Βρισκόμαστε στην Ευρώπη του 1926. Έχουν περάσει 6 χρόνια από το τέλος του Παγκοσμίου Πολέμου. Τότε έτσι τον έλεγαν. Δεν υπήρχε ακόμα δεύτερος. Πριν απ΄αυτόν υπήρξαν οι Βαλκανικοί. Γενικότερα, η Ευρώπη βρισκόταν σε καθεστώς αναδιανομής εδαφών. Σε μια εποχή που η πλειοψηφία σκεφτόταν μιλιταριστικά, η Εϊλίν Γκρέι βρήκε την έμπνευση. Και τρία χρόνια αργότερα παρέδωσε στην ανθρωπότητα το E-1027.
Για πολλά χρόνια η αρχιτεκτονική δεν είχε περάσει στην έννοια της τέχνης. Ήταν απλώς μια δουλειά. Όπως του δημοσιογράφου ή του σερβιτόρου. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα το E-1027 να ξεχαστεί από τον ίδιο του τον «εαυτό». Από την ίδια την πόλη όπου δέσποζε για 4 δεκαετίες. Η φθορά είχε καλύψει τον ουρανό από πάνω του και τίποτα δεν φαινόταν πως θα το διατηρήσει. Έστω ως αύρα. Έστω ως ανάμνηση. Ευτυχώς, αντιλήφθηκαν οι σωστοί άνθρωποι πως πρόκειται για ένα διαμάντι, ένα κειμήλιο της Τέχνης.
Τούτο το κειμήλιο E-1027 ανήκει εξ ολοκλήρου στην Εϊλίν Γκρέι. Εντάξει, όχι εντελώς. Έχει κι ένα σημαντικό μερίδιο ο τότε σύντροφος της, ο Ζαν Μπαντοβίτσι. Όμως οι ωραίες ιστορίες γράφονται αλλιώς. Απαιτούν εκείνα που για την εποχή που γεννήθηκαν και για την εποχή που τα αφηγούνται δημιουργούν την αίσθηση. Και το να καταφέρει μια 51χρονη γυναίκα να φτιάξει αυτή τη βίλα στην Κυανή Ακτή, στην περιοχή Roquebrune Cap Martin, τότε, είναι μια απαράμιλλης γοητείας ιστορία.
Μπορεί ο Μπαντοβίτσι να ήταν ο διαπιστευμένος αρχιτέκτονας, μπορεί να κατηύθυνε την Γκρέι, όμως το πάθος ήταν ευμεγέθες στην δική της καρδιά. Το πάθος αποτέλεσε και τη νονά του σπιτιού. E για το Eileen, 10 για το J από το Jean, 2 για το B από το Badovici, 7 για το G από το Gray. Σαν μια σταυρωτή ομοιοκαταληξία. Σ΄εκείνη αρχίζει και τελειώνει. Σε αυτόν κάνει τις δύο πιο σημαντικές στάσεις του.
Η Γκρέι περαίωσε από κοινού με τον Μπαντοβίτσι τα σχέδια της κατασκευής, αλλά ανέλαβε μόνη της να δημιουργήσει την εσωτερική ομορφιά του σπιτιού. Την ψυχή του, όπως θα έλεγε ο Μιρτσέα Ελιάντ.
«Η Κατοικία είναι ένας ζωντανός οργανισμός. Η αναπνοή του προσφέρει την κατάλληλη ατμόσφαιρα στον ενδότερο εαυτό μας. Η ένδεια στη σύγχρονη αρχιτεκτονική πηγάζει στην ελλειπτικότητα του συναισθηματισμού. Να την βράσω την υγιεινή. Την βαριέμαι του θανατά».
Η επαναστατική σκέψη ήταν αναμενόμενη. Επαναστατικό ήταν το κάθε τι που αφορούσε αυτή την μικρή για τα δεδομένα της βίλα. Μινιμαλισμός και σύμπτυξη. Αυτές οι δύο λέξεις κυριαρχούσαν στην αισθητική της Γκρέι. Τα έπιπλα να έχουν μια θέση, αλλά να είναι σα να μην υπάρχουν. Να μην καταλαμβάνουν την ελευθερία και την ανεξαρτησία του ατόμου, καθώς άγεται μέσα στο οίκημα. Ορισμένα μικρά έπιπλα εισέρχονταν σε άλλα. Ακόμα και η δομή λέει πολλά. Το τζάκι που έχει τοποθετηθεί δίπλα σε μια γυάλινη εξώπορτα εξυπηρετεί την ταυτόχρονη θέαση τεχνητού και φυσικού φωτός. Τα παραθυρόφυλλα πρέπει να επιτρέπουν στην αύρα και τη σκιά να ερωτοτροπούν και να δίνουν σχήματα στους οφθαλμούς. Ο άνεμος και ο ήλιος είναι οι δύο θεοί της Γκρέι. Αυτούς θέλει να δώσει ολοκληρωτικά στον εαυτό της και σε όποιον μείνει στη βίλα E-1027 μετά απ΄αυτήν.
Ως το 1934, η βίλα ήταν πλήρως επιπλωμένη, με κήπο με διαβαθμίσεις ανάλογα με την πλευρά που βρισκόσουν, εξωτερική κουζίνα, μικρή πισίνα και gazebo. Τι ήταν αυτό που της έλειπε; Η τρέλα. Μια τρέλα που ήρθε από τους νόμιμους κατόχους της σε τούτες τις δεκαετίες. Τους ζωγράφους. Έναν, για να μιλήσουμε συγκεκριμένα. Ο Λε Κορμπυζιέ διακατεχόταν από την εκκεντρικότητα του Νταλί και τις παρακρούσεις-ντελίρια του Γκόγια. Γι΄αυτό δεν μπορούσε να αντέξει τους πάλλευκους τοίχους του σπιτιού. Όντας φίλος του Μπαντοβίτσι, φιλοξενήθηκε εκεί το 1937 και έπεισε την Γκρέι να ζωγραφίσει τους τοίχους. Πρώτα δύο απ΄αυτούς και μερικά χρόνια αργότερα άλλους 5. Το 1949 ο Μπαντοβίτσι απαίτησε να σβηστούν οι «πίνακες».
Όταν ο Β΄Παγκόσμιος είχε πια τελειώσει, το σπίτι ξεκίνησε τις συναντήσεις του με την παρακμή. Η Γκρέι άρχισε να ασχολείται με οργανισμούς κοινωνικής προσφοράς, ο Μπαντοβίτσι αντιμετώπιζε προβλήματα υγείας. Ήταν και οι δύο μεγάλοι και κουρασμένοι από τις εικόνες που τους τροφοδοτούσε ο υπόλοιπος κόσμος. Ο Λε Κορμπυζιέ ήταν εκείνος που φρόντισε για την συνέχεια της πορείας της βίλας. Όχι από αγάπη σαφώς. Άλλωστε, τα λεγόμενα murals που έκανε στους τοίχους ήταν επί σκοπού άσχημα.
Ο Λε Κορμπυζιέ δεν μπορούσε να δεχτεί δύο πράγματα. Ότι αυτό το σπίτι το είχε δημιουργήσει μυαλό γυναίκας και ότι δεν του ανήκε. Είχε κάνει πολλές προτάσεις εξαγοράς, αλλά όλες έπεφταν στο κενό. Ένα από τα murals του απεικονίζει ένα σκύλο να ουρεί. Ο ίδιος, όταν τα παρουσίασε στο κοινό, ήταν ολόγυμνος. Από την ζήλια του, πήγε και αγόρασε ένα διπλανό οίκημα. Για 14 χρόνια πήγε στο E-1027 και περνούσε ένα χέρι πινέλο τα έργα του για να μην ξεθωριάσουν. Τελικά, το 1960 κατάφερε να το φέρει στην κατοχή του. Έστω κι έμμεσα, μέσω της κυρίας Σέμπερτ, συγγενούς του εκ της Ελβετίας. Εννοείται πως ο ίδιος την έφερε με το ζόρι για να αγοράσει το σπίτι. Το 1965 θα πνιγόταν στη θάλασσα που αντίκρυζε η βίλα.
Σε όλα αυτά τα χρόνια το E-1027 αντιμετωπίστηκε με αδιαφορία. Οι διάφοροι ιδιοκτήτες του το παραμέλησαν. Το 1990 περιήλθε στον Οίκο Sotheby’s και εν τέλει κατέληξε σε σωστά χέρια. Η αναπαλαίωση και αποκατάσταση ολοκληρώθηκε το 2013 και από το 2015 είναι ανοιχτό σε επισκέψεις γκρουπ μέχρι 12 άτομα.
Εκείνο που δεν πρόκειται να χρειαστεί καμία «ανακαίνιση» είναι το πνεύμα της Γκρέι και η ομορφιά του σπιτιού εσωτερικά. Ένα μανιφέστο κοσμοθεωρίας και αντίληψης του πως απεικονίζεται η ζωή μας στον χώρο μας. Τόσο απλά, τόσο ρητά!
Πηγή: capmoderne.com/en/lieu/la-villa, www.theguardian.com/artanddesign