Το μυστήριο με τους μπλε ανθρώπους του Κεντάκι

Όταν γεννιέσαι και το χρώμα του δέρματός σου είναι μπλε, το τελευταίο πράγμα που σε απασχολεί είναι το αν θα σε φωνάζουν «στρουμφάκι».

Ένα παιδί γεννιέται το 1975 σε μαιευτήριο του Χάζαρντ στο Κεντάκι. Με μια γρήγορη ματιά, κάποιος θα μπορούσε να πει πως έχει πάρει τα μάτια του μπαμπά ή τη μύτη της μαμάς του. Κανείς, όμως, ούτε συγγενής ούτε γιατρός, δεν έχει ιδέα από ποιον μπορεί να προέρχεται το μπλε χρώμα του δέρματός του. Το προσωπικό ζητά να μεταφερθεί εσπευσμένα το νεογέννητο σε νοσοκομείο του Λέξινγκτον, φοβούμενο τα χειρότερα. Μια ηλικιωμένη μακρινή θεία του ζευγαριού τους καθησυχάζει. Το μπλε χρώμα είναι απλά ένα… σουβενίρ από το οικογενειακό παρελθόν που είχε πηδήξει 6 γενιές μέχρι να εμφανιστεί ξανά. Είναι απλά ο τελευταίος από τους κάποτε διαβόητους «Μπλε ανθρώπους του Κεντάκι».

Μπλε και απομονωμένοι

Για σχεδόν δύο αιώνες οι «Μπλε Άνθρωποι» ζούσαν σκαρφαλωμένοι σε δύσβατες και δυσπρόσιτες περιοχές στα Απαλάχια Όρη, στην πολιτεία του Κεντάκι. Οι ζωές τους δεν διέφεραν από εκείνες άλλων στο ίδιο μέρες. Ήταν, δηλαδή, δύσκολες. Φυσικά, όταν είσαι μπλε σε έναν κατά βάση λευκό κόσμο, έχεις πολλά προβλήματα στις κοινωνικές και διαπροσωπικές σχέσεις σου. Στην πραγματικότητα η οικογένεια Fugate δεν είχε ιδιαίτερες σχέσεις με οποιονδήποτε άλλον έξω από αυτήν.

Όταν ζεις απομονωμένος σε κάποια ξύλινη καλύβα, μακριά από τον πολιτισμό, δεν είναι παράξενο καν να παντρευτείς κάποιον που έχει το ίδιο επώνυμο με εσένα. Ακόμη και δεύτερα ξαδέρφια είχαν ερωτικές σχέσεις μεταξύ τους ελλείψει άλλων επιλογών. Και το αποτέλεσμα ήταν να γεννιούνται ολοένα και περισσότερα παιδιά που έμοιαζαν με… στρουμφάκια, πριν καν ο κόσμος μάθει την ύπαρξη του καρτούν.

Η αιτία του «μπλε κακού»

Καθώς ο σιδηρόδρομος πλησίαζε στα Απαλάχια, νέες ευκαιρίες (ακόμη και για μπλε ανθρώπους) εμφανίζονταν σε άλλες περιοχές των ΗΠΑ. Έτσι οι Fugate σταμάτησαν να έχουν σχέσεις μόνο με άλλα μέλη της οικογένειάς τους και να παντρεύονται θείους, θείες και ξαδέλφια τους. Σαν από θαύμα, το χρώμα ολοένα και περισσότερων από τα παιδιά που έφερναν στον κόσμο σταμάτησε να προκαλεί έκπληξη και αποστροφή, αλλά πλησίαζε στα συνηθισμένα ροζ στάνταρ της λευκής, καυκάσιας φυλής. Με την επιστήμη να ακολουθεί τον ίδιο δρόμο με την τεχνολογία, γινόταν φανερό πως επρόκειτο για μια κατάσταση που αφορούσε την κληρονομικότητα, ακόμη κι αν έννοιες όπως «γονίδιο» ή «dna» παρέμεναν άγνωστες.

Ένας γιατρός στο Κεντάκι, ο Μάντισον Κάουϊν άκουσε τις φήμες για τους «Μπλε Ανθρώπους». Αιματολόγος ο ίδιος, γοητεύτηκε από την ιδέα του να ανακαλύψει που οφειλόταν αυτή η απίστευτη κατάσταση. Όταν, τελικά, εντόπισε ορισμένους από τους τελευταίους του «είδους», τους υπέβαλε σε εξονυχιστικές εξετάσεις. Οι περισσότεροι έχαιραν άκρας υγείας, γεγονός που έκανε παλαιότερες θεωρίες περί καρδιακών ασθενειών να μοιάζουν αστείες. Με υπομονή και επιμονή άρχισε να φτιάχνει το γενεαλογικό δέντρο των Fugate και να αντιλαμβάνεται την αλήθεια που ξεδιπλωνόταν μπροστά του. Οι αιμομικτικές (σε μεγάλο βαθμό) σχέσεις δεν θα μπορούσαν να είναι άσχετες με την κατάσταση. Και φυσικά, στα μάτια ενός επιστήμονα, το μπλε χρώμα δεν αποτελούσε κάποια θεϊκή τιμωρία για τις σεξουαλικές επιλογές. Αντίθετα, εντόπισε τη «ρίζα» στο πρώτο «θύμα» αυτής της κατάστασης. Ένα ορφανό παιδί με καταγωγή από τη Γαλλία που έζησε σε εκείνη την περιοχή και –σωστά μαντέψατε- ήταν μπλε!

Η απάντηση της επιστήμης

Σχεδόν 15 χρόνια αργότερα η επιστήμη μπόρεσε να λύσει το μυστήριο του Κεντάκι και να βγάλει από πάνω τους το κοινωνικό στίγμα που έφεραν για κοντά δύο αιώνες. Για όλα έφταιγε η μεθαιμοσφαιρίνη. Ένα παράγωγο της τυπικής αιμοσφαιρίνης που μεταφέρει οξυγόνο στους ιστούς του δέρματος. Σε ορισμένες περιπτώσεις υφίσταται μια μετάλλαξη που δεν της επιτρέπει να κάνει σωστά τη δουλειά της, με διάφορα αποτελέσματα, ανάλογα με το πόσο «βαριά» είναι η γονιδιακή «ζημιά» (για να αποφύγουμε βαρύγδουπους ιατρικούς όρους που δεν καταλαβαίνει ούτε ο γράφων ούτε η πλειοψηφία των αναγνωστών).

Η ίδια η ασθένεια ονομάστηκε μετααιμοσφαιριναιμία και σύμφωνα με όσα γνωρίζει σήμερα η ιατρική κοινότητα, όταν η συγκέντρωση της μεθαιμοσφαιρίνης είναι μεταξύ 15 και 30 nm στη συνολική αιμοσφαιρίνη του οργανισμού, παρατηρείται κυάνωση του δέρματος. Κάτω από 15 nm, οι επιπτώσεις είναι πολύ λιγότερο ορατές. Περισσότερο μοιάζουν με τα μπλε χείλη που ίσως εμφανιστούν όταν κάνει πολύ κρύο ή κάτι τέτοιο. Όταν, όμως ξεπερνούν αυτό ο όριο, δίνουν μπλε ανθρώπους. Εφόσον δύο «φορείς» του μεταλλαγμένου ενζύμου (ακόμη κι αν δεν έχουν εμφανίσει το κυανό χρώμα στο δέρμα τους) κάνουν παιδιά, οι νόμοι της φύσης λένε πως μεταφέρουν την ασθένεια και τις πιθανότητες γέννησης ενός τέκνου, όπως εκείνα του Κεντάκι.

Ένας λιγότερο μπλε κόσμος

Το 1820 ο Martin Fugate βρέθηκε από τη Γαλλία στο Troublesome Creek του Κεντάκι. Ήταν μπλε, αλλά αυτό δεν ενόχλησε την Elizabeth Smith να τον παντρευτεί. Η ίδια ήταν φορέας χωρίς να το γνωρίζει. Και τα 7 παιδιά τους πήραν το χρώμα του δέρματος του πατέρα τους και από εκεί και πέρα ο γεωγραφικός και κοινωνικός αποκλεισμός λειτούργησε ως επιταχυντής και καταλύτης των εξελίξεων.

Σήμερα σπανίως βλέπεις τέτοιες περιπτώσεις. Ο κόσμος έχει γίνει πολύ λιγότερο μπλε…