Καλά κρυμμένα τα περισσότερα από αυτά, τα 25 περίφημα Δρακόσπιτα που βρίσκονται διάσπαρτα στην περιοχή της Έυβοιας, κρατούν ακόμη καλά κρυμμένα τα περισσότερα από τα μυστικά τους, «προστατευμένα» από τα περίπου 2.000-2.500 χρόνια που έχουν μεσολαβήσει από την μυστηριώδη κατασκευή τους.
Αυτά τα εκπληκτικά κτίσματα στέκουν ακόμη περήφανα και πελώρια προκαλώντας τους επιστήμονες κάθε λογής. Τους αρχαιολόγους που πονοκεφάλιασαν μέχρι να βρουν μια θεωρία για την λειτουργικότητά τους και στοιχεία που να την υποστηρίζουν, αλλά και τους αρχιτέκτονες οι οποίοι μέχρι τις μέρες μας δεν έχουν ικανοποιητικές απαντήσεις για το πώς ήταν δυνατό, με χρήση της τεχνολογίας που υπήρχε διαθέσιμη στους κλασικούς και πρώιμους ελληνιστικούς χρόνους, να χτιστούν τέτοιας φύσης οικοδομήματα.
Για να φτιαχτούν έχει χρησιμοποιηθεί η εκφορική (όπως αποκαλείται σήμερα) μέθοδος. Πράγμα που σημαίνει ότι συνήθως τετράγωνοι ή ορθογώνιοι και σχετικά λεπτοί λίθοι έχουν τοποθετηθεί ο ένας πάνω στον άλλον, χωρίς λάσπη ή κάποιο άλλο συνδετικό υλικό. Συγκρατούνται μόνο από το βάρος τους και ακριβώς η ίδια τεχνική έχει ακολουθηθεί και για τα σκέπαστρά τους, η οποία απαιτεί ιδιαίτερες γνώσεις μαθηματικών και φυσικής για να αντέξει το ίδιο το βάρος της και να μην γκρεμιστεί παρασύροντας και το υπόλοιπο κτίσμα. Άγνωστο πώς, αλλά οι αρχαίοι κάτοικοι της περιοχής κατόρθωσαν να τους μεταφέρουν από κοντινά λατομεία και να τους τοποθετήσουν προκειμένου να κατασκευάσουν τα 25 Δρακόσπιτα (τουλάχιστον τόσα έχουν διατηρηθεί και μάλιστα σε άψογη κατάσταση).
Το πιο γνωστό και επιβλητικό Δρακόσπιτο (μεταγενέστερη ονομασία που υιοθετήθηκε εξαιτίας του μεγέθους τους) είναι αυτό που δεσπόζει στην κορυφή του όρους Όχη, πάνω από την πόλη της Καρύστου, σε υψόμετρο σχεδόν 1400 μέτρων. Οι λίθοι προέρχονται από την γύρω περιοχή, αλλά το πραγματικό μυστήριο είναι και το πώς μεταφέρθηκαν μα κυρίως το πώς ανέβηκαν και τοποθετήθηκαν εκεί σε ύψος δύο μέτρων, αφού μιλάμε για ογκόλιθους το βάρος των οποίων μπορεί να φτάσει ακόμα και τους 10 τόνους!
Οι διαστάσεις του κτίσματος είναι 12, Χ 7,7 μέτρα, με το πάχος των τοιχωμάτων να ξεπερνά το 1,5 μέτρο, γεγονός που σημαίνει ότι ο εσωτερικός χώρος έχει εμβαδόν κάτι περισσότερο από 50 τετραγωνικά μέτρα. Από όλες τις λίθινες πλάκες που έχουν χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή του εκείνη που εντυπωσιάζει πιο πολύ από όλες είναι αυτή η οριζόντια στην τύπου Π είσοδό του, που έχει μήκος τεσσάρων μέτρων, πλάτος δύο μέτρων και πάχος που φτάνει τα 30 εκατοστά. Με κάποιον τρόπο τοποθετήθηκε εκεί, κανείς δεν ξέρει πώς, πριν από 2.500 χρόνια…
Κατά καιρούς έχουν διατυπωθεί διάφορες θεωρίες σχετικά με την χρήση και την χρησιμότητα τέτοιων αινιγματικών κατασκευών, ειδικά για αυτή στην κορυφή του συγκεκριμένου βουνού. Τι σκοπό μπορεί να εξυπηρετούσε εκεί πάνω. Ορισμένοι επιστήμονες έκαναν λόγο για φυλάκια, για φρυκτωρίες ή ακόμη και για καταφύγια στρατιωτών ή εργαζομένων στα λατομεία. Πιθανολογείται όμως ότι όλες αυτές ήταν μεταγενέστερες χρήσεις από ανθρώπους που τα βρήκαν ήδη έτοιμα.
Πιο κοντά στην αλήθεια ενδεχομένως έφτασε ο καθηγητής Νικόλαος Μουτσόπουλος ο οποίος σε κατασκευές κοντά σε Δρακόσπιτα ανακάλυψε οστά ζώων και θραύσματα από αγγεία, όπως και άλλα στοιχεία που τον οδήγησαν στην σκέψη ότι επρόκειτο για λατρευτικούς χώρους όπου πραγματοποιούνταν θυσίες προς τιμήν των αρχαίων ελληνικών θεοτήτων και πιο συγκεκριμένα ότι ήταν ιερά αφιερωμένα στον Δία και στην Ήρα.
Σε ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν αργότερα βρέθηκαν στο δάπεδο του Δρακόσπιτου του Όρους Όχη πολλά κύπελλα και αγγεία, τα οποία ήταν όλα συγκεντρωμένα και τοποθετημένα ανάποδα, χωρίς κανείς να μπορεί να δώσει μια πειστική εξήγηση για τους λόγους. Και σαν να μην έφτανε αυτό, σε μια σειρά από θραύσματα αγγείων ανακαλύφθηκαν επιγραφές σε μια γλώσσα που ακόμη και σήμερα δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί.
Ο συνδυασμός όλων αυτών των στοιχείων και η αινιγματική φυσιογνωμία των Δρακόσπιτων φυσικά πυροδότησε κι ένα σωρό εικασίες για γίγαντες που τα κατασκεύασαν και τα χρησιμοποιούσαν, ακόμη και για εξωγήινους οι οποίοι έδειξαν στους αρχαίους κατοίκους της Εύβοιας μυστικές τεχνικές χτισίματος. Παράλληλα, η λαογραφική έρευνα του Ν. Πολίτη έφερε στην επιφάνεια και τους μεταγενέστερους θρύλους για τον Δράκο (ονομασία που παραπέμπει σε κάποιον με διαπεραστικό βλέμμα) που ζούσε εκεί και κατέβαινε και τρομοκρατούσε τους κατοίκους των οικισμών της περιοχής. Ωστόσο το μόνο που μπορεί να κρατήσει στην πραγματικότητα κανείς είναι ότι μέχρι τις μέρες μας, όποια κι αν είναι τα μυστικά τους, αυτά τα «ελληνικά Στόουνχετζ», όπως έχουν χαρακτηριστεί, κατάφεραν να τα κρατήσουν πολύ καλά φυλαγμένα ανάμεσα στους μεγαλοπρεπείς και ασήκωτους λίθους τους.