Το καλοκαίρι του 1943 ο Χίτλερ διατάσσει τα στρατεύματά του που κινούνταν προς τη Μόσχα να χωριστούν σε δύο παράλληλα μέτωπα. Το ένα θα βάδιζε προς το Στάλιγκραντ (εκεί όπου θα γινόταν τελικά η μάχη που σε μεγάλο βαθμό έκρινε την αναμέτρηση στην Ανατολή) και το άλλο προς τον Καύκασο. Πριν αναλάβει δράση ο «Στρατηγός Χειμώνας» και αλλάξει οριστικά τις ισορροπίες υπέρ των Σοβιετικών, ο Στάλιν βλέπει τα εδάφη της «μητέρας πατρίδας» να κατακτώνται από τον Χίτλερ και τους δικούς του στρατιώτες να λιποτακτούν άτακτα, χαρίζοντας γη και ζωτικό χώρο στις δυνάμεις του άξονα. Τότε εκδίδει το «Διάταγμα 227» το οποίο προβλέπει άμεση εκτέλεση όσων κάνουν έστω κι ένα βήμα πίσω. Από το αίμα και αυτών των ανθρώπων σφραγίστηκε τελικά η νίκη.
Ένα παιχνίδι δίχως κανόνες
Όσο κι αν στο πέρασμα του χρόνου η ανθρωπότητα προσπαθεί να θέσει κανόνες συμπεριφοράς ακόμη και σε ενέργειες που ελάχιστη σχέση έχουν με την ανθρωπιά, όπως για παράδειγμα ο πόλεμος, είναι αλήθεια πως σπανίως αυτοί οι κανόνες γίνονται καθολικά σεβαστοί. Επιπλέον, συχνά βάναυσες και παράλογες πράξεις βρίσκουν αιτιολόγηση με χίλιους δύο τρόπους. Κι αν οποιοσδήποτε έχει την παραμικρή αμφιβολία γι’ αυτό, μπορεί να ανατρέξει στο πώς οι Αμερικανοί δικαιολόγησαν τις ρίψεις πυρηνικών βομβών σε Χιροσίμα και Ναγκασάκι, τονίζοντας πως οδήγησαν εν γνώσει τους χιλιάδες άμαχους και ουσιαστικά αθώους πολίτες σε φρικτό θάνατο για να τελειώσει πιο γρήγορα ο πόλεμος και να σώσουν έτσι τις ζωές άλλων.
Η θυσία των Σοβιετικών
Καμία άλλη χώρα δεν πλήρωσε μεγαλύτερο τίμημα σε όρους ανθρωπίνων ζωών από τη Σοβιετική Ένωση. Οι εκτιμήσεις κάνουν λόγο για ένα νούμερο που κυμαίνεται από 20 μέχρι 27 εκατομμύρια θανάτους, εκ των οποίων το ένα τρίτο μόνο αφορούσε στρατιώτες. Και δεν ήταν μόνο οι σφαίρες και οι βόμβες των Γερμανών που ευθύνονταν για το θάνατό τους. Για κάποιους από αυτούς το τέλος ήρθε από φίλια πυρά, μετά τη διαταγή του ίδιου του Στάλιν. Σε μια ιστορία που έτσι κι αλλιώς νομοτελειακά θα γραφόταν με αίμα, ο «πατερούλης» δεν είδε όλα τα παιδιά του με τον ίδιο τρόπο. Ξεχώρισε τα «σάπια μήλα» και αποφάσισε να τα κόψει μια και καλή, πριν «μολύνουν» ολόκληρο το δέντρο.
«Ούτε βήμα πίσω»
Σε αυτές τις τρεις λέξεις συνοψίζεται όλη η ουσία του διατάγματος 227. Με αυτό ο Στάλιν ξεκαθαρίζει πως όποιο στρατιωτικό ή πολιτικό στέλεχος δειλιάσει μπροστά στις δυνάμεις της Βέρμαχτ θα εκτελείται επί τόπου. Ούτε δίκες, ούτε δικαστήρια, ούτε μάρτυρες κατηγορίας και υπεράσπισης. Τέλος στην άτακτη υποχώρηση και τις λιποταξίες που παρέδιδαν πλουτοπαραγωγικές πηγές στον εχθρό και ολόκληρες πόλεις ή χωριά λάφυρα στους στρατιώτες του Χίτλερ. Στον μεγάλο πατριωτικό πόλεμο δεν υπήρχε χώρος για λιπόψυχους, δειλούς και προδότες.
Ο ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης είχε θεωρήσει πως περιοχές όπως το Ροστόφ είχαν παραδοθεί πολύ εύκολα στον εχθρό και πίστευε πως ήταν θέμα χρόνου να καταρρεύσει πλήρως η πολεμική μηχανή του από τις αλλεπάλληλες ήττες. Έτσι, κάνει λόγο για ντροπιαστική τακτική, για προδοσία των λαβάρων και χρησιμοποιεί αυστηρό ύφος μεν, αλλά και ρητορική γεμάτη συναίσθημα ώστε να πείσει και τον τελευταίο για την αναγκαιότητα του διατάγματος. Παράλληλα, δίνει την εντολή στον άμαχο πληθυσμό να μπει στο Στάλινγκραντ, θεωρώντας πως έτσι θα δώσει μεγαλύτερο κίνητρο στους υπερασπιστές της πόλης οι οποίοι θα γνώριζαν πως οι μανάδες και τα αδέλφια τους βρισκόταν εκεί.
Τα αδελφοκτόνα τάγματα
Παράλληλα οργανώνει πειθαρχικά τάγματα από μεσαία και ανώτερα στρατιωτικά και πολιτικά στελέχη τα οποία δρουν ακριβώς πίσω από την κύρια γραμμή του μετώπου. Έργο τους δεν είναι να αντιμετωπίσουν τους Γερμανούς, αλλά να ελέγχουν τις κινήσεις των ίδιων των συμπατριωτών τους.
Έτσι δημιουργούνται πολύ καλά εξοπλισμένα τμήματα τα οποία αποτελούνταν από περίπου 200 άτομα το καθένα. Οι συντονιστές αποφασίζουν πού θα τα στείλουν κάθε φορά, «διαβάζοντας» τα μηνύματα που έρχονταν από τις αμυνόμενες μεραρχίες του Κόκκινου Στρατού. Σε όποια από αυτές παρατηρείται οποιοδήποτε κρούσμα δειλίας ή απλής απειθαρχίας, ο επί τόπου τουφεκισμός είναι η τιμωρία.
Όσο σκληρό, όσο απάνθρωπο κι αν μοιάζει ως σύλληψη και ιδέα, αποδείχτηκε σωστό ως τακτική εν καιρώ πολέμου. Το μέτωπο γίνεται ξανά αρραγές. Οι όποιες υποχωρήσεις δεν είναι πια άτακτες, αλλά κομμάτι της στρατηγικής προκειμένου να αποδεκατιστούν οι δυνάμεις του στρατηγού Πάουλους που απειλούσε να καταστρέψει τα πάντα. Αν και η τελική νίκη βρισκόταν ακόμη αρκετά μακριά, η Σοβιετική Ένωση έδωσε μια πρώτη ιδέα στον υπόλοιπο κόσμο για το τι μπορεί να επιτευχθεί χάρη στην αυτοθυσία. Ακόμη κι αν αυτή δεν αποτελεί επιλογή…