Όταν ένας Βρετανός γιατρός αντίκρισε τον Τζόζεφ Μέρικ κι εξέτασε τις φρικιαστικές παραμορφώσεις στο σώμα του, δεν μπόρεσε να καταλήξει σε κάποια διάγνωση ή θεραπεία για την κατάστασή του. Η επιστημονική κατάρτισή του δεν τον βοήθησε ιδιαίτερα να αντιμετωπίσει την κατάσταση του ασθενούς του, για τον οποίο αρκέστηκε να πει ότι ήταν «το πιο αηδιαστικό δείγμα του ανθρωπίνου είδους»… Κι εκείνος, ο Μέρικ, αποφάσισε αμέσως να εγκαταλείψει το ίδρυμα στο οποίο τον είχε «πετάξει» η κοινωνία και να δουλέψει για την αδηφάγο «ψυχαγωγία» της. Μετατράπηκε στον «άνθρωπο-ελέφαντα» και ξεκίνησε να περιοδεύει με διάφορα «μπουλούκια» σε τσίρκο, γενόμενος κομμάτι ενός freak show που η ύπαρξή του αμφισβητεί ευθέως τα όρια της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Όχι της δικής του, αλλά όσων πλήρωναν εισιτήριο για να τον δουν και να τον χλευάσουν.
«Σαν ζώο σε πανηγύρι»
Όσο σκληρό κι αν ακούγεται το να περιφέρεις έναν άνθρωπο που έπασχε από σπάνια ασθένεια και παραμορφώσεις δεξιά κι αριστερά, για τον ίδιο τον Μέρικ ήταν μια κάποια λύση. Τουλάχιστον του εξασφάλιζε στέγη, τροφή κι ένα εισόδημα. Γι’ αυτόν μια τέτοιου τύπου ζωή ήταν ασύγκριτα καλύτερη σε σχέση με όσα του είχε επιφυλάξει ο πραγματικός κόσμος από τα 5 χρόνια του και μετά, όταν και άρχισαν να εμφανίζονται οι δυσπλασίες που σταδιακά τον μετέτρεψαν σε απόκληρο.
Ειδικά μετά το θάνατο της μητέρας του, ο Μέρικ άρχισε να γνωρίζει το ολοένα και πιο σκληρό απέναντί του πρόσωπο της αγγλικής κοινωνίας στα τέλη του 19ου αιώνα. Αναγκάστηκε από τον πατέρα του να δουλέψει σαν πλανόδιος πωλητής, χωρίς μεγάλη επιτυχία είναι αλήθεια, λόγω του παρουσιαστικού του και όταν πλέον τον εγκατέλειψαν όλοι, σε ηλικία μόλις 17 ετών, βρέθηκε σε πτωχοκομείο και αντικείμενο στα χέρια των γιατρών, που τον έκαναν να νιώθει «σαν ζώο σε πανηγύρι», όπως είχε πει κάποτε ο ίδιος χαρακτηριστικά.
Απόκληρος
Όταν σταδιακά η βικτωριανού τύπου ηθική κυρίευσε την βρετανική κοινωνία, η δημοτικότητα των freak shows περιορίστηκε δραματικά. Όπως, επόμενα, και οι πόροι του Μέρικ. Έτσι, μόνος, αναγκάστηκε να βρεθεί στο Βέλγιο, με την ελπίδα πως εκεί οι άνθρωποι θα ήταν διατεθειμένοι να πληρώσουν για να δουν από κοντά από το «έκτρωμα», αυτό το «τέρας», όπως διαφημιζόταν στις μπροσούρες. Αντί αυτού, όμως, είδε τον «ατζέντη» του να τον κλέβει και να τον εγκαταλείπει, ενώ όταν επέστρεψε με καράβι στο Λονδίνο, λίγο έλειψε να τον λιντσάρει το πλήθος.
Ευτυχώς γι’ αυτόν, ο γιατρός που τον είχε εξετάσει παλιότερα, φρόντισε να τον βάλει σε ένα νοσοκομείο όπου ο «άνθρωπος-ελέφαντας» γνώρισε για πρώτη φορά κάποιον που πραγματικά νοιάστηκε για την κατάστασή του. Ο διευθυντής της κλινικής, Καρ Γκρομ, με ανοιχτή επιστολή που δημοσιεύτηκε στους «Times» ενημερώνει τους πάντες για την κατάσταση του ασθενούς του και γίνεται ο πρώτος που τον αντιμετωπίζει ως άνθρωπο και όχι σαν ένα καπρίτσιο της φύσης.
Επιτέλους άνθρωπος, σκέτο
Το γράμμα του Γκρομ έφερε μια αναπάντεχη αλλαγή στη συμπεριφορά του κόσμου απέναντι στον άνθρωπο-ελέφαντα κι ένα άνευ προηγουμένου κύμα συμπάθειας που άγγιξε ακόμη και την αριστοκρατία, με αποκορύφωμα την πριγκίπισσα Αλεξάνδρα. Με τα χρήματα που συγκεντρώθηκαν ο Μέρικ μπόρεσε να βρει ένα παντοτινό σπίτι, όπου είχε όλα όσα χρειάζονταν για να ζήσει όσο το δυνατόν πιο φυσιολογικά και κυρίως έναν φίλο, αφού ο γιατρός Φρέντερικ Τριβς, έδειχνε ειλικρινές ενδιαφέρον για εκείνον.
Παρά την φροντίδα που λάμαβανε, η κατάσταση του Μέρικ επιδεινωνόταν διαρκώς. Τελικά, στις 11 Απριλίου 1890, ο «άνθρωπος-ελέφαντας» βρέθηκε νεκρός στο σωμάτιο του. Ήταν μόνο 27 ετών.
Η πάθησή του
Ο Τριβς κράτησε τον σκελετό του για μελέτες, ενώ χρόνια αργότερα πολλοί θέλησαν να τον αποκτήσουν. Σύμφωνα με τον αστικό μύθο, ακόμη και ο Μάικλ Τζάκσον είχε εκδηλώσει ενδιαφέρον σχεδόν έναν αιώνα μετά το θάνατο του Μέρικ. Όπως είναι φυσικό, η επιστημονική κοινότητα προσπάθησε να βρει απαντήσεις για την κατάστασή του και η μία θεωρία διαδεχόταν την άλλη. Στις μπροσούρες που συνόδευαν τα σόου του, τις μέρες της δυστυχίας και της εκμετάλλευσης, γραφόταν πως είχε γίνει έτσι λόγω της… φοβίας της μητέρας του για τους ελέφαντες.
Στα χρόνια που ακολούθησαν επιχειρήθηκε μια πιο επιστημονική προσέγγιση της πάθησής του. Μια πρώτη ερμηνεία έκανε λόγο για ελεφαντίαση, μια νόσο του λεμφικούς συστήματος. Αργότερα υποστηρίχθηκε ότι αιτία ήταν το σύνδρομο von Recklinghausen ή αλλιώς νευροϊνωμάτωση, μια γενετική ανωμαλία που προκαλεί ανάπτυξη όγκων. Τελικά, το 1979 ο Μάικλ Κοέν έγραψε για μια σπάνια ασθένεια, το σύνδρομο του Πρωτέα και επτά χρόνια αργότερα κάποιοι συνέδεσαν τον Μέρικ με αυτήν. Λεπτομερείς αναλύσεις του DNA, χάρις στην πρόνοια του γιατρού Τριβς να διατηρήσει το σκελετό, κατέληξαν με απόλυτη βεβαιότητα πως αυτή ήταν η αιτία της φρικτής παραμόρφωσης του «ανθρώπου-ελέφαντα». Αντίθετα, τα αίτια της απάνθρωπης συμπεριφοράς απέναντί του, ακόμη αναζητούνται…