Ο μύθος λέει πως κάπου στα Ανώγεια της Κρήτης, αραιά και που, οι κάτοικοι της πόλης μαζεύονται σε ένα καφενείο και βλέπουν δυο άντρες να παίζουν με την λύρα τους, να αυτοσχεδιάζουν και να πίνουν τσικουδιές- να «τζαμάρουν» όπως θα το έλεγε κανείς με ροκ ορολογία.
Βέβαια, αυτό δεν είναι κάτι παράλογο στα Ανώγεια: πάρα πολλοί ντόπιοι αυτοσχεδιάζουν με τα κρητικά τους μουσικά όργανα. Όμως τούτο το ντουέτο είναι κάτι ξεχωριστό. Σε οποιοδήποτε άλλο μέρος της γης ο κόσμος θα παρατηρούσε ότι ο ένας από τους δυο άντρες είναι ο Nick Cave και το πλήθος που θα μαζευόταν για να δει αυτό το αυθόρμητο τζαμάρισμα θα το έκανε κατά βάση για να θαυμάσει από κοντά τον παγκοσμίου φήμης ροκ σταρ.
Όμως εδώ μιλάμε για την Κρήτη. Για μια χώρα μέσα σε μια χώρα. Και μιλάμε για τα Ανώγεια. Για μια πολιτεία μέσα σε μια πολιτεία. Και εδώ ο Nick Cave είναι απλά ένας καλός μουσικός που στην συγκεκριμένη περίπτωση απλά συνοδεύει τον έτερο μουσικό που έχει τραβήξει τα βλέμματα.
Τον Ψαραντώνη.
Ο «Δίας» της Κρήτης, ο μεγάλος Ψαραντώνης, έχει συγκριθεί από πάρα πολλούς με τον μεγαλύτερο τραγουδιστή που έβγαλε το νησί: τον Νίκο Ξυλούρη. Ο Ψαραντώνης όμως, αδερφός του (εξίσου μεγάλου) Ξυλούρη, είναι μια πολύ ιδιαίτερη περίπτωση για να συγκριθεί με τον οποιονδήποτε.
Ναι, ακόμα και με τον, κατά έξι χρόνια μεγαλύτερό του, εκλιπόντα αδερφό του.
Διότι ο Ψαραντώνης είναι ένα περίεργο μουσικό φαινόμενο. Είναι ο ορισμός της κρητικής μουσικής, αλλά θα ήταν πολύ στενόμυαλο να τον εντάξεις απλά στο πλαίσιο αυτής – ο άνθρωπος είναι ο κολλητός του Nick Cave.
Ο Ψαραντώνης είναι ένας τοπικός μύθος. Και, ταυτόχρονα, μια οικουμενική μουσική περίπτωση. Το πιο παραδοσιακό, το πιο πατροπαράδοτο δείγμα Κρητικού που θα συναντήσεις στην εμπορική μουσική σκηνή. Και την ίδια στιγμή, η εξέλιξη της κρητικής κουλτούρας, το πάντρεμά της με την τζαζ ή ακόμα και την μέταλ.
Δεν είναι τυχαίο που όταν ο Ψαραντώνης έρχεται στην Αθήνα, κάτω από την σκηνή θα συναντήσεις τα πιο αντιφατικά πράγματα μεταξύ τους. Θα παίζει στο κυριλέ Ηρώδειο και έξω από αυτό θα στοιβάζονται κυριλέ λάτρεις της «καλής μουσικής» και πανκ τυπάδες που θα ψάχνουν τρόπο να μπουν τσάμπα.
Άπειροι μάνατζερ και παραγωγοί της μουσικής βιομηχανίας βλέπουν στην γοητευτική του φιγούρα μια μεγάλη ευκαιρία. Ο Ψαραντώνης, όμως, το ξέρει πολύ καλά. Είναι αυτός που είναι επειδή αγνοεί αυτή την ευκαιρία. Είναι αυτός που είναι επειδή παράγει μουσική κοιτώντας τα βουνά της Κρήτης, σαν βοσκός που έχει ξεμείνει πάνω τους.
Είναι αυτός που είναι επειδή θα έρθει στην Αθήνα, θα γεμίσει συναυλιακούς χώρους, θα συνεργαστεί με τα ροκ τέκνα της πόλης επί σκηνής και θα χαρεί το γεγονός ότι θα συναναστραφεί νέο κόσμο. Όμως, τελικά, όλα αυτά θα έχουν σημασία επειδή στο τέλος θα γυρίσει πίσω στην ησυχία του, πίσω στην Κρήτη.
Ο μύθος λέει ότι ο Ψαραντώνης κάποτε το σκέφτηκε να μείνει μόνιμα στην Αθήνα. Ήταν τότε που οι πρωτευουσιάνοι μάνατζερ των μουσικών εταιριών τον ανακάλυψαν και για πρώτη φορά τον έφεραν για να παίξει μπροστά σε μη-κρητικό κοινό. Ο Ψαραντώνης έφευγε για πρώτη φορά από την Κρήτη, αλλά η χρηματική προοπτική δεν τον χαλούσε.
Βρέθηκε να περπατάει στην Αθήνα και να χάνεται από τους δρόμους και την κίνηση. Θέλησε κάποια στιγμή να πάρει τσιγάρα από ένα περίπτερο. Ο περιπτεράς του τα έδωσε αλλά ο Ψαραντώνης συνειδητοποίησε πως δεν έχει λεφτά. «Γράψτα στο τεφτέρι», του είπε ο Ψαραντώνης, συνηθισμένος από τα ήθη και έθιμα της ιδιαίτερης πολιτείας του.
Φυσικά, τα τσιγάρα δεν τα πήρε ποτέ…
Συνέχισε να τριγυρίζει απορρημένος από το παράδοξο που μόλις συνέβη -μα γιατί να μην πάρει τσιγάρα επειδή δεν είχε λεφτά πάνω του; – και βρέθηκε μπροστά από μια διμοιρία ΜΑΤ, που μόλις είχε αποκλείσει τον δρόμο. Είχε προηγηθεί μια διαδήλωση και επεισόδια και ο δρόμος ήταν κλειστός. Πήγε να περάσει παρά το γεγονός ότι η διμοιρία έστεκε μπροστά του. Ο επικεφαλής της διμοιρίας τον κοίταξε και του είπε πως δεν μπορεί να περάσει. «Γιατί; Έχεις σφουγγαρίσει;», του είπε ο Ψαραντώνης ειρωνικά και… ειλικρινά.
Ο θρύλος λέει πως ήταν τόσο επιβλητική η παρουσία του που τελικά η διμοιρία άνοιξε και ο μεγάλος Κρητικός πέρασε. Όμως, η απόφαση είχε παρθεί στο κεφάλι του: σε αυτή την κουζουλή πολιτεία δεν είχε καμία θέση ο ίδιος. Πού ξανακούστηκε περιπτεράδες να μην γράφουν στο τεφτέρι τους; Πού ξανακούστηκε η αστυνομία να μην τον αφήνει να πάει όπου θέλει;
Και έτσι ο Ψαραντώνης έγραψε ιστορία στον φυσικό του χώρο, την αγαπημένη του Κρήτη και περιφρούρησε έτσι την Τίγρη του. Αυτή την Τίγρη που έχει μέσα του, την άγρια και λιμασμένη, που όλο τον περιμένει και όλο την καρτερεί.
Ευτυχώς για όλους μας, η Τίγρης που ζει μέσα στον Ψαραντώνη βρυχάται περήφανη μέρα με την μέρα. Και στα γενέθλιά του, στις 6 Σεπτέμβρη, στην συμπλήρωση 75 χρόνων από τη μέρα που η αγέρωχη φιγούρα του ήρθε στην Γη, θα ακούμε τις κομματάρες του και θα τον τιμάμε.
Ξανά. Και ξανά. Και ξανά…