Πριν από 2 χρόνια, όταν είχε γίνει πολύ έντονο το πρόβλημα της ενεργειακής κρίσης που έφερε και προμηθευτική κρίση, με αποτέλεσμα την ραγδαία αύξηση τιμών σε προϊόντα σούπερ μάρκετ και καύσιμα, η κυβέρνηση είχε ένα συγκεκριμένο σκεπτικό.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης τόνιζε τότε, και το τόνιζε σε κάθε ευκαιρία, πως τα voucher που είχε διαθέσει σε διάφορες περιόδους, ήταν μέτρο χωρίς μεγάλη αποτελεσματικότητα, ήταν πρόσκαιρο και αναγκαίο στη στιγμή που χρησιμοποιήθηκε, μα ως εκεί.
Εκείνο που έλεγε διαρκώς είναι πως μόνο μέσω αύξησης του μισθού θα μπορέσει ο μέσος Έλληνας να απορροφήσει τις αυξήσεις σε αγαθά πρώτης ανάγκης, σε ψωμί, γάλα, σιτηρά, πράγματα που αγοράζουμε στο σούπερ μάρκετ αλλά και αποτελούν πρώτη ύλη σε πλήθος τροφίμων.
Κι ενώ είναι προφανές πως η αύξηση μισθού είναι πάντοτε ένα ζήτημα στην ελληνική κοινωνία, φαίνεται πως δεν είναι ή το ένα ή το άλλο.
Έχουμε ακούσει και τον ίδιο τον πρωθυπουργό και τους γύρω του, όπως τον κ. Άδωνι, να μας λένε για τις φορές που άλλα ευρωπαϊκά κράτη ακολούθησαν δικές τους κινήσεις, όπως π.χ. το καλάθι του νοικοκυριού, ή το ένα και μόνο μονοπάτι αντιμετώπισης της ακρίβειας και της κρίσης, αλλά δεν είναι μόνο ένα το μονοπάτι, τελικά.
Στην Ισπανία, μια χώρα μεσογειακή με πολλά κοινά στοιχεία στην οικονομία της με την Ελλάδα, αλλά σίγουρα σε διαφορετικά μεγέθη λόγω πληθυσμού, η κυβέρνηση Σάντσες επέλεξε να δοκιμάσει κάτι άλλο πιλοτικά.
Έτσι, τα Χριστούγεννα του 2022, ανακοίνωνε πως θα δοκιμάσει μια προσωρινή μείωση του συντελεστή ΦΠΑ σε βασικά τρόφιμα. Αυτό το μέτρο έπαιρνε παράταση ανά εξάμηνο, για να φτάσουμε στο σήμερα και να εξακολουθεί να ισχύει, με ορίζοντα, μάλλον, τον Δεκέμβριο του 2024 και βλέπουμε.
Πώς εφαρμόστηκε αυτό; Σε ψωμί, γάλα, τυρί, αυγά, φρούτα, λαχανικά και όσπρια, ο ΦΠΑ πήγε στο 0% από το 4%. Σε έλαια και ζυμαρικά πήγε από το 10 στο 5%. Αντιλαμβάνεστε πόση διαφορά μπορεί να κάνει αυτό στην τσέπη του μέσου πολίτη, όταν μιλάμε για τα πιο δημοφιλή προϊόντα, κάποια μάλιστα αποτελούν και υλικά σε άλλα προϊόντα, επίσης δημοφιλή.
Για παράδειγμα, ένα ζαχαροπλαστείο για παράδειγμα, που χρησιμοποιεί πολλά λίτρα γάλα καθημερινά για τα γλυκά του, τα έφτιαχνε και τα φτιάχνει με 0% ΦΠΑ, άρα μπορεί να έχει μια πιο προσιτή τιμή στα προϊόντα του για τον καταναλωτή.
Το μέτρο αυτό είχε ως αποτέλεσμα το 2023 να εξοικονομηθούν στα νοικοκυριά λίγο πάνω από 1.3 δισ. ευρώ, με την Κεντρική Τράπεζα της Ισπανίας να επιβεβαιώνει πως επρόκειτο για ένα μέτρο πολύ καλύτερο από τα voucher και πως εφόσον γινόταν απορρόφηση σε όλα τα προϊόντα στα ράφια στα σούπερ μάρκετ, θα είχε σημαντικό αντίκτυπο στον καταναλωτή.
Εξετάζοντας 10.000 ειδή προϊόντων, κάποια που είχαν μείωση του συντελεστή ΦΠΑ και άλλα που δεν είχαν, είδαν ότι στα είδη λιανικής, υπήρξε πλήρης μετακύλιση μετά από 3 μήνες από την έναρξη του μέτρου.
Αυτό σημαίνει πως τα προϊόντα με μειωμένο ΦΠΑ υπάγονταν σπανιότερα σε αύξηση τιμών, λόγω των διεθνών συνθηκών (Πόλεμος στην Ουκρανία, κλιματική κρίση κτλ), ενώ παρά τις διακυμάνσεις, τα προϊόντα αυτά παρέμειναν σε τιμές προ ρωσικής εισβολής. Το γάλα για παράδειγμα, στην Ισπανία κοστίζει 84 λεπτά το λίτρο. Στην Ελλάδα το πιο φθηνό είναι στα 1.45!
Φαίνεται λοιπόν πως η μείωση του συντελεστή ΦΠΑ είναι ένα μέτρο που μπορεί να παρθεί. Το γιατί δεν συμβαίνει, είναι κάτι που σίγουρα μπορούν να το εξηγήσουν οι αρμόδιοι καλύτερα.
* Photo credits: Unsplash/gemma