Καμία χώρα της Ευρώπης δεν μπορούσε να καυχηθεί την άνοιξη ότι τα καταφέρνει καλύτερα από την Τσεχία στον έλεγχο εξάπλωσης του κορωνοϊού.
Οι γρήγορες αποφάσεις για κλείσιμο των συνόρων και εθνικό lockdown, αλλά κυρίως η επιβολή της χρήσης μάσκας προσώπου για όλους, ακόμα και σε ανοιχτού χώρους, συνέθεσαν το μοντέλο μέτρων της Τσεχίας που διαφημίστηκε διεθνώς για την επιτυχία της στην αποτροπή διασποράς του ιού. Πρόσωπο – «κλειδί» σε αυτήν αναδείχτηκε ο επιστήμονας δεδομένων, Πετρ Λούντβιγκ, ο οποίος πίεζε για την υποχρεωτική χρήση μάσκας πολύ καιρό πριν τη συστήσουν οι δυτικές υγειονομικές αρχές ή ακόμη και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας.
Στα μέσα Μαρτίου ο Λούντβιγκ είχε μόλις επιστρέψει από τη Νέα Υόρκη στην Πράγα, υποστηρίζοντας ότι ήταν το μόνο άτομο στην πτήση με καλυμμένο το πρόσωπό του. Λίγες ημέρες αργότερα ανέβασε ένα βίντεο στο Youtube, που απεικόνιζε για ποιο λόγο η μάσκα είναι τόσο σημαντική ως μέσο καταπολέμησης της μεταδοτικότητας του covid-19. Το βίντεο στην τσεχική γλώσσα έκανε θραύση – σε μια χώρα 10 εκατ. κατοίκων είχε περισσότερες από 600.000 προβολές. Μια αγγλική έκδοσή του αποτέλεσε απόδειξη και διεθνούς «επιτυχίας», προσελκύοντας περισσότερους από 5,7 εκατομμύρια χρήστες.
Ως εκ τούτου οι Τσέχοι πείστηκαν πολύ γρήγορα για τη χρησιμότητα της μάσκας και στα τέλη Μαρτίου ο πρωθυπουργός Αντρέι Μπάμπις έδωσε εντολή για υποχρεωτική χρήση της. Ήταν η εποχή που υπήρχε διεθνώς μεγάλη έλλειψη σε ιατρικές μάσκες, λόγος για τον οποίο ο ΠΟΥ δεν πρότεινε (ακόμα τότε) τη χρήση τους. Οι Τσέχοι όμως δεν βασίστηκαν στις εισαγωγές, ούτε καν στο εμπόριο. Οι ραπτομηχανές – ενεργές η ξεθαμμένες – πήραν φωτιά σε μια εθνική προσπάθεια, που παρέπεμπε σε συνθήκες πολέμου. Μία ομάδα εθελοντών δημιούργησε έναν διαδραστικό χάρτη με τις ανάγκες που υπήρχαν και βάσει αυτού διανεμήθηκαν περισσότερες από 600.000 μάσκες, φτιαγμένες κυρίως από μεμονωμένους εθελοντές.
Το μέτρο αποδείχτηκε εξαιρετικά αποτελεσματικό στον έλεγχο διασποράς του ιού, αν και όχι τόσο δημοφιλές στις εφηβικές ηλικίες.
Έως τις 30 Ιουνίου η Τσεχία είχε περίπου 12.000 επιβεβαιωμένα κρούσματα και 348 νεκρούς. Από τις 26 έως τις 30 Ιουνίου προστέθηκε μόνο ένας ασθενής στον κατάλογο των θυμάτων και οι περισσότεροι πίστεψαν ότι η χώρα – ενόψει και της ανόδου των θερμοκρασιών – ξεμπέρδεψε με την επιδημία. Την τελευταία μέρα του Ιουνίου η Πράγα γιόρτασε με ένα μεγάλο υπαίθριο πάρτι το… τέλος της πανδημίας. Οι μάσκες αφαιρέθηκαν από τον ενδυματολογικό κώδικα και οι άνθρωποι επέστρεψαν στις προ covid-19 συνήθειες τους, συναθροιζόμενοι για δείπνο ακόμα και σε κλειστούς χώρους. Οι πιο εύποροι θεώρησαν βολικό το timing να φύγουν για διακοπές στο εξωτερικό. Μεταξύ αυτών και ο ηγέτης της χώρας, Μπάμπις, που ήρθε στην Ελλάδα για διακοπές.
Σήμερα, καθώς το δεύτερο κύμα του ιού σαρώνει όλο τον κόσμο, η Τσεχία είναι η χώρα που δοκιμάζεται περισσότερο από κάθε άλλη. Σε αυτήν καταγράφονται τα περισσότερα νέα κρούσματα Covid-19 ανά εκατομμύριο άτομα σε παγκόσμιο επίπεδο. Μόνο την Παρασκευή, στις 16 Οκτωβρίου, τα νέα κρούσματα που ανακοινώθηκαν ήταν 11.100 (!) και το επόμενο τριήμερο προστέθηκαν άλλα περίπου 21.000.
Όταν τον Αύγουστο τα κρούσματα είχαν πάρει την ανιούσα και η επανέναρξη των σχολείων προοριζόταν να επιδεινώσει την κατάσταση, ο Ράστισλαβ Μαντάρ, κορυφαίος επιδημιολόγος και συντονιστής της συμβουλευτικής ομάδας της κυβέρνησης για τον covid-19, κάλεσε την κυβέρνηση να επαναφέρει την εντολή για υποχρεωτική χρήση μάσκας.
Η πρωθυπουργική απάντηση ωστόσο τότε ήταν ένα μεγαλοπρεπές «όχι», το οποίο εξώθησε σε παραίτηση τον Μαντάρ, κυρίως όμως δρομολόγησε τη σημερινή κατάσταση.
Σύμφωνα με τον Πετρ Λούντβιγκ, το κίνητρο πίσω από την απόφαση του Μπάμπις ήταν μικροπολιτικό. Εκείνη την περίοδο πλησίαζαν οι εκλογές για την Τσεχική Γερουσία και η κυβέρνηση έπαιξε τα χαρτιά της με λαϊκισμό. «Κατά τη διάρκεια του πρώτου κύματος, η κυβέρνηση ήταν πεπεισμένη ότι οι άνθρωποι ήθελαν μάσκες για αυτό τις προώθησαν. Τον Αύγουστο ήταν πεπεισμένοι ότι οι άνθρωποι δεν θέλουν να φορούν μάσκες. Επομένως, πήγαν ενάντια στην εντολή της μάσκας».
Μετά τις εκλογές επιβλήθηκαν νέα μέτρα προστασίας, αλλά ήταν πια αργά, ο βαθμός διασποράς είχε περάσει σε εκθετικό επίπεδο. Τα σχολεία, τα εστιατόρια και οι παμπ έκλεισαν, ενώ οι μάσκες έγιναν ξανά υποχρεωτικές σε εσωτερικούς δημόσιους χώρους και σε μέσα μαζικής μεταφοράς, συμπεριλαμβανομένων των εξωτερικών στάσεων και σταθμών. Ωστόσο η χρήση μάσκας που φάνηκε τόσο αποτελεσματική την άνοιξη δεν έχει υιοθετηθεί από τους πολίτες στον ίδιο βαθμό.
Τα αρνητικά ρεκόρ διαδέχονται πια στην Τσεχία το ένα το άλλο. Η καμπύλη των θανάτων διαγράφει κατακόρυφη τροχιά. Στις 19 Οκτωβρίου ανακοινώθηκαν 91 νέοι θάνατοι και ο συνολικός αριθμός του τον τρέχων μήνα έφτασε τους 858. Που σημαίνει ότι μόνο αυτές τις 19 μέρες του Οκτωβρίου έχουν πεθάνει στην Τσεχία από τον ιό 200 άνθρωποι παραπάνω απ’ ότι κατά τους προηγούμενους οκτώ μήνες της επιδημίας συνολικά (655).
Η κατάσταση είναι πια δραματική και η πίεση στο δημόσιο Σύστημα Υγείας αφόρητη. Προκειμένου να αυξηθούν οι δυνατότητες ανταπόκρισης στις έκτακτες συνθήκες, το Ιατρικό Επιμελητήριο και ο υπουργός Υγείας της χώρας κάλεσαν τους Τσέχους γιατρούς που ζουν στο εξωτερικό να επιστρέψουν στην πατρίδα τους για να βοηθήσουν στην καταπολέμηση του ιού. Επιπλέον γίνονται εκκλήσεις σε φοιτητές ιατρικής και άτομα με ιατρική εκπαίδευση να δώσουν το «παρών» στη μάχη. Περισσότεροι από 1.000 ειδικευμένοι νοσηλευτές και νοσοκόμες, που είχαν εγκαταλείψει το επάγγελμα, έχουν προσφερθεί να επιστρέψουν για να βοηθήσουν.