τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και άλλων επιζήμιων αερίων. Σε συνδυασμό με την ύπαρξη εργοστασίων κάρβουνου που λειτουργούν χωρίς άδειες και με κακές υποδομές, δεν είναι παράξενο που μιλάμε για μια υπερμολυσμένη πόλη.
Το περίεργο είναι που καταφέρνουν κι επιβιώνουν οι άνθρωποι εκεί. Αν το δούμε κυνικά, ακόμα και οι 2.000 θάνατοι το χρόνο που οφείλονται στον μολυσμένο αέρα της χώρας συνολικά, είναι μικρός. Και να σκεφτεί κανείς πως μιλάμε για μια χώρα που κυκλώνεται από βουνά, κάτι που θεωρητικά σημαίνει ότι εμποδίζουν την έλευση μολυσμένου αέρα από τις διπλανές πόλεις. Φανταστείτε να μην υπήρχαν κι αυτά τι θα συνέβαινε…
Παρά το γεγονός πως από το 2015 έχει ξεκινήσει ένα σχέδιο βελτιστοποίησης της ατμόσφαιρας, ελάχιστα έχουν αλλάξει. Μάλιστα, το 2017 εγκρίθηκε ένα κονδύλιο για να μοιραστούν 50.000 μάσκες φιλτραρίσματος του αέρα, ώστε να τις έχουν μαζί τους οι πολίτες. Όπως αντιλαμβάνεστε στη συγκεκριμένη πόλη είχαν ανακαλύψει τις μάσκες και τα μέτρα προφύλαξης πολύ πριν τον κορωνοϊό. Και ασφαλώς το πρόβλημα της μόλυνσης είναι τόσο μεγάλο που μπροστά του ο covid-19 μοιάζει…παιχνιδάκι!
Κάτι πολύ ενδεικτικό για το Τέτοβο και εν συνόλω για τη χώρα είναι πως η πιο δημοφιλής εφαρμογή είναι μία που μετράει τα επίπεδα μόλυνσης του αέρα κάθε στιγμή. Όλες οι κινήσεις των πολιτών από τις δουλειές μέχρι τις εξόδους για διασκέδαση, καθορίζονται απ΄αυτή την εφαρμογή. Στην ουσία ζουν φυλακισμένοι.
Ακόμα και το χειμώνα που, πάλι στη θεωρία, θα έπρεπε να καθαρίζει ο αέρας, δεν σημειώνεται κάποια σημαντική αλλαγή. Σε αυτό συνηγορούν και γεγονότα όπως αυτό του προπερασμένου Δεκέμβρη, όταν και μια υποδομή σε ένα εργοστάσιο καταστράφηκε λόγω φτωχής κατασκευής και απελευθερώθηκε στην ατμόσφαιρα ένα πυκνό καφέ σύννεφο.
Για να καταλάβει κανείς και την αδυναμία ή μη διάθεση του κράτους να επιληφθεί των προβλημάτων, το νέο πλάνο μείωσης των ρύπων έχει ως χρονικό όριο το 2026. Έξι χρόνια μετά. Σημειολογικά και μόνο να το δει κανείς, αντιλαμβάνεται πως υπάρχει κάτι πολύ πιο βαθύ και εδράζεται, όπως όλα τα πράγματα στον κόσμο σήμερα, σε χρήμα κάτω από το τραπέζι.
Όλα τα προβληματικά εργοστάσια εγκρίθηκαν κατόπιν κρυφών συμφωνιών με επιχειρηματίες από άλλες χώρες. Γι΄αυτό για 15 χρόνια τώρα δεν έχει αλλάξει κανένα σε υποδομές, ούτε έχει κλείσει. Την ίδια στιγμή ο κόσμος φωνάζει «Αφήστε μας να αναπνεύσουμε». Είναι όμως κι αυτός αδύναμος, αφού δεν έχει άλλη επιλογή από το να συναινεί έμμεσα ή άμεσα στη μόλυνση.
Αν προσθέσει κανείς στο Τέτοβο και τη Βόρεια Μακεδονία συνολικά άλλες βαλκανικές χώρες, όπως η Βοσνία κι η Σερβία, θα δει ότι μιλάμε για μια βόμβα ατμοσφαιρικής ρύπανσης που μεγαλώνει και όταν εκραγεί θα κάνει μεγάλη ζημιά. Δεν θα ήταν υπερβολή να μιλήσουμε για ένα Τσέρνομπιλ των Βαλκανίων. Λιγότερο θανατηφόρο προφανώς, αλλά προβληματικό κι επικίνδυνο σε κάθε περίπτωση!