Το 1969 ήταν η χρονιά που η Βόρεια Ιρλανδία «ανέπνευσε» επανάσταση με τη σύσταση του IRA. Το 1972, σε μια εποχή που οι παραστρατιωτικοί της βρετανικής κυβέρνησης, οι λεγόμενοι RUC, κυκλοφορούσαν στους δρόμους του Ντέρι και του Μπέλφαστ και σκότωναν με την παραμικρή αφορμή, ο IRA αναγεννήθηκε από τις επερχόμενες στάχτες του. Οι 13 νεκροί που αιματοκύλησαν τα σοκάκια έχτισαν τον μύθο του Bloody Sunday.
Αυτή η κατάφωρη και αναίτια μαζική δολοφονία έφερε μια σειρά από νεαρούς – τα κιτάπια αναφέρουν χιλιάδες αγόρια και κορίτσια – στο κατώφλι του IRA, έμπλεους από μίσος εκδίκησης. Η 30η Ιανουαρίου έμελλε να είναι η Κυριακή που θα άλλαζε μια για πάντα το βρετανικό και δη το ιρλανδικό σκηνικό. Τόσο άμεσα όσο και μακροπρόθεσμα.
Το ιστορικό πλαίσιο
Η περιοχή του Ντέρι εξέλεγε εκπροσώπους που ανήκαν στην Ένωση. Οι Καθολικοί και οι νασιοναλιστές δεν είχαν κανένα δικαίωμα στην πράξη, μιας και το κόλπο του gerrymandering – διαδικασία κατά την οποία «πειράζονταν» τα όρια μιας επαρχίας με σκοπό να συμπεριλάβει όλο και περισσότερους ψηφοφόρους της πλευράς που ραδιουργεί – απέτρεπε το ενδεχόμενο της εκλογής τους.
Την ίδια στιγμή, όλα τα δημόσια έργα είτε κωλυσιεργούσαν είτε αναστέλλονταν. Όπως συνέβη με το δίκτυο για τα τρένα ή τους αυτοκινητόδρομους που δεν επεκτείνονταν. Το πιο κραυγαλέο όμως ήταν το γεγονός ότι είχε ανοίξει πανεπιστήμιο στην μικρότερη πόλη του Coleraine, με προφανή αλλά υποδόρεια εξήγηση ότι εκεί ζούσαν ως επί το πλείστον Προτεστάντες.
Όλα αυτά προκάλεσαν την δημιουργία οργανισμών αντίδρασης όπως ο NICRA (Northern Ireland Civil Rights Association) και ανάγκασαν την κυβέρνηση της Β. Ιρλανδίας να ζητήσει παρέμβαση αστυνομικής δύναμης με επ΄αόριστον παρουσία στην περιοχή. Ήταν ακριβώς μετά την Μάχη του Bogside, τον Αύγουστο του 1969. Την ίδια περίοδο που βρισκόταν στα σπάργανα ο IRA.
Αυτή η πιο έντονη παρουσία δυνάμεων καταστολής θεωρήθηκε στην αρχή ως μια κίνηση ουδετερότητας και διασφάλισης μιας ισορροπίας. Δύο χρόνια αργότερα έμελλε να αποδειχθεί ότι αυτό δεν ήταν παρά μια ψευδαίσθηση, μια ελπίδα δίχως βάση. Κι αυτό γιατί τον Αύγουστο του 1971 έγινε μια νομοθετική τροποποίηση που έδινε το δικαίωμα της σύλληψης και φυλάκισης δίχως δίκη.
Μια απόφαση που προκάλεσε διαμαρτυρίες. Διαμαρτυρίες που κατέληξαν σε οδομαχίες. Οδομαχίες που αφαίρεσαν τη ζωή από 21 άτομα μέσα σε 3 μέρες. Ένθεν κείθεν. Το Μακελειό του Μπαλιμέρφι. Οι παραστρατιωτικοί έκαναν την αρχή σκοτώνοντας 11 Καθολικούς. Μετά απάντησε ο IRA. Πρώτα ήταν ένας στρατιώτης. Μετά άλλοι έξι. Κάπου εκεί χάθηκε το μέτρημα με ανελέητο πιστολίδι σε 72 ώρες, περίπου 200 βομβιστικές επιθέσεις μικρής κλίμακας (συνήθως σε οχήματα του στρατού). Μέσα στους επόμενους μήνες ο IRA είχε σκοτώσει ακόμα 40 στρατιώτες.
Συνολικά το 1971 δολοφονήθηκαν περίπου 171 άτομα Μια τέτοια κλιμάκωση φαινόταν πως δεν πρόκειται να λήξει με νομοθετικές πράξεις όπως αυτή του Πρωθυπουργού, που στις 18 Ιανουαρίου του 1972 απαγόρευσε τις πορείες ως το τέλος του χρόνου.
Η μέρα της διαμαρτυρίας που εξελίχθηκε σε Bloody Sunday
Το μεσημέρι της 30ης Ιανουαρίου, στις 2:45 για την ακρίβεια, ένα πλήθος 15 χιλιάδων ανθρώπων βγήκε στους δρόμους για να διαμαρτυρηθεί για την αντιμετώπιση της Βορείου Ιρλανδίας από την κυβέρνηση και παράλληλα για την φυλάκιση συμπολιτών τους με την κατηγορία της συμμετοχής στον IRA, χωρίς να έχουν κάποια απτή απόδειξη.
Λίγο πριν το πλήθος φτάσει στην κεντρική πλατεία του Bogside, οι δυνάμεις καταστολής στάθηκαν εμπόδιο και ανακατεύθυναν τον κόσμο. Πάνω στην αναμπουμπούλα, ορισμένοι άρχισαν να τους πετάνε πέτρες.
Οι αστυνομικοί απάντησαν με πλαστικές σφαίρες, αεριογόνα και μάνικες νερού. Καθώς απομακρύνονταν όσοι πετούσαν πέτρες, αντιλήφθηκαν μια ομάδα παραστρατιωτικών κρυμμένη σε ένα κτήριο και τους στόχευσαν άμεσα. Μόνο που η απάντηση δεν ήρθε με άσφαιρα. Ήρθε με κανονικές σφαίρες.
Στις 3:55 ξεκίνησε το κανονικό πυρ. Πρώτα τραυματίστηκε σοβαρά ένας άντρας. Στις 4:07 ο στρατός πήρε εντολή να κυνηγήσει τους επαναστάτες, αψηφώντας τις μπάρες.
Οι εικόνες που εκτυλίχθηκαν ήταν ένα πραγματικό σκηνικό πολέμου. Στρατιωτικά οχήματα, επανδρωμένα με τυφλή βία και μόνο, κυνηγούσαν πολίτες και έριχναν στο ψαχνό. Είχαν δεν είχαν προκληθεί. Οι γειτονιές των Καθολικών στο Bogside και στο Creggan έγιναν πεδίο φρίκης. Μέσα σε 12-15 λεπτά γράφτηκε η πιο bloody σελίδα της σύγχρονης Ιστορίας της χώρας.
Καθώς έσπαγε το πλήθος για να τρέξει να κρυφτεί, σκοτώθηκαν έξι και τραυματίστηκαν σοβαρά εφτά. Στο τέλος, η καταμέτρηση μετρούσε 13 νεκρούς, 100 και πλέον τραυματίες και έναν που υπέκυψε μετά από μερικές μέρες στα τραύματα του και κατέληξε. Μέχρι το ξημέρωμα της 31η Γενάρη οι περισσότεροι δρόμοι του Ντέρι είχαν κηλίδες αίματος. Είτε νεκρών είτε βαριά τραυματισμένων. Ακόμα και εκείνων που δεν πέταξαν καν πέτρα. Ακόμα και εκείνων που υπάκουσαν στην εντολή για αλλαγή πορείας.
Η 2α Φεβρουαρίου ήρθε για να προσθέσει περισσότερη δύναμη στην ανάμνηση της Bloody Sunday. Η ημέρα της κηδείας των 14 νεκρών έμεινε συνυφασμένη ως η μέρα που έγινε η μεγαλύτερη απεργία στα χρονικά για μια περιοχή με τέτοιο αριθμό κατοίκων.
Στον απόηχο των γεγονότων, περίπου 3 μήνες αργότερα, οι αρχές αποδέχτηκαν τον ισχυρισμό της RUC ότι οι επαναστάτες ξεκίνησαν το πυρ και η βρετανική αστυνομία την έβγαλε καθαρή. Η συλλογική μνήμη δεν μπορούσε να μείνει ήσυχη. Γι΄αυτό και το κοντέρ στον απόηχο του 1972 έδειξε σχεδόν 480 νεκρούς. Μέχρι το 1977 αυτός ο αριθμός δεν κατέβαινε τους 200 και άγγιζε τους 300. Από το 1977 ως το 1994 τριγύριζε σταθερά το 100.
Το 1984 προστέθηκε το προτελευταίο κεφάλαιο μιας επώδυνης υπόθεσης. Το συνέδριο των Τόρηδων σε ένα ξενοδοχείο του Μπράιτον έδινε την ευκαιρία στον IRA για το πιο μεγάλο του statement στην βρετανική κοινωνία. Η δολοφονία της Μάργκαρετ Θάτσερ ήταν το στοίχημα. Εν τέλει, η πρωθυπουργός γλύτωσε, ωστόσο 5 μέλη του συμβουλίου του κόμματος πέθαναν και άλλα 31 τραυματίστηκαν από τη βομβιστική επίθεση. Η ανακοίνωση του IRA έλεγε το εξής μυθικό: «Σήμερα σταθήκαμε άτυχοι. Αλλά θυμηθείτε. Εμείς χρειάζεται να σταθούμε τυχεροί μια φορά. Εσείς πρέπει να είστε τυχεροί ΚΑΘΕ φορά».
14 χρόνια αργότερα, το 1998, ο Τόνι Μπλερ αποφάσισε να ανοίξει ξανά την υπόθεση. Ο Λόρδος Saville έκανε έρευνα και συνέλεγε καταθέσεις και στοιχεία για 12 ολόκληρα χρόνια. Το 2010 ο Κάμερον ανακοίνωσε τη δημόσια συγγνώμη της κυβέρνησης προς το λαό της Βορείου Ιρλανδίας. 38 χρόνια μετά η Bloody Sunday αναγνωρίστηκε και τουλάχιστον δόθηκε ένα ήρεμο κατευόδιο στις ψυχές των αθώων νεκρών!
* Κάπως έτσι οι U2 έγραψαν το τραγούδι διαμαρτυρίας Sunday Bloody Sunday, αλλά ας είμαστε ειλικρινείς. Η καλύτερη εκτέλεση του κομματιού είναι η ακόλουθη.
** Εννοείται πως και ο John Lennon δεν θα έμενε ασυγκίνητος στα δεινά του ιρλανδικού λαού. Παιδί του Λίβερπουλ ήταν. Είχε στο αίμα του την αντίδραση ο Scouser. Στο άλμπουμ, Some Time In New York City, το τραγούδι Sunday, Bloody Sunday, αλλά και το τραγούδι The Luck of the Irish απευθύνουν συμπόνια στον ιρλανδικό λαό. Είχε προηγηθεί βέβαια ο Paul McKartney και η spin off μπάντα του, οι Wings, που τραγούδησαν το Give Ireland Back to the Irish.
Και δεν είναι οι μόνοι. Η Sinead O’ Connor με το This Is A Rebel Song, οι Simple Minds με το Belfast Child που μιλούσε για τους 63 νεκρούς του 1987 στο Μπέλφαστ, μέχρι και η Dido με το Let’s Do Things We Normally Do εμπνεύστηκαν από το Bloody Sunday και τα «επιτόκια» του.
Πηγές: theirishstorycom, guardian.com, telegraph.co.uk