Η πτήση 545 της Ολυμπιακής Αεροπλοΐας ξεκίνησε στις 13:15 της 3ης Αυγούστου 1989 από το αεροδρόμιο «Μακεδονία» της Θεσσαλονίκης με τελικό προορισμό την Κω.
Ενδιάμεσος σταθμός της ήταν η Σάμος, όπου αναμενόταν να προσγειωθεί στις 17:30. Λίγα λεπτά πριν τις 5 το απόγευμα, όμως, το μικρό αεροσκάφος τύπου Shorts 330-200 χάνεται από τα ραντάρ.
Από το μυαλό όλων θα περάσει το χειρότερο δυνατό σενάριο, το οποίο και θα επιβεβαιωθεί ώρες αργότερα. Το αεροπλάνο έχει πέσει, οδηγώντας στο θάνατο τα 3 μέλη του πληρώματος και 31 επιβάτες, μεταξύ των οποίων και ένα βρέφος. Είναι το πλέον πολύνεκρο δυστύχημα με τέτοιου είδους πτητικό μέσο που έχει καταγραφεί ποτέ.
Χαμένοι στην ομίχλη
Παρά το γεγονός ότι είναι καλοκαίρι, ο ουρανός είναι καλυμμένος από πυκνή νέφωση. Όμως αυτό το γεγονός δεν θα έπρεπε να επηρεάσει ιδιαίτερα την πτήση εφόσον οι χειριστές χρησιμοποιούσαν Κανόνες Ενόργανης Πτήσης, όπως θα ήταν το φυσιολογικό. Δυνάμεις καταδρομών αναπτύσσονται στο βουνό κι αρχίζουν την προσπάθεια ανεύρεσης κάποιου στοιχείου. Νωρίτερα κάποια αντικείμενα στη θαλάσσια περιοχή της Σάμου που θεωρήθηκαν σχετικά με την υπόθεση θα αποδειχθεί ότι δεν ήταν τίποτα παραπάνω από σημαδούρες ψαράδων. Αργότερα στις προσπάθειες θα συμμετάσχει από αέρος ένα C-130 και ελικόπτερα.
Τελικά, η μαρτυρία ενός βοσκού (Παναγιώτης Πίττας) οδηγεί τα σωστικά συνεργεία στα συντρίμμια, τα οποία βρίσκονται διασκορπισμένα στο όρος Κέρκης, σε υψόμετρο 1370 μέτρων, ενώ η κορυφή του βουνού είναι στα 1420. 34 ψυχές έχουν φύγει για 50 -μόλις- μέτρα.
«Στη δύσβατη περιοχή Κοντριές, στο βουνό Κερκετέας και σε ύψος 1.570 μέτρων, οι λοκατζήδες άγγιξαν τη φρίκη. Το αεροπλάνο ήταν κομμένο στα δύο. Το ένα καιγόταν ακόμα και σε απόσταση 200 μέτρων είχαν εκτοξευθεί ανθρώπινα μέλη, αποσκευές και προσωπικά είδη των θυμάτων της μοιραίας πτήσης» έγραψε ο «Ελεύθερος Τύπος» στο ρεπορτάζ του.
Το πρώτο -γρήγορο- συμπέρασμα είναι πως έχει συμβεί κάτι αναπάντεχο, ξαφνικό και απροσδόκητο. Μια ακαριαία μηχανική βλάβη ή ένα τρομοκρατικό χτύπημα μοιάζουν οι πιο πιθανές εξηγήσεις. Θα αποδειχθεί αργότερα πως τίποτα από αυτά τα δύο δεν ίσχυσε στην περίπτωση του Shorts 330-200.
Το τελευταίο σήμα
Ο τότε υπουργός Μεταφορών, Νίκος Γκελεστάθης επιβεβαιώνει το θάνατο όλων των επιβαινόντων, ενώ αξιωματούχοι της Ολυμπιακής ξεκαθαρίζουν πως το αεροπλάνο δεν είχε χτυπηθεί από κάποιον εξωτερικό παράγοντα. Ο υπουργός Δημοσίας Τάξης, Γιάννης Κεφαλογιάννης αποκλείει κατηγορηματικά αυτή την πιθανότητα. Το τελευταίο στίγμα του αεροσκάφους δείχνει πως πετούσε επικίνδυνα χαμηλά. Μόλις στα 3000 πόδια, ενώ με βάση το σχέδιο πτήσης θα έπρεπε να βρίσκεται στο διπλάσιο ύψος.
Αργότερα θα γίνει γνωστό πως δευτερόλεπτα πριν την σύγκρουση ο πιλότος είχε εκπέμψει σήμα κινδύνου, το οποίο έπιασε γαλλικός δορυφόρος τύπου Solar. Πράγμα που μπορούσε να σημαίνει μόνο ένα πράγμα. Πως μέσα στην ομίχλη, αντιλήφθηκε την ύπαρξη του βουνού μόλις την τελευταία στιγμή. Κάτι που δεν θα μπορούσε να συμβεί εάν όντως γινόταν πτήση με τη χρήση των οργάνων, όπως έπρεπε. Ή εάν απλά ακολουθούσε τον προκαθορισμένο αεροδιάδρομο τον οποίο ακολουθούν υποχρεωτικά όλες οι επιβατικές πτήσεις προς κάθε αεροδρόμιο.
Πτήση VFR
Επειδή μιλάμε για περίπου 30 χρόνια πριν, αλλά και για ένα μικρό αεροσκάφος, τα περίφημα μαύρα κουτιά δεν είναι σε θέση να δώσουν ακριβείς πληροφορίες για τα αίτια του δυστυχήματος. Συνδυάζοντας όμως τα ευρήματα στα συντρίμμια και τον καταγραφέα συνομιλιών στο κόκπιτ, οι ερευνητές φτάνουν σε ένα ανατριχιαστικό συμπέρασμα.
Το Shorts πετούσε με Κανόνες Οπτικής Πτήσης (Visual Flight Rules – VFR). Δηλαδή, με απλά λόγια, ο πιλότος εμπιστευόμενος την όρασή του. Κάτι που υπό τις συνθήκες που επικρατούσαν εκείνη τη μέρα μοιάζει απίστευτο. Οι συνάδελφοι του κυβερνήτη Παναγιώτη Μουτζουρέα τον χαρακτηρίζουν ως ιδιαίτερα έμπειρο. «Ήταν ένας από τους καλύτερους», όπως αναφέρουν οι εφημερίδες της εποχής, οι οποίες δημοσιεύουν ανατριχιαστικές φωτογραφίες με ανθρώπινα μέλη (ακόμη και με το νεκρό βρέφος…). Πρόκειται για μια τραγωδία που απλά δεν μπορεί να εξηγηθεί.
Τα ερωτηματικά
Αρκετοί ήταν εκείνοι που θεώρησαν πως ο πιλότος είχε υπερεκτιμήσει τις ικανότητές του, πετώντας σε VFR. Ακόμη κι έτσι, αυτό που συνέβη δεν βγάζει απολύτως κανένα νόημα για την επιτροπή διερεύνησης του δυστυχήματος. Η προσέγγιση στο αεροδρόμιο θα έπρεπε να γίνει στα 6000 πόδια και όχι στα 3000. Και το υψόμετρο μπορούσε εύκολα να γίνει αντιληπτό ακόμη και από πιλότο χωρίς τη δική του εμπειρία. Επιπλέον ένας όγκος σαν αυτόν ενός βουνού απλά δεν ήταν δυνατό να διαφύγει της προσοχής του, ακόμη και με τη χρήση των απλών οργάνων που διαθέτει οποιοδήποτε αεροσκάφος.
Παράλληλα, το σχέδιο πτήσης προέβλεπε πως σε περίπτωση ομίχλης αντί για πτήση πάνω από το βουνό, θα έπρεπε να ακολουθηθεί εναλλακτική διαδρομή πέριξ αυτού και πάνω από τη θάλασσα. Κάτι που δεν έγινε ποτέ…
Ο μακάβριος απολογισμός
Με δεδομένο το γεγονός ότι ο κυβερνήτης δεν είχε αναφέρει καμία μηχανική βλάβη και με βάση την ύστατη προσπάθειά του να κερδίσει ύψος την τελευταία στιγμή, το πόρισμα κάνει λόγο για λανθασμένους χειρισμούς του κυβερνήτη. Για ένα ανθρώπινο λάθος που κόστισε 34 ζωές. Αν και δεν είναι ιδιαίτερα ηθικό να βάζει κανείς ψυχές σε ζυγαριές, αναμφίβολα δύο από τα θύματα της τραγωδίας ξεχωρίζουν.
Το ένα είναι το βρέφος, το οποίο ταξίδευε μαζί με τους γονείς του στη Σάμο για να βαπτιστεί (μόλις μία από τις τρεις σορούς που αναγνωρίστηκαν) και το άλλο είναι η αεροσυνοδός Βασιλική Δόλγηρα, που όπως ανέφεραν οι εφημερίδες «ήταν ολίγων μηνών έγκυος»… Και χάθηκαν για 50 μέτρα… Τραγική ειρωνεία; Το αεροσκάφος λεγόταν «Νήσος Μήλος» και ήταν το δεύτερο με αυτό το όνομα που έπεφτε.