Δεν είναι λίγες οι φορές που όταν θέλουμε να αναφερθούμε σε χώρες με ιδανικές συνθήκες διαβίωσης καταφεύγουμε στην σκανδιναβική χερσόνησο. Εκεί όπου όλα μοιάζουν πιο… ανθρώπινα, καθώς –από επιλογή- οι αποφάσεις που λαμβάνονται από τις κυβερνήσεις δείχνουν πως βασικό μέλημά τους είναι η συγκρότηση όσο το δυνατόν καλύτερων κοινωνιών, με ευκαιρίες για όλους ακόμα και για τους πλέον αδύναμους.
Υπό αυτό το πρίσμα συχνά γίνεται λόγος για τα συστήματα υγείας, τις δομές πρόνοιας, την παιδεία, την εκπαίδευση ενηλίκων, τα ίσα δικαιώματα και γενικότερα όλα όσα συνθέτουν ένα κράτος δικαίου που παρέχει ασφάλεια κάθε μορφής στους πολίτες του.
Ακόμη και σε αυτούς τους επίγειους παράδεισους, όμως, συναντά κανείς προβλήματα. Και οι άστεγοι είναι ένα από τα μεγαλύτερα αγκάθια των σύγχρονων κοινωνιών, απασχολώντας –κυρίως θα έλεγε κανείς- χώρες κατά τα άλλα κραταιές και οικονομικά ισχυρές. Ακόμη και τις σκανδιναβικές, με την Φινλανδία να μην αποτελεί εξαίρεση. Τουλάχιστον μέχρι το 2008 όταν και η εικόνα ανθρώπων που είχαν χάσει το σπίτι τους και έψαχναν για ένα υποτυπώδες καταφύγιο ήταν συνηθισμένη, ακόμη και για τα δεδομένα της συγκεκριμένης χώρας.
Εκεί, στον ευρωπαϊκό βορρά, μέχρι πριν από περίπου 10 χρόνια, το πρόβλημα ήταν αρκετά σημαντικό και έφτασε μέχρι του σημείου οι άστεγοι να βρίσκονται κυριολεκτικά στο περιθώριο των κοινωνιών. Μη έχοντας την δυνατότητα να συντηρήσουν ένα δικό τους σπίτι, κατέφευγαν σε περιοχές στις παρυφές των πόλεων ή σε απομακρυσμένα προάστια όπου έφτιαχναν με όποιον τρόπο μπορούσαν τις δικές τους «φαβέλες», τις δικές τους παραγκουπόλεις, χρησιμοποιώντας οτιδήποτε θα μπορούσε να μετατραπεί σε ιδιότυπο δομικό υλικό.
Έτσι ξεφύτρωναν σε πολλά σημεία της Φινλανδίας τέτοιου τύπου αυτοσχέδιοι οικισμοί που γέμιζαν από ανθρώπους, οι πιο τυχεροί εξ αυτών διέθεταν τουλάχιστον μια σκηνή ή κάτι αντίστοιχο, αλλά πολλούς να προσπαθούν να καλύψουν τα κεφάλια τους με κάθε τρόπο και να προστατευτούν από δριμύ ψύχος και τις εξαιρετικά δυσμενείς καιρικές συνθήκες που υπάρχουν σε μια από τις βορειότερες περιοχές του πλανήτη.
Όλα αυτά μέχρι που οι Φινλανδοί πήραν την απόφαση ότι τέτοιες εικόνες δεν θα μπορούσαν να γίνονται ανεκτές από κανέναν. Τότε η κυβέρνηση της χώρας που είχε προκύψει από εκλογές που είχαν πραγματοποιηθεί περίπου ένα χρόνο νωρίτερα και είχαν φέρει στην εξουσία έναν κεντροδεξιό συνασπισμό, εμπιστεύτηκε μια μη κυβερνητική οργάνωση, μια ΜΚΟ με την επωνυμία «Y-Foundation», η οποία ανέλαβε να υλοποιήσει το φιλόδοξο σχέδιο «Housing First». Ένα πρόγραμμα με μοναδικό στόχο το να μην υπάρξουν άλλοι άστεγοι στην χώρα.
Τι περιελάμβανε αυτό το πρότζεκτ; Μα στην ουσία κάτι πολύ απλό. Το να χρησιμοποιηθούν εγκαταλελειμμένες κατοικίες, διαμερίσματα ή δημόσια κτήρια προκειμένου να ανακατασκευαστούν ώστε να είναι σε θέση να φιλοξενήσουν πολίτες που δεν είχαν δικό τους σπίτι ούτε την οικονομική δυνατότητα να πληρώνουν νοίκι.
Τα κονδύλια για την πραγματοποίηση εντός τόσο σημαντικού έργου ασφαλώς και είναι μεγάλα. Άλλωστε εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς πως τόσο η ανακατασκευή όσο και τα έργα διαμόρφωσης και συντήρησης, αλλά και η στήριξη μέσω διαφόρων υπηρεσιών (όπως οι κοινωνικοί λειτουργοί) συνεπάγεται ένα μεγάλο κόστος.
Όμως οι μελέτες δείχνουν ότι για το φινλανδικό κράτος αναγκαζόταν να ξοδεύει πολλαπλάσια ποσά εξαιτίας των αστέγων. Κοιτώντας κατάματα το πρόβλημα με ειλικρίνεια και χωρίς αναστολές, έγινε αντιληπτό το προφανές. Ότι δηλαδή όταν άνθρωποι ζουν επί της ουσίας στον δρόμο αυξάνεται η παραβατικότητα, η εγκληματικότητα, οι επιθέσεις, οι διαρρήξεις, ακόμη και οι μεταξύ τους διενέξεις. Έτσι απαιτούνταν πολύ περισσότεροι πόροι για αστυνόμευση, υγειονομική και νοσοκομειακή περίθαλψη, δικαστικά έξοδα και ένα σωρό άλλα έξοδα που βαραίνουν μια κοινωνία, ενώ το ψυχολογικό κόστος είναι πραγματικά ανυπολόγιστο.
Σύμφωνα με τα στοιχεία, συνολικά μέσα στην πρώτη δεκαετία εφαρμογής του προγράμματος «Housing First», δαπανήθηκαν λιγότερα από 300 εκατομμύρια ευρώ, ενώ την ίδια ώρα υπήρξε και ένα παράλληλο όφελος και για την κοινωνία –πρωτίστως- αλλά και για την οικονομία.
Έχοντας λύσει το νούμερο ένα πρόβλημά τους, αυτό της στέγης, και έχοντας την κατάλληλη υποστήριξη από τις υπάρχουσες δομές, δηλαδή κοινωνιολόγους, ψυχολόγους ή κοινωνικούς λειτουργούς, οι πρώην άστεγοι είχαν ξανά την δυνατότητα να βρουν δουλειά (σε πολλές περιπτώσεις μέσα από το ίδιο το πρόγραμμα) και να γίνουν και πάλι ενεργά μέλη μιας κοινωνίας που πήρε την σωστή απόφαση για αυτούς και σταμάτησε να τους βλέπει ως πρόβλημα, αλλά τους μετέτρεψε σε μέρος της λύσης.