Κάποιος θα πει για την «Έναστρη νύχτα στο Ροδανό». Άλλος, ενδεχομένως, για τους «Πατατοφάγους». Ένας τρίτος θα σταθεί στην «Αυτοπροσωπογραφία» ή «Τα Ηλιοτρόπια». Είναι δύσκολο να διαλέξεις ποιο είναι το σπουδαιότερο έργο ενός ανθρώπου που δεν υπήρξε ένας απλός ζωγράφος, αλλά έγραφε ποίηση στον καμβά χρησιμοποιώντας χρώματα αντί για λέξεις.
Ο Βίνσεντ Βαν Γκογκ μπορεί να πέθανε στην ψάθα (αν, δηλαδή, του είχε μείνει κι αυτή…), όμως σήμερα αναγνωρίζεται ως ο κορυφαίος μετα- ιμπρεσιονιστής καλλιτέχνης όλων των εποχών, έχοντας αφήσει ως παρακαταθήκη μερικές χούφτες αριστουργήματα.
Ή, ακριβέστερα, «μερικές χούφτες αριστουργήματα κι ένα κομμένο αυτί»: αφού σας ψάρωσε εντέχνως το menshouse και σας έκανε ν’ αναρωτιέστε αν όντως οι συντάκτες του είναι τόσο ψαγμένα τυπάκια που να χρησιμοποιούν τη λέξη «μετα-ιμπρεσιονιστές» με την άνεση που ο υπόλοιπος κόσμος χρησιμοποιεί το «Καλησπέρα» ή το “Survivor”, ήρθε η ώρα ν’ ασχοληθούμε με τρίχες- αυτές, ενδεχομένως, που υπήρχαν πάνω στο κομμένο αυτί του Ολλανδού καλλιτέχνη.
Η επικρατέστερη, μέχρι στιγμής, θεωρία λέει πως ο Βαν Γκογκ έκοψε μ’ ένα ξυράφι το αυτί του σε μια στιγμή απόγνωσης, καθώς ο Γάλλος ζωγράφος Πωλ Γκωγκέν- με τον οποίον ήταν φίλοι και ζούσανε μαζί στην Αρλ- αποφάσισε να τον εγκαταλείψει και να φύγει από την πόλη.
Το δεύτερο «φαβορί» (τ’ οποίο, σε μια κακόγουστη εταιρία στοιχηματισμού, θα έδινε 1.95) είναι η εξής θεωρία: ο Βαν Γκογκ έπασχε από τη νόσο «Μενιέρ», πράγμα που του προκαλούσε έντονες ζαλάδες και απώλεια ακοής, ενώ ένα μόνιμο βουητό είχε γίνει η πιο ενοχλητική συντροφιά του ζωγράφου. Γι’ αυτό ο Βαν Γκογκ προσπάθησε ν’ απαλλαγεί από το βουητό, προβαίνοντας σε μια ακραία πράξη- εμφανές δείγμα πως ο άνθρωπος την είχε «ακούσει».
Ωστόσο, οι σύγχρονοι ιστορικοί έρχονται ν’ ανατρέψουν τις δύο προαναφερθείσες θεωρίες, τονίζοντας πως αυτά είναι παραμύθια της Χαλιμάς (έστω: «Παραμύθια του Γκωγκέν») και ότι η αλήθεια απέχει πόρρω από τα όσα ακούγονται: ο Βίνσεντ, λένε, διατηρούσε πράγματι φιλικές σχέσεις με τον Γάλλο και μένανε μαζί στην Αρλ, όμως οι καβγάδες τους ήταν πιο συχνοί κι απ’ αυτούς του Τσανγκ με την Ελισάβετ.
Αξίζει να σημειωθεί πως ο Γκωγκέν ήταν δεινός ξιφομάχος και παρά το γεγονός πως και οι δύο μετά το περιστατικό- στο οποίο, ειρήσθω εν παρόδω, ο Βαν Γκογκ δεν έχασε όλο του το αυτί, αλλά μέρος του αριστερού του λοβού- ισχυρίστηκαν πως ο Ολλανδός αυτοτραυματίστηκε, ένα γράμμα του τελευταίου δείχνει μάλλον άλλα:
«Ευτυχώς ο Γκωγκέν δεν είναι οπλισμένος με πιστόλια κι άλλα επικίνδυνα όπλα…», γράφει στον αδερφό του, αφήνοντας σαφείς υπόνοιες πως πέραν του ματιού του Πωλ- που έκοβε σίγουρα, όπως μαρτυρούν και οι πίνακές του- έκοβαν και τα χέρια του. Μάλιστα, η πιο κίτρινη εκδοχή της ιστορίας θέλει τους δυο τους να «σκοτώθηκαν» με αφορμή μια πόρνη. Η φράση «Γ@μώ την π#$%τάνα μου ρε Βίνσεντ!», πάντως, που φέρεται να έχει πει ο Γκωγκέν μετά τον καβγά ελέγχεται ως ανακριβής.
Ο ίδιος ο Βαν Γκογκ δήλωσε αργότερα πως δεν έχει καμία ανάμνηση από το περιστατικό, ενώ άπαντες απέδωσαν τότε τον ηθελημένο, υποτίθεται, ακρωτηριασμό του στην κάκιστη ψυχική του υγεία, η οποία κλονιζόταν ολοένα και περισσότερο από το γεγονός πως παρά το αδιαμφισβήτητο ταλέντο του, ουδείς ήθελε ν’ αγοράσει τα έργα του όσο βρισκόταν εν ζωή. Αυτό που κάνει ακόμα πιο «πικάντικη» την ιστορία είναι πως όπως γράφτηκε- και κανείς δεν το αμφισβήτησε ποτέ…- στο «Le petit journal» ο Βαν Γκογκ έβαλε τον κομμένο του λοβό σε μια εφημερίδα και τον έστειλε στην αγαπημένη του πόρνη!
Ο- μετέπειτα αυτόχειρας- Βίνσεντ όταν ανέρρωσε ζωγράφισε την αυτοπροσωπογραφία του, στην οποία μπορεί να δει κανείς πώς ένας επίδεσμος έχει «αγκαλιάσει» τη μία πλευρά του προσώπου του, μαρτυρώντας μέσω του πινέλου έναν από τους πιο ξακουστούς καλλιτεχνικούς μύθους όλων των εποχών.
Τιτλοφορείται «Αυτός, αυτί και τα μυστήρια».
