Αν βρεθεί κανείς στο Μπαγκλαντές και αναφέρει το όνομα της Grameen, δύσκολα θα υπάρξει κάποιος που να μην γνωρίζει περί τίνος πρόκειται. Είναι άλλωστε ένας αληθινός τραπεζικός κολοσσός για τη χώρα, αποτελούμενος από 1.456 καταστήµατα µε 13.500 υπαλλήλους, που εξυπηρετούν σχεδόν 52.000 χωριά ή πόλεις σε ολόκληρο το Μπαγκλαντές. Και το όνομά της είναι συνδεδεμένο με έναν άνθρωπο: τον Μοχάμεντ Γιουνούς, γνωστό στο Μπαγκλαντές και ως «ο τραπεζίτης των φτωχών».
Ο Γιουνούς υπήρξε ο άνθρωπος που κατάφερε το ακατόρθωτο: έχτισε μια τράπεζα μεγαθήριο, που ταυτόχρονα διατήρησε και εφάρμοσε οικονομικές πολιτικές φιλικές και όχι εχθρικές προς τους φτωχούς ανθρώπους της χώρας. «Πρέπει να πιστέψουμε στους ανθρώπους και στην ικανότητά τους να αλλάξουν τη ζωή τους», είχε πει το 2011 ο βραβευμένος με Νομπέλ Οικονομίας, Μοχάμεντ Γιουνούς, όταν αποσύρθηκε από τη θέση του επικεφαλής της τράπεζας έπειτα από 37 χρόνια.
Όταν το 1970 ο Γιουνούς επέστρεψε στο Μπαγκλαντές με πτυχίο οικονομολόγου, έβαλε στόχο της ζωής του να καταπολεμήσει τη φτώχεια και την πείνα στη χώρα του. Το 1976, ενώ βρισκόταν στο χωριό Τζόμπρα παρατηρούσε τους χωρικούς που έπλεκαν καλάθια, να ζουν μέσα σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας παρά τις πρωτοφανείς επιδεξιότητές τους. Οι χωρικοί δανείζονταν χρήματα με πολύ υψηλό τόκο για να αγοράσουν μπαμπού και αφού εξοφλούσαν τους δανειστές τους, δεν τους απέμενε καθόλου κέρδος. Ο Γιουνούς, παρατηρώντας αυτή την πραγματικότητα, σκέφτηκε μια ιδέα που έμελλε να αλλάξει την τραπεζική ιστορία της χώρας.
Η ιδέα του Γιουνούς ήταν να δημιουργηθεί μια τράπεζα που θα βασιζόταν απόλυτα στην αμοιβαία εμπιστοσύνη με τους δανειολήπτες και να λειτουργεί χωρίς καμία άλλη δικλείδα. Χωρίς εγγυήσεις, γραφειοκρατία και κυρώσεις. Απλά να δανείζει χωρίς τόκο χρήματα και να αφήνει ελεύθερο το χρονικό περιθώριο αποπληρωμής του δανείου. Γιατί ωστόσο μια τράπεζα να τη συμφέρει αυτό το μοντέλο; Χωρίς τόκους και αύξηση για τα χρωστούμενα άνω του χρηματικού ποσού δανεισμού; Διότι πολύ απλά, συμφέρει τον ίδιο τον δανειολήπτη να εξοφλήσει όσο πιο γρήγορα γίνεται προκειμένου να ξαναζητήσει άμεσα νέο δάνειο. Αν δεν εξοφλήσει το παλιό του, δεν τον περιμένει καμία τιμωρία, αλλά η τράπεζα δεν τον ξαναδανείζει.
Και όμως είναι αλήθεια, αυτό ακριβώς συμβαίνει: η Grameen δεν δεσμεύει κανέναν από τους πελάτες της µε κανένα νοµικό έγγραφο, συνεπώς οι όποιες αποτυχίες αποπληρωμής των δόσεων του δανείου, δεν οδηγούν σε καµία δικαστική περιπέτεια. Η μοναδική κύρωση είναι πως δεν µπορούν να συνεχίσουν να είναι πελάτες της τράπεζας. Μάλιστα, πολλοί από τους μόνιμους δανειολήπτες γίνονται επίσημοι συνεργάτες της τράπεζας ενώ το πρωτόκολλο της εταιρίας απαιτεί συμμόρφωση με τις «16 υποχρεώσεις» του προγράμματος, στις οποίες περιλαμβάνονται ο οικογενειακός προγραμματισμός, η εκπαίδευση των παιδιών τους, το να μην παίρνουν ούτε να δίνουν προίκα, καθώς και να ασπασθούν τις αρχές «της πειθαρχίας, της ενότητας, του θάρρους και της σκληρής δουλειάς» σε όλες τις πλευρές της ζωής τους.
Και κάπως έτσι, η Grameen όπως ονομάστηκε η τράπεζα που ίδρυσε ο Γιουνούς, έμεινε γνωστή και ως «ηθική τράπεζα» ή «Τράπεζα των Φτωχών» και ο ιδιοκτήτης της τιμήθηκε για την προσφορά του με Νομπέλ Ειρήνης το 2006. Η Grameen προώθησε την επιχειρηματικότητα σε περιοχές του Μπαγκλαντές που ζούσαν σε καθεστώς απόλυτης εξαθλίωσης. Άλλαξαν οι ζωές άπειρων ανθρώπων και στα χρόνια λειτουργίας της, η αποπληρωμή των δανείων αγγίζει το 99%. Μάλιστα, παραδοσιακά το 97% των δανειοληπτών της τράπεζας είναι γυναίκες και τα εννέα από τα δώδεκα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου είναι γένους θηλυκού.
Ο Μοχάμεντ Γιουνούς είναι σήμερα 80 χρονών και για το Μπαγκλαντές το όνομά του είναι θρυλικό. Δεν είναι απλά το Νόμπελ Ειρήνης του 2006 αλλά η συνολική οπτική του απέναντι στην οικονομία, που έχει δώσει βαθιές ανάσες στην κοινωνίας της χώρας του. Στην τελική η ίδια η αντίφαση που προκύπτει από τη φράση «Τραπεζίτης των Φτωχών» τα λέει όλα.
Η συγκεκριμένη λογική, πάνω στην οποία βασίζεται η Grameen, δηλαδή οι μικροπιστώσεις, έρχεται σε λίγο καιρό και στην Ελλάδα, με διαφορετικό φυσικά μοντέλο.
Οι μικρές επιχειρήσεις θα έχουν τη δυνατότητα να δανείζονται ποσά έως και 25.000 ευρώ χωρίς προσημείωση, προκειμένου να μην αναγκάζονται να καταφεύγουν στην ακραία λύση των τοκογλύφων. Το αν η εφαρμογή του σχεδίου (η δημιουργία του οποίου ξεκίνησε επί Σύριζα και ολοκληρώνεται απ’ τη σημερινή κυβέρνηση) θα θυμίζει κάτι από το δημιούργημα του Γιουνούς, θα φανεί στο χειροκρότημα…