Ήταν 19 Σεπτεμβρίου του 1985 όταν ο Εγκέλαδος σάρωσε την πόλη του Μεξικού, αφήνοντας πίσω του περίπου 9.500 νεκρούς και 10.000 άστεγους. Η κτηνώδης δύναμη των 8,1 Ρίχτερ βρήκε εντελώς απροετοίμαστη τη χώρα και προκάλεσε απόλυτο χάος, που μεταφράστηκε σε πλήρη αποσυντονισμό και αδράνεια των κρατικών Αρχών.
Ο πανικός όμως δεν ήταν ίδιον όλων ανεξαιρέτως. Υπήρξαν κάποιοι, στη μεγάλη πλειονότητά τους νέοι, που διαφοροποιήθηκαν σχεδόν απόκοσμα από τον τρομοκρατημένο όχλο, τις οιμωγές και το θρήνο. Σχηματίζοντας με τα χέρια τους ανθρώπινες αλυσίδες, ζητούσαν απ’ όλους σιωπή, προσπαθώντας να ακούσουν φωνές από τυχόν παγιδευμένους.
Η αλυσίδα μεγάλωνε ολοένα και περισσότερο και σαν σε ιεραρχία υπήρχαν κάποιοι που την καθοδηγούσαν. Ήταν τα μέλη μιας εθελοντικής, ανεπίσημης ομάδας, που μόλις είχε ξεκινήσει να λαμβάνει εκπαίδευση για την παροχή πρώτων βοηθειών.
Και ήταν τελικά η αποφράδα ημέρα κατά την οποία θα προέβαλε μέσα από τα συντρίμμια το πιο φωτεινό παράδειγμα γενναιότητας και αλτρουισμού, που είδε η ανθρωπότητα στη σύγχρονη εποχή της.
Ήταν η ημέρα που «γεννήθηκαν» οι θρυλικοί Los Topos.
Το παρατσούκλι δόθηκε από αυτόπτες μάρτυρες που έμεινε άναυδοι βλέποντας ορισμένα από τα μέλη της ομάδας να σέρνονται κάτω από τα χαλάσματα, αναζητώντας επιζώντες. Los Topos σημαίνει «τυφλοπόντικες» και απηχεί στην ανορθόδοξη τεχνική διάσωσης που υιοθέτησε μετά το μεγάλο σεισμό του ’85 το παράτολμο γκρουπ.
Η διεθνής πρακτική για την ανεύρεση επιζώντων προϋποθέτει κάθετη εκσκαφή με ειδικό εξοπλισμό σε ένα τομέα κάθε φορά και με διαλείμματα, ώστε να διασφαλίζεται η σταθερότητα της κτιριακής δομής, αλλά και η σωματική ακεραιότητα του διασώστη.
Οι Los Topos αντίθετα ρισκάρουν τα πάντα για να πετύχουν το στόχο τους. Με τίμημα τον κίνδυνο της δικής τους ζωής, συνιστούν τον ορισμό της άμεσης δράσης. Η τακτική τους είναι πολύ λιγότερο δαπανηρή και καθόλου χρονοβόρα. Έρπονται οριζοντίως όροφο, ανά όροφο, μέσα στα χαλάσματα, αναζητώντας τρύπες όπου μπορεί να υπάρχουν εγκλωβισμένοι.
Στην τραγωδία του 85’ το δοκίμασαν χωρίς την παραμικρή εκπαίδευση, σώζωντας πολλούς και σχεδόν το σύνολο των βρεφών στο μαιευτήριο της Χουάρες. Λίγους μήνες αργότερα, η αυταπάρνηση των νέων αυτών εξελίχθηκε στη σύσταση της «Τεχνικής Ομάδας Έκτακτης Ανάγκης και Διάσωσης της 19ης Σεπτεμβρίου». Αυτή είναι η επίσημη ονομασία της. Αλλά φυσικά το ευρέως διαδεδομένο είναι το Los Topos.
«Αποδέξου το θάνατο, απαρνήσου τη ζωή, δεν υπάρχει νύχτα ή μέρα, δεν υπάρχει αμοιβή, δεν υπάρχει κρύο ή ζέστη, δεν υπάρχει φόβος, δεν υπάρχει φαγητό, υπάρχει μόνο φροντίδα για τους άλλους… τότε μόνο είσαι τυφλοπόντικας», είναι το μοτό της ομάδας, η οποία εδώ και 33 χρόνια σπεύδει να βρεθεί όπου την καλεί το καθήκον και να προσφέρει πρώτες βοήθειες.
Το 1986 ταξίδεψαν ταξίδεψαν νότια μετά το μεγάλο σεισμό στο Ελ Σαλβαδόρ και η παρουσία τους σε μεγάλες καταστροφές συνεχίστηκε σε Κόμπε (1995), Κάιρο (1996), Κολομβία και Ταϊβάν (1999), Ινδονησία (2004), Αϊτή (2010), Φουκουζίμα (2011) και Νεπάλ (2015).
Κάθε φορά που σημάνει συναγερμός στην ομάδα η συσπείρωση είναι καθολική, έστω και αν κάποιοι βρίσκονται σε διακοπές, καθότι προέρχονται από διάφορα επαγγέλματα. Είναι πλέον άρτια εκπαιδευμένοι, αλλά παραμένουν εθελοντές, καλύπτοντας τα επιχειρησιακά έξοδα και αγοράς εξοπλισμού, μέσω δωρεών.
Το σύμβολο τους είναι πασίγνωστο στο Μεξικό: χέρια στον αέρα και σχηματισμός τους σε γροθιές. Σημαίνει «μείνε ήσυχος. Πιστεύουμε ότι ακούμε κάποιον».
Όταν ο Εγκέλαδος χτύπησε ξανά το Μεξικό, το Σεπτέμβριο του 2017, ο Ίσμαελ Βιγιέγκας βρισκόταν 700 χλμ. μακριά από την πρωτεύουσα. Αναζητούσε επιζώντες στη νότια επαρχία της Οαξάκα, η οποία είχε επίσης πληγεί από ισχυρό σεισμό.
Η ηγεσία των Los Topos τον έστειλε στην πρωτεύουσα, στην οποία έφτασε ύστερα από 10 ώρες συνεχούς οδήγησης. Ύστερα από λίγες ώρες, αυτός και οι υπόλοιποι της ομάδας του έβγαλαν εφτά ανθρώπους ζωντανούς από τα ερείπια.
Το έρπειν μέσα στα χαλάσματα είναι όσο τρομακτικό ακούγεται, η εκπαίδευση ενός «τυφλοπόντικα» δεν εγγυάται ότι κάποιος μετασεισμός δεν θα τον παγιδεύσει, μετατρέποντας και τον ίδιο σε «ζωντανό – νεκρό» Χρειάζονται χειρουργικές κινήσεις μέσα στα ασφυκτικά στενά ρήγματα που έχουν δημιουργηθεί στα ερείπια, καθώς μία λάθος κίνηση μπορεί να μετατρέψει το πέρασμα σε θανατηφόρα παγίδα.
«Δεν είμαι παντρεμένος, δεν έχω παιδιά και διατηρώ πολύ καλή φυσική κατάσταση. Έχουμε μια αποστολή να φέρουμε εις πέρας και είμαστε απολύτως προσηλωμένοι σε αυτήν. Το συναίσθημα του να σώζεις μια ζωή δεν μπορεί να συγκριθεί με οτιδήποτε άλλο. Είναι το όπιο μας», λέει ο 46χρονος Βιγιέγκας.
Οι Los Topos δεν εγκαταλείπουν τις περιοχές της καταστροφής προτού βεβαιωθούν ότι έχουν εξαντληθεί όλες οι πιθανότητες ανεύρεσης επιζώντων. Έχοντας βρει ζωή ακόμα και 10 ημέρες μετά από ένα σεισμό, επιδεικνύουν υπομονή που πολλές φορές έχει αποδειχτεί σωτήρια για κάποιον εγκλωβισμένο.
Η χώρα με τη μεγαλύτερη πλέον εγκληματικότητα στον κόσμο και τη μάστιγα της διαφθοράς και των Καρτέλ διακριτές απ’ άκρου σ’ άκρου στην κοινωνία, δεν έχει πολλά για να υπερηφανεύεται. Ένα όμως απ’ αυτά θα μπορούσε σε μια συνομιλία με κάποιον αλλοεθνή να λειτουργήσει ως υπερατού…